Kuzey Makedonya Kalkandelen Ağzının Ses Özellikleri

Yıl 2023, Sayı: 18, 41 - 48, 15.04.2023

Raşit Koç

Öz

Balkanlar uzun yıllar Türklerin yönetiminde kalmış bir bölgedir. Bu nedenle Türkçe bu bölgede bir üst dil niteliği kazanmış ve Balkan ülkelerinin dilini etkilemiştir. Slav dilleri ailesine mensup olan bu dillere Türkçeden çok sayıda kelime geçmiştir. Türkçenin buradaki etkisi sadece kelime vermekle kalmamış, bu dilleri fonolojik ve morfolojik olarak da etkilemiştir. Balkanların kontrolü Türklerin elinden çıktıktan sonra bu bölgede yaşayan Türk nüfus azalsa da Türk dili ve kültürü varlığını ve canlılığını her zaman korumuştur. Türkçenin Balkanlar’da etkilediği diller arasında eski Yugoslavya Cumhuriyeti’nin dili olan Sırp-Hırvatça’dır. Yugoslavya Cumhuriyeti dağıldıktan sonra kurulan bağımsız devletlerden Kuzey Makedonya Cumhuriyeti içerisinde yer alan Üsküp, Kalkandelen, Gostivar, Kumanova; Kosova sınırları içerisinde kalan Priştine, Prizren Türk nüfusunun ve Türkçenin varlığını sürdürdüğü yerlerdir. Bu bölgelerde yaşayan Türkler dillerini ve edebiyatlarını yaşatmaya devam etmektedirler. Balkanlar’da konuşulan Türkçe ağız özelliği olarak Rumeli ağızlarının devamı niteliğindedir. Bu yöre ağızları uzun süre Rumeli ağızları arasında sınıflandırılmıştır. Son yıllarda yapılan ağız araştırmalarında Balkanlar’da yaşayan Türklerin ağız özellikleri Balkan Türk ağızları olarak ele alınmaktadır. Bu çalışmada Kuzey Makedonya Cumuriyeti sınırları içerisinde yer alan Kalkandelen (Tetovo) Türkçesinin ses özellikleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk dili, Balkanlar Türk ağızları, Kalkandelen ağzı, ses özellikleri, Turkish language, Balkan Turkish dialects, Tetovoan dialect, vocal features

Sound Features of the North Macedonian Tetovo Dialect

Öz

The Balkans is a region that has remained under the rule of the Turks for many years. For this reason, Turkish has gained the quality of a higher language in this region and has influenced the language of the Balkan countries. A large number of words have passed from Turkish to these languages, which belong to the family of Slavic languages. Although the Turkish population living in this region decreased after the control of the Balkans was taken out of the hands of the Turks, the Turkish language and culture has always maintained its existence and vitality. Among the languages that Turkish has influenced in the Balkans is Serbo-Croatian, the language of the former Yugoslav Republic. Skopje, Tetovo, Gostivar, Kumanovo, which are among the independent states established after the dissolution of the Yugoslav Republic, are located in the Republic of North Macedonia; Pristina, which is within the borders of Kosovo, and Prizren are the places where the Turkish population and the Turkish language continue to exist. The Turks living in these regions continue to keep their language and literature alive. The Turkish dialect spoken in the Balkans is the continuation of the Rumelian dialects. These local dialects have long been classified among the Rumelian dialects. In the dialect researches conducted in recent years, the dialect characteristics of the Turks living in the Balkans are considered as Balkan Turkish dialects. In this study, the sound characteristics of Tetovo, which is within the borders of the Republic of North Macedonia, will be examined.

Anahtar Kelimeler

Turkish language, Balkan Turkish dialects, Tetovoan dialect, vocal features

Kaynakça

• Afet, F. (1971). Kalkandelen atasözleri. Sesler, sayı 55, 72.
• Ago, A. (2006). Marko Tpesenkov’un söylevinde Türk dili unsurları. Üsküp: Logos-A Yayınclık.
• Ahmed, O. (2018). Makedonya Türk ağızları: geçmişi ve bugünkü durumu. Ulakbilge, Cilt 6, Sayı 29, 1473-1482 DOI: 10.7816/ulakbilge-06-29-09
• Ali, M. (2022). Köprü dergisi ekseninde teşekkül eden Makedonya Türk edebiyatı (şiir). Üsküp: Divan Yayıncılık.
• Alyılmaz, S. ve Alyılmaz, C. (2018). Ağız bilimi çalışmalarının Türkçe öğretimi açısından önemi. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı/Issue: 45 (Bahar-Spring 2018) - ISSSN: 1301-0077 Ankara, TURKEY DOI Numarası: 10.24155/tdk.2018.55
• Bayram, E. (1979). Ohri’den masallar. Çevren, sayı 20, 107-112.
• Caferoğlu, A. (1964). Anadolu ve Rumeli ağızları ünlü değişmeleri. Türk Dili Araştırma Yıllığı-Belleten, 1-33. Ankara.
• Gülensoy, T. (1981). Anadolu ve Rumeli ağızları bibliyografyası. Ankara: Başbakanlık Basımevi. Günşen, A. (2012). Balkan Tağızlarının tasnifi üzerine bir değerlendirme. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, 111-129, ANKARA-TURKEY
• Hasan, H. (1983). Kalkandelen Türk ağzı. Sesler, sayı 173, 103-131.
• Haydar, E. (1966). Kalkandelen seçmeleri. Sesler, sayı 7, 42-48.
• Kuzu, A. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. A. A Kurt (Ed.) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1708.
• Kowalski, T. (1926). Osmanisch-Türkische Volkslieder aus Mazedonien. Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes Vol. 33 (1926), 166-231.
• Lokan, F. (1977). Kalkandelen folkloru ve dil özellikleri. Sesler, sayı 117, 94-96.
• Yusuf, S. (1977). Gostivar halk türküleri I. Sesler, sayı 117, 94-96.