Hz. Osman Mushafı’nın İmlâsı ve Anlama Yansımaları Üzerine İncelemeler

Yıl 2020, , 971 - 1009, 31.12.2020

Mücahit Elhuut

https://doi.org/10.47424/tasavvur.789367

Öz

Kurallar ve hareke yönünden Arapçaya olan ilginin artmasında şüphesiz, Kur’ân-ı Kerîm’in nâzil olmasının çok büyük bir etkisi olmuştur. Kur’ân-ı Kerîm’in yazılışı, mushaf hâline getirilmesi ve sonrasında çoğaltılıp şehirlere dağıtılması, Arap Dilinin korunmasında derin bir etkiye sahip olmuştur. Fakat Kur’ân yazılışının takip edilip edilmeyeceği ve Kur’ân yazılışının anlam üzerinde ilişkisinin olup olmadığı meselesi daha sonra asırlar boyunca fakihler, tefsirciler ve dil âlimlerinin ilgi odağı olmuştur. Fakihler, Kur’ân’ın hükmü ve yazılışının tevkîfî olup olmadığını tespit etmeye çalıştılar. Müfessirler ise Kur’ân’ın yazılışının tarihi ve anlam ilişkisi ile kıraati konusunda açık bir etkisi olup olmadığı meselesini ortaya koymaya çalışmışlardır. Bazı dilciler ise normal Arapça yazılışının tarihi ve kurallarını belirlemeyi, Kur’ân’ın yazılışının bu kurallara uyumlu olup olmadığını ve takip edilen bu kuralların oturmuş kurallar mı yoksa güncellemeye gerek olup olmadığını belirlemeye çalışmışlardır.
Yukarıda bahsettiğimiz fakihlerin görüşlerine ve yönelimlerine binaen; fıkıhçıların, tefsircilerin ve dilcilerin bakış açıları arasında farklılıklar olmuştur ve onlardan değişik görüşler ortaya çıkmıştır: Birincisi: Kur’ân’ın yazılışının (Hz. Osman döneminde yazılış şeklinin) anlam ile ilişkisi yoktur fakat o yazılışa aykırılık olmamalıdır. İkincisi: Kur’ân’ın yazılışının takip edilmesi zorunlu değildir ve yazılışla anlam ilişkisi olmaması gerekir. Üçüncüsü ise, Kur’ân’ın yazılışının korunması gerekir ve o yazılışın da anlam ile ilişkisi vardır.
Bu makalede Kur’ân’ın yazılışının anlam ile ilişkisinin olup olmadığı ile ilgili görüşleri, o görüş sahiplerinin delilleriyle birlikte objektif olarak bir araya getirdik. Delilleri değerlendirirken dil ve mânâ açısından meseleyi ele aldık, fıkıh açısından değerlendirmedik. Ancak ihtiyaç durumunda fıkhî yönleri de göz önünde bulundurduk. Değerlendirme yaparken de önceki çalışmalardan yola çıkarak farklı bakış açılarıyla değerlendirmede bulunmaya çalıştık. Görüşler arasında tercih yaparken şu sonuca vardık: Kur’ân’ın yazılışının bir kutsiyeti vardır. Aynı zamanda anlam ile ilişkisi bulunmaktadır ancak yukarıdaki görüşlerde zikredilen ilişki yönünden değil, farklı bir ilişki olduğu yönündendir. Çalışmamızda daha başka görüşler ve deliller de vardır.

