I.Dünya Savaşı Sonrasında Kudüs’de Uygulanan İskân Politikalarının Mimari Bağlamda İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 52, 367 - 394, 30.04.2021

Esma Kişmiroğlu , Erdem Köymen

Öz

Bir bölgedeki egemen devletin yürüttüğü politikalar halkın yaşayışlarını şekillendirdiği gibi buna paralel olarak bölgedeki şehirleri ve mimari dokusunu da şekillendirmektedir. Söz konusu bölgede oluşan egemen devletin değişimi durumunda yeni devletin yürüttüğü politikaların da kendi iktidarını sağlamlaştırmaya yönelik olduğu görülür. Değişim süreci bir işgalle gerçekleştirilmeye çalışıldığında ise yürütülen politikalar daha üstü kapalı ancak etkileri daha yoğun olabilmektedir. Çalışmanın konusu ise söz konusu durumlar için kullanılan politika çeşitlerinden biri olan iskân politikaları üzerinedir. Bölge olarak ise üç semavi din için de kutsal kabul edilmiş ve birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Kudüs şehri seçilmiştir. Kudüs şehrinde I.Dünya Savaşından itibaren yaşanan yönetimsel değişimi meydana getiren ayaklardan olan iskan politikaları çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu bağlamda I.Dünya Savaşından itibaren değişen egemen gücün bu egemenliğini sağlaması ve yürütmesi için mimari ve kentsel bazda hangi politikları nasıl uyguladığı ve sonuçları incelenmiştir.
Kudüs ile ilgili askeri, siyasi, sosyolojik, tarihi, ekonomik, coğrafi alanlarda birçok çalışma mevcuttur. Bu alanlar bir bölgenin toplumsal katmanlarındaki dönüşümün yönlendirici dinamiklerini olşturmaktadır. Makalede bu dinamiklerin ne şekilde temellendirildiği, dayanakları ve uygulama yöntemlerinin mimariyi araç olarak nasıl kullanıldığı açıklanmaya çalışılmıştır. Mimariyi bu konuda araç olarak kullanmak için yaptırım bazında üretilen iskân politikaları ve uygulamalarıyla hâkim gücün, mevcut coğrafyaya nasıl yayıldığı gösterilmiştir. Bu yayılım sırasında mekânsal adaleti hiçe sayan uygulamaların şehri ve mimari dokuyu tahribatı kaçınılmazdır. Bu bağlamda üretilen politikalar ve mimarinin kolonileştirmede aracı olarak kullanılması ilk ve tek olmamakla beraber Kudüs’ün üç semavi din için kutsal kabul edilmesi ve dünya kamoyunundaki önemiyle, bölge seçkin bir örnek özelliği taşır.

Anahtar Kelimeler

İskân Politikaları, Kentsel Müdahale, Mekânda Adalet, Kudüs

Teşekkür

.

An Architectural Examination of the Settlement Policies Applied in Jerusalem After the World War I

Öz

The policies carried out by the sovereign state in a region shape the lives of the people as well as the cities and architectural fabric in the region. In the event of the change of the sovereign state formed in the region in question, it is observed that the policies carried out by the new state are aimed at strengthening its power. When the process of change is attempted to be carried out with an occupation, the policies carried out may be more subtle but their effects may be more intense. The subject of the study is on settlement policies, which is one of the types of policies used for these situations. The city of Jerusalem, which was considered sacred for all three heavenly religions and hosted many civilizations, was chosen as the region. Settlement policies, one of the pillars that have brought about the administrative change in the city of Jerusalem since World War I, constitute the subject of the study. In this context, it has been examined how the sovereign power, which has changed since the First World War, applied and how it implemented policies on architectural and urban basis in order to ensure and carry out this sovereignty.
There are many studies on Jerusalem in military, political, sociological, historical, economic and geographical fields. These areas form the guiding dynamics of the transformation in the social layers of a region. In the article, it is tried to explain how these dynamics are based, their basis and how the application methods are used as a tool of architecture. With the settlement policies and practices produced on the basis of sanctions in order to use architecture as a tool in this subject, it has been shown how the dominant power has spread to the existing geography. During this spread, it is inevitable that practices that disregard spatial justice will damage the city and architectural fabric. In this context, the use of the policies and architecture as a means of colonization is not the first and only, but the region is a distinguished example, with Jerusalem being considered sacred for three heavenly religions and its importance in the world public opinion.

