Examination of Secondary School Life of Our Prophet Textbooks in Terms of Root Values

Yıl 2024, , 343 - 383, 30.06.2024

Mehmet Yıldız

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1448881

Öz

One of the environments where values education takes place is school. The education system implemented in Turkey aims to raise individuals who embrace basic values as well as being academically successful. To achieve this goal, a systematic values education carried out together with academic education is needed. The educational programs currently implemented in our country have been created to fulfill this function, and ten root values have been determined to be taught to students at school. These values are justice, friendship, honesty, self-control, patience, respect, love, responsibility, patriotism and helpfulness. These values, determined in line with the basic objectives of Turkish National Education, are reflected in the curriculum and textbooks of all courses at the school. In this study, textbooks prepared for the Life of Our Prophet course, which is an elective course in secondary schools and a compulsory course in Imam Hatip secondary schools, were examined in terms of root values. The main purpose of the study is to determine to what extent root values are included in the Life of Our Prophet (5-8) textbooks. Within the framework of this purpose, the following questions were tried to be answered in the study: 1. What root values are included in secondary school Life of Our Prophet textbooks? 2. What are the frequency and rates of inclusion of root values in secondary school Life of Our Prophet textbooks? 3. What is the distribution of the root values in the Secondary School Life of Our Prophet textbooks according to grade levels? The study is of a qualitative type and is in the survey model most commonly used in research in the field of education. The data of the study was obtained by document review technique. The data of the study was obtained from the Life of Our Prophet textbooks taught in secondary and imam hatip secondary schools in the 2022-2023 academic year. While examining the textbooks, the root values specified in the course curriculum and the attitudes and behaviors associated with these values were taken into account. The analysis of the collected data was done with the descriptive analysis approach used in qualitative research. The distribution of root values in the textbooks according to grade level was tabulated by specifying page numbers and frequency values. In order to support the findings, quotations reflecting the relevant value are included from the textbook in which each root value is included at least and most. According to the research results, the root values specified in the program are included in the textbooks of each grade level. The most frequently mentioned root value in textbooks is love, and the least frequently mentioned root value is self-control. The inclusion of root values in the textbooks of each grade level is compatible with the understanding of values education envisaged in the program. In textbooks, root values are generally touched upon in subject texts, reading texts, activities and visual explanations. It can be said that the Life of Our Prophet (5-8) textbooks have a rich content in terms of root values.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Values Education, Root Values, Life of Our Prophet, Textbooks

Ortaokul Peygamberimizin Hayatı Ders Kitaplarının Kök Değerler Açısından İncelenmesi

Öz

Değerler eğitiminin yapıldığı ortamlardan biri okuldur. Türkiye’de uygulanan eğitim sistemi, akademik açıdan başarılı olmanın yanı sıra, temel değerleri benimseyen bireyler yetiştirmeyi de hedeflemektedir. Bu hedefe ulaşmak için, akademik eğitimle bir arada yürütülen sistemli bir değerler eğitimine ihtiyaç vardır. Ülkemizde hâlihazırda uygulanan eğitim programları bu işlevi yerine getirebilecek şekilde oluşturulmuş ve okulda öğrencilere kazandırılmak üzere on kök değer belirlenmiştir. Bu değerler adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik ve yardımseverliktir. Türk Milli Eğitimi’nin temel amaçları doğrultusunda belirlenen bu değerler, okulda yer alan tüm derslerin öğretim programlarına ve ders kitaplarına yansıtılmıştır. Bu çalışmada ortaokullarda seçmeli, imam hatip ortaokullarında zorunlu dersler arasında yer alan Peygamberimizin Hayatı dersi için hazırlanmış olan ders kitapları, kök değerler açısından incelenmiştir. Çalışmanın temel amacı Peygamberimizin Hayatı (5-8) ders kitaplarında kök değerlerin ne ölçüde yer aldığını tespit etmektir. Bu amaç çerçevesinde çalışmada aşağıdaki sorular cevaplandırılmaya çalışılmıştır: 1. Ortaokul Peygamberimizin Hayatı ders kitaplarında hangi kök değerler yer almaktadır? 2. Ortaokul Pey-gamberimizin Hayatı ders kitaplarında kök değerlerin yer alma sıklık ve oranları nedir? 3. Ortaokul Peygamberimizin Hayatı ders kitaplarında yer alan kök değerlerin sınıf düzeylerine göre dağılımı nasıldır? Çalışma nitel türde ve eğitim alanındaki araştırmalarda en çok kullanılan tarama modelindedir. Çalışmanın verileri doküman incelemesi tekniği ile elde edilmiştir. Çalışmanın verileri 2022-2023 eğitim-öğretim yılında ortaokul ve imam hatip ortaokullarında okutulan Peygamberimizin Hayatı ders kitaplarından elde edilmiştir. Ders kitapları incelenirken, dersin öğretim programında belirtilen kök değerler ve bu değerlerle ilişkili olan tutum ve davranışlar dikkate alınmıştır. Toplanan verilerin çözümlenmesi, nitel araştırmalarda kullanılan betimsel analiz yaklaşımıyla yapılmıştır. Ders kitaplarında yer alan kök değerlerin sınıf düzeyine göre dağılımı, sayfa numaraları ve frekans değerleri belirtilerek tablo haline getirilmiştir. Bulguları desteklemek amacıyla, her bir kök değerin en az ve en çok yer aldığı ders kitabından ilgili değeri yansıtan alıntılara yer verilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre programda belirtilen kök değerler, her sınıf düzeyinin ders kitabında yer almaktadır. Ders kitaplarında en çok yer alan kök değer sevgi, en az yer alan kök değer ise öz denetimdir. Kök değerlerin her sınıf düzeyinin ders kitabında yer alması, programda öngörülen değerler eğitimi anlayışıyla uyuşmaktadır. Ders kitaplarında kök değerlere genellikle konu metinlerinde, okuma metinlerinde, etkinliklerde ve görsel açıklamalarda temas edilmiştir. Peygamberimizin Hayatı (5-8) ders kitaplarının kök değerler açısından zengin bir içeriğe sahip olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Değerler Eğitimi, Kök Değerler, Peygamberimizin Hayatı, Ders Kitapları