Anahtar Kelimeler

tefsir, Kuran Mucizesi, kuran yazılışı, anlamlar

تأملات في العلاقة بين المعاني والرسم العثماني

Öz

لقد كان لنزول القرآن الكريم الأثر الواضح في زيادة الاهتمام باللغة العربية تقعيدا وضبطا، وكان لكتابة القرآن الكريم وجمعه في المصاحف ومن بعده نسخه وتوزيعه على الأمصار الأثر البالغ في حفظ اللسان العربي، ولكن ما أثير بعد ذلك عبر العصور من جواز مخالفة الرسم وعدمه، والعلاقة بين الرسم والمعاني المرادة من آيات التنزيل كان محط أنظار الفقهاء والمفسرين واللغوين على حد سواء، فالفقيه اتجه إلى حكم الجواز من حيث الحكم وهل رسم المصحف توقيفي أو لا والمفسر اتجه إلى تاريخ الرسم والعلاقة بينه وبين المعنى المراد وكان للقراءات القرآنية الأثر الواضح في ذلك، وعند اللغوين اتجه البعض إلى الحديث عن تاريخ الكتابة وهل كان رسم المصحف موافقا لقواعد الأقدمين أو مخالفا وله خصوصياته، وهل كانت هذه القواعد المتبعة ثابتة راسخة أو قابلة للتطوير والتغيير؟.
بناء على ما سبق من أراء العلماء وتوجهاتهم؛ اختلف وجهات النظر بين أهل الفقه والتفسير واللغة وصدر عنهم عدة آراء بين المكتفية على عدم مخالفة الرسم دون علاقة ذلك بالمعنى، وبين المجيزة للمخالفة للرسم القرآني المعروف بالرسم العثماني والذي من باب أولى يدعو إلى عدم علاقة الرسم بالمعنى، وبين المتمسكين بحرمة مخالفة الرسم العثماني مع التأكيد على العلاقة بين الرسم والمعنى.
وفي هذا المقال جمعت الأقوال التي ذُكِرت في العلاقة بين الرسم والمعنى نفيا وتأكيدا على حد سواء مع مناقشة كل صاحب رأي منهم ودليله، من ناحيتي اللغة والمعنى دون التطرق للآراء الفقهية التي لها بابها، وإن كنت عطفت على بعضها لاتخذها دليلا عند البعض دون الخوض في تفاصيل الفتوى، مع جمع الأمثلة والنظر إلى الأقوال بمنظور مختلف عما ورد في الدراسات السابقة، والترجيح بين الأقوال والوصول إلى أن الرسم له قدسيته وله علاقة بالمعنى ولكن ليس على الوجه والصورة التي أوردها المؤيدون لهذا القول، وفي البحث مزيد من التفصيل والأدلة.

Anahtar Kelimeler

التفسير, إعجاز القرآن, المعاني, الرسم القرآني, مصحف عثمان

Hz. Investigations on the Signing of Osman Mushafı and Reflections of Comprehension

Öz

The revelation of the Noble Qur’an had a clear effect in the increase of interest in Arabic language, by restraining and regulating.
The writing of the Holy Qur’an, and its compilation into a book form, and afterwards being copied and distributed to all regions, had a great impact on preserving the Arabic dialect , but what was raised across the ages about the permissibility of differences in scripts and its prohibitions , and the relationship between The scripts and the meanings intended by the revealed verses were the focus of the observation of the jurists, the scholars of exegesis (interpreters)and the linguists alike, so the jurist turned towards the ruling on permissibility based on regulations and whether or not the Qur’an was drawn up by conclusion or not, while The scholars of exegesis (interpreters) went to the history of the scripts and the relationship between it and the intended meaning and the Qur'anic recitation has a clear effect in that regard, and with regards to the linguists, Some have tended to talk about the history of writing, and if the script of the Qur’an was consistent with the rules of the ancients or contrary and it has its Characteristics, and also, were these basics acceptable , established, durable or can they accept changes and futher developments?
Based on the above opinions of scholars and their directives; The view-points differed between the scholars of jurisprudence, the interpreters and the linguists , and several opinions aroused from them between the satisfaction as not to have a contradiction to the script without a relationship to the meaning, and the permissibility of contradicting the Qur’anic script known as the Uthman codex, which, first of all, calls for the non-relationship of scripts to the meaning, and between those who adhere to the prohibition of contradictions the Uthman codex with emphasis On the relationship between the script and the meaning.
In this article, i gathered the sayings that were mentioned about the relationship between the script and the meaning, combined both in denial and affirmation with a discussion of each possessor of an opinion and his evidence for it, from the view of language and meaning without addressing the jurisprudential opinions that have their own section, and if you are sympathetic to some of them, you take them as evidence for some without going into details of the legal opinion, including the collection of examples and looking at the sayings from a different perspective from what was mentioned in previous studies, and considering between the sayings and concluding that script has its sanctity and has a relationship with meaning, but not in the face and image that the supporters of this saying have provided, and in the research there are more details and evidences.

