Bir Yordayıcı Olarak Üstün Yeteneklilerin Eğitimine İlişkin Algının Özyeterlik Üzerine Etkisi: Sınıf Öğretmenlerinden Kanıtlar

Yıl 2024, Sayı: 21, 6 - 17, 15.01.2024

Hacı Bayram Özata , Adem Taşdemir , Deniz Akdal

Öz

Eğitim sisteminin en temel unsurlarından birisi olan öğrenciler, akademik ve sosyal performansları yanında birçok özellikler açısından birbirinden farklılık göstermektedir. Özellikle, üstün yetenekli öğrencilerin erken dönemlerde tanılanması ve öğrencilerin eğitim ve gelişim ihtiyaçlarının belirlenmesi, onlara yönelik geliştirilecek eğitim programlarının hazırlanması ve uygulanması için önemlidir. Bunun yanında, sınıf öğretmenleri formal eğitimin ilk yıllarından itibaren bu öğrencilerle karşılaşmaktadır. Bu yönüyle sınıf öğretmenlerinin bu öğrencileri tanılama sürecindeki rolü hayati derecede önemlidir. Bu araştırmada sınıf öğretmenlerinin üstün yeteneklilerin eğitimine ile ilgili algılarının ve bu öğrencilerle eğitim yapabilmeye olan özyeterliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bunun yanında öğretmenlerinin üstün yeteneklilerin eğitimi ile ilgili algılarının özyeterliklerini yordama durumu incelenmiştir. Araştırma da nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırma ulaşılabilen evrenini, İç Anadolu bölgesinde yer alan bir ildeki devlet okullarında görev yapan sınıf öğretmenleri oluşturmaktadır. Çalışma örneklemi ise bu ulaşılabilir evrenden rastgele yolla seçilen 508 sınıf öğretmenidir. Araştırmada veri toplama sürecinde kişisel bilgi formu, üstün yeteneklilerin eğitimine ilişkin özyeterlik ve algı ölçeği kullanımıştır. Nicel verilerin analizinde betimsel ve ilişkisel veri analizi teknikleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçları; üstün yeteneklilerin eğitimine yönelik sınıf öğretmenlerinin algılarının ve bu öğrencilerle öğretim yapabilmeye olan özyeterliklerinin karasızım düzeyinde oluştuğunu göstermiştir. Sınıf öğretmenlerinin algı ölçeğinin alt boyutlarında en yüksek ortalamalar sırasıyla üstün yetenekliliğin tanılanması ve eğitim programı alt boyutlarında oluşurken, üstün yeteneklilik kavramı ve üstün yetenekli öğrencilerin özelliklerine ilişkin algının düşük düzeyde oluştuğu belirlenmiştir. Bunun yanında araştırmada üstün yeteneklilerin eğitimine ilişkin algıların öğretmenlerin üstün yeteneklilerin eğitimine ilişkin özyeterliği üzerinde pozitif yordayıcı bir değişken olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Üstün yetenekli öğrenciler, algı, özyeterlik, sınıf öğretmenleri

The Effect of Perception of Gifted Education As a Predictor on Self-Efficacy: Evidences From Primary School Teachers

Öz

Students, one of the most basic elements of the education system, differ from each other in terms of many characteristics as well as their academic and social performances. In particular, the early identification of gifted students and the determination of their educational and developmental needs are important for the preparation and implementation of educational programs to be developed for them. In addition, primary school teachers encounter these students from the first years of formal education. In this respect, the role of primary school teachers in the process of identifying these students is vitally important. In this study, it is aimed to determine the perceptions of primary school teachers about the education of gifted students and their self efficacy to teach with these students. In addition, the perceptions of teachers about the education of gifted students predict their self efficacy were examined. Relational survey method, one of the quantitative research methods, was used in the research. The population of the research consists of primary school teachers working in public schools in a city in the Central Anatolian region. The study sample is 508 primary school teachers randomly selected from this accessible universe. In the research, three different measurement tools were used in the data collection process. These; personal information form, self efficacy scale regarding the education of the gifted and perception scale for gifted education. Descriptive and relational data analysis techniques were used in the analysis of quantitative data. Research results were showed that the perceptions of primary school teachers about the education of gifted students and their self-efficacy to teach with these students were at a moderate level. In the sub-dimensions of the primary school teachers' perception scale, the highest averages were observed in the sub-dimensions of the diagnosis of giftedness and education program, respectively, while the perception of the concept of giftedness and the characteristics of gifted students was formed at a low level. In addition, in the study, it was determined that the perceptions regarding the education of the gifted were a positive predictor variable on the self efficacy of the teachers regarding the education of the gifted.

