DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİNDE POST EGEMEN ANAYASA YAPIMINA BİR ÖRNEK: 1997 POLONYA ANAYASASININ YAPIM SÜRECİ VE BU SÜRECİN SORUNLARI

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 3, 1405 - 1457, 18.09.2024

Murat Erdoğan

https://doi.org/10.15337/suhfd.1464191

Öz

Bu çalışmada demokratikleşme sürecinde anayasa yapımında Polonya örneği-nin Arato’nun post egemen (egemen sonrası) anayasa yapım kuramı bağla-mında incelenmesi amaçlanmaktadır. Polonya, 1989’da sosyalist düzenden demokratik bir düzene geçmiştir. Günümüzde Polonya’nın anayasal sistemi-nin demokratik karakterine ilişkin ciddi sorunlar vardır. Bununla birlikte 1997 Polonya Anayasasının yapımındaki usul odaklı yaklaşım anayasaların yapımında demokratik meşruluk bakımından önemli bir tecrübedir. Fakat bu tecrübenin henüz en başta anayasanın kabulü için yapılan referandumda siyasi çekişmeler neticesinde akamete uğraması, Polonya’nın günümüzde yaşadığı anayasal sorunların da temel kaynağı olarak gösterilebilir. Bu çalış-ma, anayasa yapımında ihmal edilmiş bir boyut olan demokratik meşruluğun sağlanması meselesinin önemini Polonya örneği üzerinden vurgulayarak doktrine özgün bir katkıda bulunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Post Egemen Anayasa Yapımı, Demokratikleşme Sürecinde Anayasa Yapımı Polonya Anayasası, Anayasanın Meşruluğu, Kurucu İktidar

