Kavramsal Değişim Metinlerinin Kavram Öğretimindeki Rolü: Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanı

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 146 - 174, 31.12.2022

Elif Meral

Öz

Bu araştırmanın amacı, altıncı sınıf sosyal bilgiler dersi etkin vatandaşlık öğrenme alanında öğrenilmesinde güçlük yaşanılan ve yanılgıya sahip olunan kavramların öğretilmesinde kavramsal değişim metinlerinin etkisini incelemektir. Nicel araştırma yaklaşımlarından yarı deneysel desenin kullanıldığı araştırma, aynı okulun farklı iki şubesinde öğrenim gören 67 ortaokul altıncı sınıf öğrencisinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Uygulama aşamasında deney grubunda kavramsal değişim metinleri kullanılırken kontrol grubunda mevcut program kullanılmıştır. Araştırmanın verileri kavram anlama testi, kavram akademik başarı testi ile toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde betimsel ve kestirimsel analizler kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre deney ve kontrol grubu öğrencilerinin ilgili kavramları anlama ön bilgi düzeylerinin sınırlı anlama ve anlamama düzeyinde olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte, uygulama sonrasında kavram anlama son bilgi düzeyinin kontrol grubunda ön bilgi düzeyi ile karşılaştırıldığında önemli bir değişim göstermediği deney grubunda ise kavram anlama son bilgi düzeyinin yükseldiği görülmüştür. Ayrıca kavram akademik başarısı açısından deney ve kontrol grupları arasında deney grubunun lehine anlamlı bir farklılığın olduğu tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, etkin vatandaşlık öğrenme alanında belirlenen kavramların öğretimde kavramsal değişim metinlerinin kullanılmasının kavramların daha kolay öğrenilmesini sağladığı ve öğrencilerde var olan kavram yanılgılarının giderilmesinde etkili olduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kavramsal değişim metinleri, Kavram yanılgısı, Sosyal bilgiler dersi

The Role of Conceptual Change Texts in Concept Teaching: An Active Citizenship Learning Space

Öz

The aim of this study is to examine the impact of conceptual change texts in teaching the concepts that are challenging and often misunderstood in the field of active citizenship learning contained in the 6th grade social studies course. A total of 67 sixth graders studying in two different classrooms at the same secondary school participated in this study, in which a quasi-experimental design was used as one of the quantitative research approaches. The experimental group was instructed through conceptual change texts during the implementation, while the control group was taught with the existing curriculum. Data were collected with a concept comprehension test and a concept-related academic achievement test. Descriptive and predictive analytics were used for analysing the data. The students in the experimental and control groups were found to have limited understanding to the extent of not understanding the related concepts. After the activities, it was observed that the final knowledge level of the students in the control group as regards concept comprehension did not show a significant change when compared to their prior level of knowledge, while that of the experimental group showed a considerable increase. A statistical significance was found between the scores of the experimental and control groups in favour of the experimental group in the concept-related academic achievement. In this sense, it can be argued that the use of conceptual change texts to teach the concepts determined in the field of active citizenship learning enables students to learn such concepts more easily and is effective in eliminating students’ misconceptions.

