The Relationship Between the Grammar Activities and the Texts in the Turkish Textbooks in Secondary School

Yıl 2023, , 731 - 757, 30.08.2023

Kadriye Doğan , Üzeyir Süğümlü

https://doi.org/10.37217/tebd.1286151

Öz

The aim of teaching Turkish language is to raise individuals who have advanced comprehension and expression skills. It is necessary to teach the language in all its aspects in order to raise individuals with advanced comprehension and expression skills. Teaching a language with all its aspects actualize through grammar. Since grammar is a set of rules that emerge in the use of a language, these rules should be taught to students not by rote memorization and plain knowledge, but based on written and oral texts, which are the field of use of the language. In this context, the aim of this research is to examine the relations of grammar activities with reading and listening/monitoring texts in secondary school Turkish textbooks. The research was carried out with basic qualitative research, which is one of the qualitative research methods. The study materials of the research consist of Turkish Language Curriculum and secondary school Turkish textbooks. The data of the research consist of grammar achievements in the curriculum, reading and listening/monitoring texts, and grammar activities in secondary school Turkish textbooks. The data of the research were collected through document analysis and analyzed by content analysis technique. Based on the results of the research, it was concluded that the grammar activities in the 5th Grade Turkish Textbooks were partially related to the texts, the grammar activities in the 6th Grade Turkish Textbooks were mostly related to the texts, the grammar activities in the 7th Grade Turkish Textbook were partially related to the texts, and the grammar activities in the 8th Grade Turkish Textbook were mostly related to the texts.

Anahtar Kelimeler

Language, Grammar, Grammar teaching, Textbook, Text

Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerle Dil Bilgisi Etkinliklerinin İlişkisi

Öz

Türkçe öğretiminin amacı anlama ve anlatma becerileri gelişmiş bireyler yetiştirmektir. Anlama ve anlatma becerileri gelişmiş bireyler yetiştirmek için dilin her yönüyle öğretilmesi gerekmektedir. Bir dilin tüm yönleriyle öğretilmesinde dil bilgisinin önemli bir yer vardır. Dil bilgisi, bir dilin kullanımında ortaya çıkan kurallar bütünüdür. Dil bilgisi kuralları, öğrencilere dilin kullanım alanı olan yazılı ve sözlü metinlerden hareketle öğretilmelidir. Bu bağlamda bu araştırmanın amacı ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan dil bilgisi etkinliklerinin okuma ve dinleme/izleme metinleriyle ilişkilerini incelemektir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden temel nitel araştırma ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma materyallerini Türkçe Dersi Öğretim Programı ve ortaokul Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Araştırmanın verilerini programda yer alan dil bilgisi kazanımları, ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan okuma ve dinleme/izleme metinleri ile dil bilgisi etkinlikleri oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, doküman incelemesi yoluyla toplanmış ve içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma ile 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’ndaki dil bilgisi etkinlikleri metinlerle çok az, 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’ndaki dil bilgisi etkinlikleri metinlerle çoğunlukla, 7. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’ndaki dil bilgisi etkinlikleri metinlerle çok az ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’ndaki dil bilgisi etkinlikleri metinlerle çoğunlukla ilişkili olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dil, Dil bilgisi, Dil bilgisi öğretimi, Ders kitabı, Metin