Kaynakça

• AGH, Attila: “The Permanent Constitutional Criss In The Democratic Transition: The Case of Hungary, Constitutional Policy and Change in Europe”, Constitutional Policy and Change in Eu-rope içinde, (eds. Joachim Jens Hesse, Nevil Johnson), Oxford University Press, 1995.
• AKKANAT, Salih: “Kurucu İktidara Dayalı Bir Demokrasinin İmkânı: Siyasal Bir Yaklaşım”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 48, Sayı 2, Haziran 2015, s. 1-21.
• ANAYURT, Ömer: Anayasa Hukuku Genel Kısım, Temel İlkeler, Kav-ramlar ve Kurumlar, Seçkin Yayıncılık, 2023.
• ARATO, Andrew: “Demokratik Anayasa Yapımı ve Türkiye’deki Sü-recin Devamlılığını Sağlamak”, Demokratik Anayasa içinde, (eds. Ece Göztepe, Aykut Çelebi), Metis Yayınevi, İstanbul, 2012.
• ARATO, Andrew: “Dilemmas Arising From the Power to Create Constitutions in Eastern Europe”, Constitutionalism. Identity, Difference and Legitimacy, (Ed. Michel Rosenfeld) Duke Uni-versity Press, 1994, ss. 165-197.
• ARATO, Andrew, “Post-Sovereign Constitution-Making in Hungary: After Success, Partial Failure, and Now What?”, South Afri-can Journal on Human Rights, Vol. 26, No. 1, 2010, ss. 19-44.
• ARATO, Andrew: “Redeeming the Still Redeemable: Post Sovereign Constitution Making”, International Journal of Politics, Cultu-re, and Society, (1989 and Beyond: The Future of Democratic Politics (II)), Vol. 22, No. 4, 2009, ss. 427-443
• ARATO, Andrew, HALMAI, Gabor: “Economic Constitutionalism, the Challenge of Populism and the Role of the Constituent Power”, Economic Constitutionalism in a Turbulent World içinde, (eds. Achilles Skordas, Lisa Mardikian, and Gábor Halmai), Edward Elgar Publishing, 2023.
• ATAR, Yavuz: Demokrasilerde Anayasal Değişmenin Dinamikleri ve Anayasa Yapımı, Mimoza Yayınları, Konya, 2000.
• BLOKKER, Paul, New Democracies in Crises? A Comparative Consti-tutional Study of the Czech Republic, Hungary, Poland, Ro-mania and Slovakia, Routledge 2013.
• COHEN, Jean L., ARATO: Andrew, Sivil Toplum ve Siyasal Teori, Efil Yayınevi, Ankara, 2013.
• COLE, Daniel H.: “Poland's 1997 Constitution in Its Historical Con-text”, Saint Louis-Warsaw Trans-Atlantıc Law Journal, Vol. 1998, ss. 1-43.
• DWORKIN, Ronald: “Equality, Democracy, and the Constitution: We the People in Court”, Alberta, Law Review. Vol. 28, No. 2, 1990, ss. 324-346, s. 333, 342, 344.
• GARLICKI, Lech, GARLICKA, Zofia: “Constitution Making, Peace Building and National Reconciliation”, The Experience of Po-land, Framing the State in Times of Transition: Case Studies in Constitution Making içinde, United States Institute of Peace Press, 2010.
• GÖNENÇ, Levent: “Meşruiyet Kavramı ve Anayasaların Meşruiyeti Problemi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt. 50, S. 1, Şubat 2001, ss. 131-152.
• GÖNENÇ, Levent: Prospects for Constitutionalism in Post-Communist Countries, Kluwer Law International, The Hague, London, New York, 2002.
• GÜLENER, Serdar: “Anayasa Yapımında Yeni Bir Paradigma: Kapsa-yıcı, Katılımcı, Uzlaşmacı Anayasa Yapım Süreçleri ve Çeşitli Örnekler”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi Dergisi Cilt. 15, Sayı. 3, Temmuz, 2011, ss. 199-224.
• GÜLER, Birgül Ayman, ÇINAR, Tayfun: Kamu Yönetimi Ülke İnce-lemeleri, İmge Yayınları, Ankara, 2009.
• HALMAI, Gabor: “The making of “illiberal constitutionalism” with or without a new constitution: the case of Hungary and Po-land”, Comparative Constitution Making, (eds. David Lan-dau, Hanna Lerner), Edward Elgar Publishing, 2019.
• HIRST, Paul: “Democracy and Governance”, (ed. J. Pierre) Unders-tanding Governance içinde, New York, Oxford. U. P., 1995.
• HUNTINGTON, Samuel P.: Üçüncü Dalga, (Çev:Ergun Özbudun) Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
• KRASTEV, Ivan: “Is East-Central Europe Backsliding? The Strange Death of the Liberal Consensus”, Journal of Democ-racy,Volume 18, No. 4, 2007. ss. 56-63.
• KONTACI, Ersoy: “Demokratik Anayasa Yapım Teorisinin Krizi: Şili Deneyimi ve Düşündürdükleri”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 13 - Sayı: 1, Haziran 2023,ss. 15-44.
• KOWALEWSKA, Emilia T.: “Between civic and legal constitutiona-lism: Dynamics of Poland’s constitution- making projects of the 1990s”, Oñatı Socio-Legal Series, Volume 10, Issue 4, 2020, ss. 903-931.
• LINZ, Juan J., STEPAN Alfred: Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe, South America, and Post-Communist Europe, Baltimore : John Hopkins, 1996.
• LUDWIKOWSKI, Rett R.: “Constitution Making in the Countries of Former Soviet Domimance: Current Development”, Georgia Journal of the International and Comparative Law, Cilt: 23, Sayı: 2, 1993.
• NEGRI, Antonio: İsyanlar, Kurucu İktidar ve Modern Devlet, (Çev: Ebru Kılıç), Otonom Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• ÖZBUDUN, Ergun: Demokrasiye Geçiş Sürecinde Anayasa Yapımı, Bilgi Yayınevi.
• ÖZTÜRK, Yavuz Furkan: “Polonya Yargı Reformu ve Lizbon Ant-laşması Madde 7'nin Uygulamaya Konulması”, https://diam.sakarya.edu.tr/tr/icerik/14120/68236/polonya-yargi-reformu-ve-lizbon-antlasmasi-madde- 7-nin-uygulamaya-konulmasi, Erişim Tarihi: 19.07.2024.
• POPLAWSKA, Ewa: “Constitution- Making in Poland: Some Reflecti-ons On Popular Involvement” Zbornik Radova Pravnog Fa-kulteta U Splitu, God. 45, 2/2008., str. 279.-286.
• PREUSS, Ulrich K.: “Constitutional Powermaking For the New Polity: Some Deliberations on the Relations Between Constituent Power and the Constitution”, Constitutionalism. Identity, Dif-ference and Legitimacy, (ed. Michel Rosenfeld), Duke Univer-sity Press, ss. 143-165.
• PRZEWORSKI, Adam: Demokrasi ve Piyasa: Doğu Avrupa ve Latin Amerika’da Siyasal ve Ekonomik Reformlar, (Çev: İlter Turan) Türk Demokrasi Vakfı Yayınları, 1995.
• SADURSKI, Wojciech: Poland’s Constitutional Breakdown, Oxford University Press, 2019.
• SANFORD, George: Democratic Government In Poland: Constitutio-nal Politics Since 1989, New York : Palgrave, 2002.
• SPIEWAK, Pawel: “The Battle for a Constitution”, East European Constitutional Review, Vol. 6, No. 2/3, 1997.
• SWEET, Alec Stone: “Constitutionalism, Legal Pluralism, and Interna-tional Regimes”, Indiana Journal of Global Legal Studies, Summer 2009, Vol. 16, No. 2, Special Issue: Symposium: Glo-bal Constitutionalism - Process and Substance; Kandersteg, Switzerland, January 17-20, 2008; Guest Editors: Anne Peters and Klaus Armingeon (Summer 2009), pp. 621-645.
• SZWATS / Michal, SZWED, Marcin / STARSKI, Paulina: “The Evo-lution and Gestalt of the Polish Constitution”, The Max Planck Handbooks in European Public Law: Volume II: Constitutio-nal Foundations içinde, (eds. Armin von Bogdandy, Peter Huber, Peter M. Huber, Sabrina Ragone), Oxford University Press, 2023, ss. 430- 491.
• TUNÇ, Hasan: Türkiye’de Anayasa Yenileme Süreci ve Temel Sorun-lar, Berikan Yayınevi, 2. Baskı, Ankara, 2012
• WHEARE, K.C.: Modern Anayasalar, Çev: Mehmet Turhan) Değişim Yayınları, İstanbul, 1984.
• WYRZYKOWSKI, Miroslaw: “Introductory Note To The 1997 Consti-tution Of The Republic Of Poland”, Symposium On The Cons-titution of The Republic of Poland, Warsaw Transatlantıc Law Journal, 1997.
• WYRZYKOWSKI, Miroslaw: “Legitimacy: The Price of a Delayed Constitution in Poland”, Democratic Consolidation in Eastern Europe içinde, (ed. Jan Zielonka), Oxford University Press, 2001.
• YÜCEL, Bülent: "Komünizm Sonrası Orta ve Doğu Avrupa Ülkelerin-deki Anayasacılık Hareketleri", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 60, Sayı 3, 2011.