Kaynakça

• Ağca, Cihan - Meydan, Hasan. “Yedinci Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabının Kök Değerlerin Öğretimi Açısından İncelenmesi”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/1 (2022), 94-116. https://doi.org/10.34086/rteusbe.1114158
• Akbaş, Oktay. Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademede Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Akkaya, Veysel vd. Peygamberimizin Hayatı 5. MEB, 2022.
• Altıntaş, Muhammed Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Değer Öğretiminde Benimsedikleri Sınıf Yönetimi Yak-laşımı”. Bilimname 2017/34 (2017), 465-498. https://doi.org/10.28949/bilimname.347534
• Altıntaş, Muhammed Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Değer Öğretiminde Gerçekleştirdikleri Ders Dışı Etkin-likler Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 7 (2019), 83-99.
• Altıntaş, Muhammed Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğret-menlerine Göre Değer Öğretiminin Amaçları-Nitel Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 16/2 (2016), 193-209.
• Altıntaş, Muhammed Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğret-menlerinin Değer Öğretiminde Kullandıkları Yöntemler-Nitel Bir Araş-tırma”. Milli Eğitim Dergisi 47/217 (2018), 131-165.
• Altıntaş, Muhammed Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğret-menlerinin Değer Öğretiminde Yaptıkları İşbirlikleri-Nitel Bir Araştır-ma”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/30 (2016), 339-352. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.285725
• Altıntaş, Muhammed Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğret-menlerinin Gözüyle Değer Öğretimini Gerçekleştiren Öğretmenlerde Olması Gereken Nitelikler (Nitel Bir Araştırma)”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/34 (14 Aralık 2016), 125-142. https://doi.org/10.17335/sakaifd.293006
• Arıcı, İsmail - Maden, Kenan. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programında Saygı Değeri”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22/1 (2018), 237-256.
• Arpacı, Mücahit. “Öğretmen ve Velilerin İDKAB Dersinde Değerler ve Değerler Eğitimi Hakkındaki Görüşleri”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 14/2 (2014), 107-121.
• Arslan, Zarife Şeyma - Yaşar, Fatma Tunç. “Yükselen ‘Değer’ Kavramı Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım”. DEM Dergi 1/1 (2007), 8-11.
• Aslan, Ferda - Osmanoğlu, Cemil. “2010 ve 2018 Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programlarının Değerler Eğitimi Yaklaşımları Açısından İncelenmesi”. Erciyes Akademi 36/3 (2022), 1085-1111. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1132288
• Aydın, Mehmet Zeki. “Okulda Değerler Eğitimi”. Eğitime Bakış 6/18 (2010), 16-19.
• Balcı Arvas, Fatma vd. Peygamberimizin Hayatı 6. MEB, 2022.
• Büyüköztürk, Şener vd. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 26. Basım, 2019.
• Canatan, Ayşe. “Toplumsal Değerler ve Yaşlılar”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 1/1 (2008), 62-71.
• Caner, Mustafa - Kurt, Berker. “Ders Kitabı Değerlendirme Yaklaşımları”. Journal of World of Turks 12/1 (2020), 365-382.
• Çeki̇n, Abdulkadir. “Değer Açısından İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Kazanımları: Bir İçerik Analizi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/2 (2012), 105-119.
• Eker, Cevat - Ünlü, Sümeyra. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabının Kök Değerleri İçermesi Bakımından İncelenmesi”. The Journal of International Educational Sciences 25 (2021), 71-88. https://doi.org/10.29228/INESJOURNAL.47190
• Göküş, Şeref. “Gençlerde Ahlakî Değerlerin İnşasında Akran Rol Modelliği-nin Önemi”. Türk Akademik Araştırmalar Dergisi Uluslararası Multidisipliner Kongresi (18-20 Ekim 2019/Saraybosna). ed. Mehmet Şahin. 139- 150. Ankara: Otto Yayınları, 2019.
• Günaydın Asan, Sonnur - Bala, Mithat. Peygamberimizin Hayatı 8. MEB, 2022.