Anahtar Kelimeler

Conceptual change texts, Misconception, Social studies course

Kaynakça

• Akbaş, Y. (2021). Kavramsal Değişim Yaklaşımı, R. Sever (Ed). Sosyal bilgiler eğitiminde kavram öğretimi içinde ss. 55-75. Ankara: Pegem Akademi.
• Akbaş, Y. (2008). Ortaöğretim 9. sınıf öğrencilerinin iklim konusundaki kavram yanılgılarının giderilmesinde kavramsal değişim yaklaşımının etkisi, Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Akbaş, Y. (2008). Ortaöğretim 9. sınıf öğrencilerinin iklim konusundaki kavram yanılgılarının giderilmesinde kavramsal değişim yaklaşımının etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akbaş, Y. (2019). Kavramlarla sosyal bilgiler öğretimi. T. Çelikkaya, Ç. Ö. Demirbaş,T. Yıldırım ve H. Yakar (Eds), Sosyal bilgiler öğretimi II içinde (ss.227-266). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Akbaş, Y. ve Gençtürk, E. (2011). The effect of conceptual change approach to eliminate 9th grade high school students' misconceptions about air pressure. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2217-¬2222.
• Akpınar, B. (2019). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde vatandaşlık ile ilgili kavram yanılgılarının incelenmesi ve giderilmesi: bir eylem araştırması. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Akşit, İ. (2016). 7. sınıf sosyal bilgiler dersi Türk tarihinde yolculuk ünitesinde geçen bazı kavramların öğrenilmesi sürecinde karşılaşılan sorunların belirlenmesi ve çözümüne yönelik bir eylem araştırması. Doktora tezi. Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Aladağ, S., Yılmaz, E. (2014). Kavramsal değişim metinlerinin öğrencilerin sosyal bilgiler dersindeki kavram yanılgılarını gidermeye etkisi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 16(2), 163-176.
• Alkış, S., (2009). Sosyal bilgilerde kavram öğretimi. M. Safran (Ed), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde(4.Baskı) içinde (ss.70-89). Ankara: Pegem Akademi
• Aydın, G. ve Balım, A.G. (2013). Kavramsal değişim stratejilerine dayalı olarak hazırlanan fen ve teknoloji plan ve etkinlikleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi 2(1), 327-337.
• Başıbüyük, A., Doğar, Ç., Gürses, A. ve Yazıcı, H. (2004). Yüksek öğrenim öğrencilerinin hava ve iklim olaylarını anlama seviyeleri ve kavram yanılgıları, Milli Eğitim Dergisi, 162 (Bahar). http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/162/basibuyuk-yazici.htm.
• Canpolat, N., Pınarbaşı,T. (2002). Fen eğitiminde kavramsal değişim yaklaşımı-I: Teorik temelleri, Kastamonu Eğitim Dergisi, 10(1), s.59-66.
• Chambers, K. S. ve Andre, T. (1997). Gender, prior knowledge, interest and exprience in electricity and conceptual change text manipulations in learning about direct current. Journal of Research in Science Teaching, 34, 107-123.
• Chi ve Roscoe (2002). The process and challenges of conceptual change. In M Limon & L. Mason (Eds). Reconsidering conceptual change: ıssues in theory and practice (p. 1-27). Netherland: Kluwer Academic Publish.
• Cin, M. (1999). The ınfluence of direct experience of the physical environment on concept learning in physical geography [Unpublished Doctoral Dissertation]. School of Education, University of Durham.
• Cin, M., Engin, İ. ve Akbaş, Y. (2005). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin Türkiye‟nin matematik konumunu anlama düzeyleri ve yanlış anlamaları. Doğu Coğrafya Dergisi, 10(14), 121-140
• Çakmak, F. (2006). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi nüfus ve yerleşme konusunda geçen kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Yüksek lisans tezi, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Çaycı, B. (2007). Kavram öğreniminde kavramsal değişim yaklaşımının etkililiğinin incelenmesi. Doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Dağdelen, O. (2017). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersi insanlar ve yönetim ünitesindeki kavram yanılgılarının giderilmesinde kavramsal değişim yaklaşımının etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Amasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
• Deisenrieder, V, Müller, S. , Knoflach, B., Oberrauch, A. , Geitner, C. Keller, L., and Stötter, J. (2022). Young People’s pre-conceptions of the ınteractions between climate change and soils – looking at a physical geography topic from a climate change education perspective. Journal f Geography, 121(2), 51-66.
• Demirkaya, H., Karacan H. (2016). Ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki bazı coğrafi kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. International Journal of Field Education, 2(2), 38-57.
• Dove, J. (1999). Immaculate misconceptions, the geographical association. Hong Kong: Colorcraft Ltd.
• Dove, J. (2000) Conceptions of rainforests. Teaching Geography, 25(1), 32-34.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Gay, L. R., Mills, G. E., ve Airasian, P. W. (2012). Educational research competencies for analysis and applications (10th ed.). Pearson, Upper Saddle River.
• Gilbert, J. K. & Watts, D. M., (1983). Concepts, Misconceptions And Alternative Conceptions: Changing Perspectives in Science Education. Studies in Science Education, 10, 61-98.
• Harwood, D., & Mcshane, J. (1996). Young children’s understanding of nested hierarchies of place relationships. International Research in Geographical and Environmental Education, 5(1), 3-29. https://doi.org/10.1080/10382046.1996.9964985