Anahtar Kelimeler

Gifted student, perception, self efficacy, primary school teachers

Kaynakça

• Altun, F., & Yazıcı, H. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin benlik kavramları ve akademik öz-yeterlik inançları: karşılaştırmalı bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 319-334.
• Arkonaç, S.A. (1998). Psikoloji: zihin süreçleri bilimi. Alfa Yayınları.
• Ayvacı, H.Ş., & Bebek, G. (2019). Türkiye’de üstün zekâlılar ve özel yetenekliler konusunda yürütülmüş tezlerin tematik incelenmesine yönelik bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45: 267-292.
• Ayas, M. A., & Kirişçi, N. (2020). Özel yeteneklilerin özellikleri ve tanılanması. M. A. Melekoğlu & U. Sak (Eds.), Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek. Pegem Akademi.
• Bakan, İ., & Kefe, İ. (2012). Kurumsal açıdan algı ve algı yönetimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 19-34.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Macmillan.
• Barni, D., Danioni, F., & Benevene, P. (2019). Teachers’ self-efficacy: The role of personal values and motivations for teaching. Frontiers in psychology, 10, 1645.
• Baykoç Dönmez, N. (2012). Üstün yetenekli çocuklar. E. N. Metin (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar. İstanbul: Maya Yay.
• Bildiren, A. (2018). Üstün yetenekli çocuklar. Pegem Akademi.
• Bildiren, A., Sağkal, A. S., Gür, G., & Özdemir, Y. (2020). The perceptions of the preschool teachers regarding identification and education of gifted children. Özel Egitim Dergisi, 21(2), 351-356.
• Bogler, R., & Nir, A. E. (2012). The importance of teachers' perceived organizational support to job satisfaction: What's empowerment got to do with it?. Journal of educational administration, 50(3), 287-306.
• Brouwers, A., & Tomic, W. (2000). A longitudinal study of teacher burnout and perceived self-efficacy in classroom management. Teaching and Teacher education, 16(2), 239-253.
• Caprara, G. V., Barbaranelli, C., Steca, P., & Malone, P. S. (2006). Teachers' self-efficacy beliefs as determinants of job satisfaction and students' academic achievement: A study at the school level. Journal of school psychology, 44(6), 473-490.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nicel, nitel ve karma yöntem yaklaşımları (Çev. Ed. S. B. Demir). Eğiten Kitap.
• Cutts N.E., & Moseley N. (2004). Üstün zekâlı ve üstün yetenekli çocukların eğitimi ulusun en büyük kaynaklarından birinin harcanması nasıl önlenir. İ. Ersevim (Çev.). Özgür Yayınları.
• Çetin, A., & Ünsal, S. (2020). Özel yetenekli öğrenciyi anlamak: bir durum çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(1), 123–148.
• Demirkaya, H., Ünal, O., & Bozan, İ. (2021). Ebeveynlerinin bakış açısından üstün yetenekli çocuklar. Trakya Eğitim Dergisi, 11(3), 1671-1687.
• Eren, E., (2010). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Yayınları.
• Faul, F., Erdfelder, E., Lang, A. G., & Buchner, A. (2007). G* Power 3: A flexible statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behavior research methods, 39(2), 175-191.
• Flynn, A. S., & Shelton, A. L. (2022). Solving the right problem: The need for alternative identification measures in gifted education. Gifted Child Quarterly, 66(2), 144-145.
• George, D., & Mallery, P. (2019). IBM SPSS statistics 26 step by step: A simple guide and reference. Routledge.
• Girgin, D., & Şahin, Ç. (2019). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli öğrencilere ilişkin özyeterlilik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. The Journal of Limitless Education and Research, 4(2), 143-166.