• Gündoğdu, Ahmet. “Değerlerle Yaşamak”. Eğitime Bakış 6/18 (2010), 1-3.
• Hökelekli, Hayati. Ailede, Okulda, Toplumda Değerler Psikolojisi ve Eğitim. İstanbul: Timaş Yayınları, 2. Basım, 2013.
• Hökelekli, Hayati. “Modern Eğitimde Yeni Bir Paradigma: Değerler Eğitimi”. Eğitime Bakış 6/18 (2010), 4-9.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın, 26. Basım, 2014.
• Kaymakcan, Recep. “Değer Kavramı ve Gençlerin Dini Değerleri”. Eğitime Bakış 6/18 (2010), 10-15.
• Kaymakcan, Recep - Meydan, Hasan. Ahlak Değerler ve Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Kaymakcan, Recep - Meydan, Hasan. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programları ve Öğretmenlerine Göre Değerler Eğitimi”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/21 (2011), 29-55.
• Kenan, Seyfi. “Modern Eğitimin Oluşum Sürecinde Değerler Eğitimi Nasıl Zayıfladı?” “Değerler ve Eğitimi” Uluslarası Sempozyumu. ed. Recep Kaymakcan vd. 275-285. İstanbul: DEM, 2013.
• Keskin, Yakup. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerine Göre Değer Eğitimi ve Dkab Derslerinin Zorunluluğu (Samsun Örneği)”. Milli Eğitim Dergisi 44/203 (2014), 225-249.
• Koca, Hüseyin Kasım. “Evrensel Değerler Bağlamında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 64/2 (2023), 629-657. https://doi.org/10.33227/auifd.1196313
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Peygamberimizin Hayatı Dersi Öğretim Programı. MEB, 2018.
• Meydan, Hasan. “Okulda Değerler Eğitiminin Yeri ve Değerler Eğitimi Yaklaşımları Üzerine Bir Değerlendirme”. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2014), 93-108.
• Pilatin, Übeydullah. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 8. Sınıf Ders Kitabında Yer Alan Değerlerin Göstergebilimsel Analizi”. Batman Üniversitesi İslami İlimler Hakemli Dergisi 2/2 (2018), 54-71.
• Sönmez, Veysel - Alacapınar, Füsun Gülderen. Sosyal Bilimlerde Ölçme Aracı Hazırlama. Ankara: Anı Yayıncılık, 2016.
• TTKB, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. Müfredatta Yenileme ve Değişiklik Çalışmalarımız Üzerine (18 Temmuz 2017).
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Şeçkin, 11. Basım, 2018.
• Yılmaz, Feramuz vd. Peygamberimizin Hayatı 7. MEB, 2022.
• Yürük, Tuğrul - Düzenli, Ahmet. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programlarının Kazanımlarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 21/2 (2021), 715-740. https://doi.org/10.30627/cuilah.987645
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 15 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 03 Ağustos 2023. https://sozluk.gov.tr
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 16 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=dost
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 19 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=dürüst
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 26 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=hayırseverlik
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 20 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=öz denetim
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 20 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=sabır
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 21 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=saygı
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 24 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=sevgi
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 25 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=sorumluluk
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 25 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=vatanseverlik
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 26 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=yardımseverlik
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 25 Şubat 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=yurtseverlik