• Henriques, L. (2002). Children’s İdeas about weathe: a review of the literatüre. School Science and Mathematics, 102(5), 202-215.
• Hewson, M. G. ve Hewson, P. W., (1983). Effect of ınstruction using students’ prior knowledge and conceptual change strategies on science learning. Journal of Research in Science Teaching, 20(8), 731-743.
• Hewson, M. G. ve Hewson, P. W., (1984).The role of conceptual conflict in conceptual change and the design of science instruction, Instructional Science, 13, 1-13.
• Kaya, Y. ve Çiviler, M. (2012). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersi “yeryüzünde yaşam” ünitesinde yer alan tarih kavramlarının öğretiminde karşılaşılan kavram yanılgıları üzerine bir eylem araştırması. Turkish History Education Journal, 1(1), 1-31.
• Kuzey, M. & Değirmenci, Y. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarinin harita ve yön okuryazarlığına ilişkin kavramlari anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 207-230
• Kürümlüoğlu, M.(2019). 6.sınıf sosyal bilgiler dersi demokrasinin serüveni ünitesindeki kavram yanılgılarını giderme: bir eylem araştırması. Yüksek Lisans Tezi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Lane, R. (2008). Students’ alternative conceptions in geography, Geographical Education, 21, 43-52.
• Martorella, P. H.(1996). Teaching social studies in middle and secondary schools. New Jersey: Prentice Hall Inc.
• McMillan, J. H. & Schumacher, S. (2014). Research in education: Evidence-based inquiry (7th ed.). London: Pearson.
• Milburn, D., 1972, Children’s vocabulary. N.J., Graves (Ed), New movements in the study and teaching of geography, London: Temple Smith
• Naish, M.C. (1982). Mental development and learning of geography. N. J. Graves (ed), New UNESCO Source Book for Geography Teaching. Paris, UNESCO Press.
• Nelson, B. D., Aron, R., H., Francek, M., A. (1992). Clarification of selected misconceptions in physical geography. Journal of Geography, 91(2,), 76 – 80.
• Novak, J. D. (2002). Meaningful learning: the essential factor for conceptual change in limited or ınapproprite propositional hierarchies leading to empowerment of learners, Science Education, 86, 548-571.
• Osborne R. J. ve Wittrock, M. C. (1983). Learning science: a generative process, Science Education, 67 (4), 489-508.
• Osborne, R. J. ve Cosgrove, M., M. (1983). Childrens’ conceptions of the changes of states of water. Journal of Research in Science Teaching, 9, 825-835
• Özmen, H . (2005). Kimya öğretiminde yanlış kavramalar: bir literatür araştırması . Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1) , 23-45.
• Pallant, J. (2005). SPSS survival manual: A Step by Guide to data analysis using spss for windows (2nd ed.). National Library of Australia.
• Palmer, D. H. (2003). Investigating the relationshipbetween refutational text and conceptual change. Science Education, 87, 663-684.
• Pınar, A. & Akdağ, H. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının iklim, rüzgâr, sıcaklık, yağış, erozyon, ekoloji ve harita kavramlarını anlama düzeyi, İlköğretim Online, 11(2), 530-542.
• Platten, L. (1995) Talking geography: an ınvestigation into young children’s understanding of geographical terms part-1, International Journal of Early Years Education, 3(1), 74-91.
• Posner, G. J., Strike, K. A., Hewson, P. W., Gertzog, W. A. (1982). Accommodation of a scientific conception: Toward a theory of conceptual change, Science Education, 66, 211-227.
• Schmidt, H.J. (1997). Students' misconceptions—looking for a pattern. Science Education, 81 (2), 123-135.
• Scott, P. H., Asoko, H. M. , & Driver, R. (1992). Teaching for conceptual change: A review of strategies. In R. Duit,F. Goldberg, & H. Niedderer (Eds.), Research in physics learning: Theoretical issues and empirical studies (pp. 310–329). Kiel; Germany: IPN–Institute for Science Education
• Şarlayan, R. (2017). Kavramsal değişim metinlerinin sosyal bilgiler dersindeki kavram yanılgılarının giderilmesine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kırşehir.
• Şener, P. (2019). Ortaokul öğrencilerinin etkin vatandaşlık öğrenme alanındaki kavramlara yönelik bilişsel yapılarının ve kavram algılarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı (M. Baloğlu, Çev. Ed.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tekin, H. (2000). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (14. baskı). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Turan, İ. (2002). Lise coğrafya derslerinde kavram ve terim öğretimi ile ilgili sorunlar. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (2), 67-84
• Turan, İ. ve Kartal, A. (2012). İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Doğal Afetler Konusu İle İlgili Kavram Yanılgıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3) , 67-81.
• Widodo, A. ve Duit, R. (2002, June). Conceptual change views and the reality of classroom practice. Paper presented at the Third European Symposium on Conceptual Change. Turku, Finland.
• Wiegand P. ve Stiell B. (1996). Lost continents? children’s understanding of the location and orientation of the earth’s masses. Educational Studies 22(3), 381-392
• Yıldırım, M. E. (2016). Kavramsal değişim metinlerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin kavram yanılgılarının giderilmesine ve başarısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
• Yılmaz, K. ve Çolak, R. (2011). Kavramlara genel bir bakış: kavramların ve kavram haritalarının pedagojik açıdan incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 185-204.