Kaynakça

• Akın, E. (2015). Türkçe çalışma kitaplarındaki (6, 7 ve 8. sınıflar) dil bilgisi etkinliklerinin çeşitli açılardan değerlendirilmesi. Turkish Studies, 10(15), 19-34. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.8722
• Arslan, S. (2020). Türkçe eğitiminde metin temelli işlevsel dil bilgisi öğretimi: Bir eylem araştırması. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Ay, V. (2020). MEB 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki dil bilgisi etkinliklerinin değerlendirilmesi (Nevşehir Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). http://acikerisim.nevsehir.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.11787/ 641/609008.pdf?sequence=1&isAllowed=y sayfasından erişilmiştir. Bağcı-Ayrancı, B. (2017). Sezdirme yöntemi ile dil bilgisi öğretimi üzerine Türkçe öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Languages’ Education, 5(4), 145-164. https://doi.org/10.18298/ijlet.2170 Balcı, A. (2012). Cumhuriyet dönemi ilköğretim Türkçe dersi öğretim programlarında dil bilgisi öğretimi. M. Özbay (Ed.), Türkçe eğitimi açısından dil bilgisi öğretimi içinde (s. 1-44). Ankara: Pegem Akademi.
• Banguoğlu, T. (2019). Türkçenin grameri (11. b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri (26. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Çeçen, M. A. & Aytaş, G. (2008). Metne dayalı dil bilgisi öğretiminin sekizinci sınıf öğrencilerinin dil bilgisi başarısına etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 133-149. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/146329 sayfasından erişilmiştir.
• Demirel, Ö. & Kıroğlu, K. (2021). Eğitim ve ders kitapları. Ö. Demirel & K. Kıroğlu (Ed.), Ders kitabı incelemesi (5. b.) içinde (s. 4-12). Ankara: Pegem Akademi.
• Derman, S. (2008). Dil bilgisi öğretiminde metinlerin seçimi üzerine bir araştırma (7. sınıf) (Doktora Tezi). http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/7534/235267.pdf?sequence=1&isAllowed=y sayfasından erişilmiştir.
• Erdem, İ. & Başaran, M. (2010). Mezun oldukları bölümlerin öğretmenlerin dil bilgisi öğretimine ilişkin görüşleri üzerindeki etkisi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 321-339. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/156996 sayfasından erişilmiştir.
• Ergin, M. (2002). Türk dil bilgisi. Ankara: Bayrak Basım Yayım.
• Göçer, A. & Sayın, H. (2014). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe kılavuz kitaplarındaki metinlerin dil bilgisi öğretimindeki yeterliliği ve kullanım durumlarının incelenmesi. Journal of European Education-Avrupa Eğitim Dergisi, 4(2), 11-28. http://www.eu-journal.org/index.php/JEE/article/view/ 204/189 sayfasından erişilmiştir.
• Güneş, F. (2013). Türkçede metin öğretimi yerine metinle öğrenme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 603-603. https://doi.org/10.14520/adyusbd.454
• Kansızoğlu, H. B. & Sulak, S. E. (2019). Öğrenci merkezli dil bilgisi öğretim uygulamalarının öğrenci başarısına etkisi: Bir meta analiz çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(4), 958-980. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018038525
• Karagöz, M. & Oryaşın, U. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki dil bilgisi etkinliklerinin metinlerle ilişkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 187-194. http://jret.org/FileUpload/ks281142/File/21.karagoz.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2019). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi (6. b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kurudayıoğlu, M. (2014). Dünyada ve Türkiye’de dil bilgisi öğretiminde temel problemleri. M. Özbay (Ed.), Türkçe eğitimi açısından dil bilgisi öğretimi içinde (s. 47-70). Ankara: Pegem Akademi.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02-T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2020a). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• MEB. (2020b). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Ekoyay Yayıncılık.
• MEB. (2020c). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Özgün Yayıncılık.
• MEB. (2020d). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 8. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed., 3. b.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Özbulur, E. P. (2011). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarında yer alan dil bilgisi etkinlikleri üzerine bir inceleme. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Özdemir, S. (2019). Kuramdan uygulamaya Türkçe ders kitabı incelemeleri (2. b.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sağır, M. & Demir-Atalay, T. (2016). Yeni programa uygun etkinliklerle dil bilgisi öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Şahin, E. K. (2021). Sezdirme yöntemi ve düz anlatım yöntemi ile yapılan dil bilgisi öğretiminin öğrenci başarısına ve erişisine etkisinin karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Temizkan, M. (2014). Metin temelli dil öğretimi ve uygulamaları. M. Özbay (Ed.), Türkçe eğitimi açısından dil bilgisi öğretimi içinde (s. 129-152). Ankara: Pegem Akademi.
• Uzun, D. S., Atalay, E. & Ekinci-Çelikpazu, E. (2019). Türkçe dersi öğretim programında yer alan dilbilgisi kavramlarının Türkçe ders kitabındaki etkinliklerde ele alınışları üzerine bir inceleme. XIV. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı’nda sunulan bildiri, Baku, Azerbaijan.
• Yaman, H. & Süğümlü, Ü. (2009). Dilbilgisi öğretiminde senaryo tabanlı öğrenme yaklaşımının etkililiği: kelime türleri örneği. Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, 144, 56-73. https://doi.org/10.1501/Dilder_0000000111
• Yeşilyurt, D. (2016). Cumhuriyet dönemi ortaokul Türkçe ders programlarındaki dil bilgisi öğretiminin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/368786 sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.