Anahtar Kelimeler

tefsir, Kuran Mucizesi, kuran yazılışı

Kaynakça

• Abdullah bin Yusuf el-cudeyî. El-mukeddimat el-esesiye fi ulum el-kuran. Britanya: merkez el- buhus el İslamiye liediz, 1. Bas, 2001.
• Abdülhay el-fermavi. Resim el-Mushaf ve nektıhi. mekke elmukkerema: elmekteba elmekiya, elula2004.
• Abdülkerim İbrahim Salih. El-muthaf fi resim el-Mushaf. Mısır: dar el-sahaba,1. Bas,2006.
• Abu Davud, Süleyman bin necah bin ebi el-kasım el-endelüsi. Muhtasar el-tebyyn lihica et-tenzil. Medine münevver: mecma el-melik fehid, 2002.
• Abu heyyan, Muhammed bin Yusuf el-endelüsi. Tefsir el-bahir el-muhit. Beyrut: dar el-kutub el-ilmiyye,1. bas,2001.
• Ahmet bin el mübarek el-sicilmesi. el-ibriz min kelam seyydi Abdülaziz el-debbağ. Beyrut: dar el-kutub el- ilmiyye, 3. Bas, 2002.
• Ahmet Halit şükri. Hüküm el-iltizam bi kavaıd resim el-Mushaf ve zabtihi. Mecelle el-Şeria ve kannun,say33,2008M,1428H.
• Ali bin Süleyman el-Ubeyd. cemu el-kuran el-kerim hıfzan ve kitabeten. el Medine münevvere: mecmeu el- melik fehid litibat el-Mushaf el şerif
• Bilfülül Sümeyye. deleletü tâdüd resim harf et-te lillafız el-vahıd fi el-kuran el-kerim. Cezayir: Muhammed bu diyaf üniversitesi, külliyat el-edaab ve lüğat,2016.
• bakılleni, Ebu Bekir Muhammed bin el-teyıb bin Muhammed. El-intisar lil-kuran. Amman: dar el-fetih,1. Bas,2001.
• Beğavi, el-Hüseyin bin mesut bin Muhammed bin el-ferra. Şerhi el-sünne. dimeşık: el-mektep el-İslami, 2. bas,1983.
• Beğavi, el-Hüseyin bin mesut bin Muhammed bin el-ferra. Mealim et-tenzil. Er-Riyad: dar tayibe, ,elrabiea,1997.
• Buhari, Muhammed bin İsmail. Sahih el Buhari. Beyrut: dar tavk el-neja, 1. bas,1422.
• Burhan füri, Alâeddin ali bin Hüsam eldin el-hindi. kenzü el-ummal fi sünen el-ekval ve el-efal. Beyrut: müessese er-risala, 5. bas,1981.
• cürceni, ali bin Muhammed bin ali el-şerif. Kitap el-têrifat. Beyrut: dar el-kutub el-ilmiyye,1. Bas, 1983.
• Dani, Ebu amir Osman bin Said. El muhkem fi nakit el-mesahif. dimeşık: dar el-fıkır,2. bas,1407.
• İstirabazi, Muhammed bin el-hasan el-radîı. Şerh şafiye bin el-hacib. Beyrut: dar el-kutub el-ilmiyye,1975.
• Kurtubi, Muhammed bin Ahmet bin ebi Bekir. El-camii li ahkâm el-kuran. Riyad: dar âlem elkutub.2003.
• Razi, Muhammed bin Ömer el temimi eş Şafii mefetih el-geyib, Beyrut: dar el-kutub el-ilmiyye,2000.
• Semâni, Mensur bin Muhammed bin Abdul cebbar. Tefsir el-kuran. er Riyad: dar el-vatan,1997.
• Tabranı, Süleyman bin Ahmet. El-mügem el-kebir, kahira: mekteba ibn teymiye,2. bas.
• Tabri, Muhammed bin cerir. Cami el-beyan fi tevil el-kuran. Beyrut: müessese el-risale,1. bas,2000.
• Es-Suyutı, Abdülrahman bin ebi Bekir. El ıtikan fi ulum el-kuran. Mısır: el heyet elmasiye el amma lilkitap,1974.
• Es-Suyutı, Abdülrahman bin ebi Bekir. Hemi el hevami fi şerhi cemi el cevami. Mısır: el mektebetu el tevfikiyye.