Anahtar Kelimeler

Settlement Policies, Urban Intervention, Spatial Justice, Jerusalem

Kaynakça

• Abu El-Haj, N. (2001) Facts on the Ground, Archaeological Practice and Territorial Self Fashioning in İsrael Society, Chicago, University of Chicago Press.
• Abu-Lughod, J. (1982), Israeli Settlements in Occupied Arab Lands: Conquest to Colony, Journal of Palestine Studies, 11 (2), 29-43.
• Arı, T. ( 2012), Geçmişten Günümüze Ortadoğu Siyaset, Savaş ve Diplomasisi, Cilt 1, MKM Yayıncılık, Bursa.
• Arslantaş, N. (2011), İslami Dönemde (638-1099) Filistin’e Yahudi Göçü (‘Aliya: עלייה ,“):Türk Tarih Kurumu Belleten LXXV/274.
• Ashbee C. (editör) (1924), Jerusalem (1918-1920) Being the Records of the ProJerusalem Council during the First Two Years of the Civil Administration, Londra: John Murray, s.33-39
• Aslan, T. (2011), Yahudilerin Filistin’e Göçü Üzerine Bazı Düşünceler, Aksaray: Aksaray Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü
• Ataöv, T. (1981), Kudüs ve Devletler Hukuku, Ankara: Yonca Matbaası.
• Balcı, A. (2004), Filistin Sorunu Bağlamında İsrail’in Soğuk Savaş Dönemi Ortadoğu Politikası: Sakarya, SakaryaÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Renfrew C. Ve Bahn P. (2000), Archaeology, Theories, Methods and Practice, Londra: Thames and Hudson, 20-25
• Dumper, M. (1992), Israeli Settlement in the Old City of Jerusalem, Journal of Palestine Studies, 21 (4), 37-55.
• Elpegel, Z. (1999) Filistin Ulusal Hareketinin Kurucusu Hacı Emin El-Hüseyni, Çev.: Dilek Şendil, İletişim Yayınları
• Felner E. (1995), A Policy of Discrimination: Land Expropriation, Planning and Building in East Jerusalem.
• Erdemir, H. P. & Erdemir, H. (2010), Kudüs’te Yahudi İsyanı ve Yahudiler, cilt 2, History Studies, Ortadoğu Özel Sayısı, 126-135.
• Gazit, Ş. (1995) , The Carrot and the Stick:Israel’s policy in Judas and Samaria, 1967-68, New York: B’nai British Book Service , s.226.
• Güneş, H. H. (2017). Kudüs Meğaribe Mahallesi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları
• Hashimshoni A., Schweid Y. Ve Hashimshoni Z., (1972) Kudüs Belediyesi, Masterplan for the City of Jerusalem, 1968 Journalof Islamicjerusalem Studies, 1-20
• Kaminker S. (1994), Planning and Housing Issues in East Jerusalem, Kudüs: Report Prepared fort he Society of St. Yves, in Response to High Court Petition 1091/94
• Khamaisi R. Ve Nasrallah R. (2003) The Jerusalem Urban Fabric: Demography, Infrastructure and Institutions, Kudüs: Inetrnational Peace and Cooperation Center, s.126.
• Kellerman, A. (1993), SUNY Series in Israeli Studies: Society and Settlement: Jewish Land of Israel in the Twentieth Century, Albany, NY, USA: State University of New York Press.
• Köylü M. (2019), İsrail’in Kudüs Ve Filistin’e Yerleşim Faaliyetleri Ve Filistin Halkının Geleceği 1; 31.12.2019 İsrailiyat: İsrail ve Yahudi Çalışmaları Dergisi, no. 5 (Kış 2019): 72-97.