• Ez-zerkeşi, bedir eldin Muhammed bin Abdullah. el burhan fi ulum el-kuran. Beyrut: dar ihya el-kutub el- arabiye,1. Bas,1957.
• Ez-zurkani, Muhammed abdlazim. menehil el-urfen fi ulum el-kuran. kahira: matbuat İsa el-bebi el-halebi, 3. Bas.
• Ganim kuduri el-hemed. ebhas fi ulum el kuran. Amman: dar ammar, 1. Bas, 2006.
• Ganim kuduri el-hemed. Resim el Mushaf dirasetun luğauiyya tarihyya. Bağdada: ellecne el-vataniye elırakiya,1.bas,1982.
• İbn cinni, Ebu fetih Osman bin cini el-mvsuli. sırru sinât el-irab. Beyrut: dar el-kutup el-ilmiye,1. Bas 2000M.
• İbn farıs, Ahmet bin farıs bin Zekeriya el-kazvini el-razi. mücem mekayis el-luğa. Beyrut: dar el-fıkır,1979.
• İbn Haldun, Abdülrahman bin Muhammed el-işbili. El- mukaddime. Beyrut: dar el-fıkır, 2. bas,1988.
• İbn Hanbel, Ahmet bin Hanbel. El-müsned. Beyrut: müessestü- rrisala, 1. Bas,2001.
• İbn kesir, İsmail bin Ömer bin kesir el-kuraşı el-dimaşki. Tefsir el-kuran el-azim. Er-Riyad: dar tayibe, 2. Bas, 1999.
• İbn kesir, İsmail bin Ömer bin kesir el-kuraşı el-dimaşki. El-bideye ve nihaye. Beyrut: dar ihya el-turas el-arabi,1. Bas,1408.
• İbn mücahit, Ahmet bin Musa bin el-Abbas el-temimi. Kitap el-seba fi el-kıraat. kahira: dar el-maarif, 2. Bas, 1400.
• İbn nuceyim, zeyin el-din bin İbrahim bin Muhammed. El-eşbeh ve el-nezair ala mezheb ebi Hanife el- Numan, Beyrut: dar el-kutub el-ilmiyye, 1. bas,1999.
• Mahmud şiyt hattap. sufera el-nebi sav. Beyrut: müessese el-reyyan,1. Bas,1996.
• Mahmut şemlül. İcaz resim el kuran ve icaz el-tilavet. kahira: dar es-selem, 1. Bas, 2006.
• Mennâ el-Kattan. mebahis fi ulum el-kuran. Riyad: mektebe el-maarif,3. Bas, 2000.
• Muhammed şefaat rabbani. zavhır el-resim el-mühtelef fihe beyne masahif el-meşarika ve masahif el- meğaribe el-muasıra, (Arabistan: mecelle tibyan lildirasat el-kuraniya, say 9341yıl 91H.
• Muhammed Tahir bin Abdulkadir el kürdi. Tarih el-kuran el-kerim. Cidde: metbatul elfetih, 1. Bas,1946.
• Müsaid bin Süleyman el tayyar. şerih mukaddime el-teshil li ulum el-tenzil li ibin cuzzi. El-demmam: dar ibn elcevzi,1. bas,1431H.
• Nasır el vafai el hurini. elmetaliu el-nesriye lilmetabi el-mısriye fi el-usul el-hattiye. kahira: mektebatu elsunne,1. Bas, 2005.
• Neşme Abdullah eltvala. İcaz el-resim el-kuranı beyne el-musbitin ve nefiyin. Arabistan: mecelletu eldirasat el- kuraniye say 10 yıl 1433.
• Samih el-kuleyni. El-celal ve el-cemal fi resim el kelime fi el kuran eklerim. kahira: mektebetu Vehbi, 1. Bas, 2008.
• Suphi el-Salih. mebahis fi ulum el-kuran. beyrut: dar el ilim lilmeleyin, 10. Bas,1977.
• Şaban Muhammed İsmail. Resim el-Mushaf ve debtihi beyne el- tevkif ve el-ıstılahtı el-hadise. kahira: dar es- selem, 3. Bas, 2012.
• Varde Abdullah. Eser elresim el-osmani fi tahdid el-meâni ve debtiha. Cezayir: Ahmet diraye üniversitesi, külliyat el ulum el insaniyye ve ictimaiyye ve ulum el-islamiyye,2018.
• https://www.alukah.net/sharia/0/50862/el eluke sitesi.