• Kurşun Z.ve Aydın A.İ. (2018), 100 Soruda Kudüs, İstanbul: Rumuz Yayınları.
• Lesch, A. M. (1977), Israeli Settlements in the Occupied Territories, 1967-1977, Journal of Palestine Studies, 7 (1), 27-46.
• Marom N. (2004), The Planning Deadlock: Planning Policies, Land Regularization, Building Permits and House Demolition in East Jerusalem, Kudüs: Bimkom-Planlama Hakları Yanlısı Planlamacılar ve Ir Şalem.
• MERIP Reports. (1977), Israeli Settlement Policy, 59, 20-45.
• Misselwitz P.ve Rieniets T. (2006),City of Collision, Basel, Londra: 347-352
• Özbay, Ö. F. (2019), Dış Politika Karar Alma Sürecinde İnanç Etkisi:KudüsÖrneği, Hasan Koyncu Üniversitesi Siyaset Bilii ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• Polat, Z. (2017), Yahudilerin II. Abdülhamid Döneminde Filistin’e Göç Girişimleri ve Oliphant’ın Siyonist Koloni Talebi.
• Silberman N, A. (1989), Between Past and Present: Archaeology, Ideology and Nationalism in the Modern Middle East, New York: h.Holt
• Taylor, A. R. (2000) İsrail’in Doğuşu, 1897-1947 Siyonist Diplomasisinin Analizi, Çev.:Mesut Karaşahan, Pınar Yayınları, İstanbul
• Topkar, K. (2015), Templer ve Yahudiler: Osmanlı Filistin’inde Alman Kolonileri (1869- 1917). İstanbul: Ordaf.
• Tufakji, K. (2009), ‘’Land Confiscation and Settlement Construction In Occupied East Jerusalem’’, The Civic Coalitionfor Defending Palestinians’ Rights in Jerusalem, 42 Years of Occupation; Jerusalem File.
• Yadak, A. (2014). İsrail Güvenlik Politikası ve Güvenlik Duvarının Filistin Halkına Etkileri
• Yücel, B. (2012). Siyasi Coğrafya Açısınan Filistin Sorunu, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yüksek, E. (2011), The Israeli Settlements In The West Bank Terrıtory Before and After The Peace Process, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Middle East Technical University, The Graduate School of Social Sciences.
• Weizman E. (2016), Oyuk Topraklar: İsrail’in İşgal Mimarisi, Çev.:Emre Can Ercan: Açılım Kitap, İstanbul
• http://www.passia.org/media/filer_public/67/73/67730ca8-a5ec-4c08-a9e5-a574688852b6/aqsa-tr-compressed.pdf (Erişim Tarihi: 17.10.2020)
• https://mirasimiz.org.tr/upload/Dokuman/opt-kudus-tarihi-osmanli-eserleri-F50S4JP37R9AM3C66CLS.pdf (Erişim Tarihi: 17.10.2020)
• https://m.bianet.org/bianet/siyaset/192219-israil-filistin-sorununun-tarihcesi-1897-den-2018-e (Erişim Tarihi:15.10.2020)
• https://www.btselem.org/jerusalem (Erişim Tarihi: 15.10.2020)
• https://conquer-and-divide.btselem.org/map-en.html (Erişim Tarihi:15.10.2020)
• https://vosizneias.com/2015/05/07/jerusalem-israel-approves-hundreds-of-homes-in-east-jerusalem/ (Erişim Tarihi:05.02.2021)
• www.hadfnews.ps/post/29414 (Erişim Tarihi: 05.02.2021)
• https://www.aljazeera.net/news/alquds/2018/2/15 (Erişim Tarihi: 05.02.2021)