• Golle, J., Schils, T., Borghans, L., & Rose, N. (2023). Who is considered gifted from a teacher’s perspective? a representative large-scale study. Gifted Child Quarterly, 67(1), 64-79.
• Gökdemir, S. (2017). Ülkemizde özel yetenekli öğrencilerin tanılama sürecinin öğretmen, veli ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi (Master's thesis), Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Guo, Y., Piasta, S. B., Justice, L. M., & Kaderavek, J. N. (2010). Relations among preschool teachers' self-efficacy, classroom quality, and children's language and literacy gains. Teaching and Teacher Education, 26(4), 1094-1103.
• Güneş, A. (2015). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekliler eğitimine ilişkin tutum ve öz-yeterliklerinin incelenmesi. Journal of Gifted Education and Creativity, 2(1), 12-16.
• Inman, T. F. (2023). Educating the gifted: wisdom and insights for inspired teaching. Taylor & Francis.
• İnan, H. Z., Bayindir, N., & Demir, S. (2009). Awareness level of teachers about the characteristics of gifted children. Australian Journal of Basic and Applied Sciences , 3(3), 2519-2527
• İnci, G. (2014). Üstün yetenekli öğrencilerin sınıf içi davranış sorunlarının belirlenmesi ve çözüm önerileri (Doctoral dissertation), Sakarya Üniversitesi, Sakaya. Jeong, H. W. G. (2010). Teachers' perceptions regarding gifted and talented early childhood students (three to eight years of age). ProQuest LLC. 789 East Eisenhower Parkway, PO Box 1346, Ann Arbor, MI 48106.
• Kalaycı, Ş. (2010). Güvenilirlik analizi. SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil. Yay.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kirişçi, N., & Sak, U. (2020). Özel yetenek tanımı, sınıflamaları ve kuramları. In Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek. Pegem Yay.
• Klausmeier, H. J., & Allen, P. S. (2014). Cognitive development of children and youth: A longitudinal study. Academic Press.
• Klieme, E., & Leutner, D. (2006). Kompetenzmodelle zur erfassung individueller lernergebnisse und zur bilanzierung von bildungsprozessen. Beschreibung eines neu eingerichteten Schwerpunktprogramms der DFG. Zeitschrift für Pädagogik, 52(6), 876-903.
• Kurnaz, A., & Arslantaş, S. (2018). Sınıf öğretmenlerine sunulan üstün yetenekli öğrenciler için farklılaştırılmış etkinlik geliştirme eğitiminin etkisinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47(1), 309-332.
• Kunt, K. (2012). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin üstün yeteneklilik ve üstün yeteneklilerin eğitimi ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi), Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Kunter, M., Kleickmann, T., Klusmann, U., & Richter, D. (2013). The development of teachers’ professional competence. In Cognitive activation in the mathematics classroom and professional competence of teachers (pp. 63-77). Springer.
• Kurnaz, A., & Ekici, S. G. (2020). BİLSEM tanılama sürecinde kullanılan zeka testlerinin psikolojik danışmanların ve bilsem öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. Çocuk ve Medeniyet, 5(10), 365-399.
• McCoach, D. B., & Siegle, D. (2003). Factors that differentiate underachieving gifted students from high-achieving gifted students. Gifted Child Quarterly, 47(2), 144–154.
• Matthews, D. J., & Yun Dai, D. (2014). Gifted education: Changing conceptions, emphases and practice International Studies in Sociology of Education., 24(4), 335–353.
• MEB. (2021). Bilim ve sanat merkezleri öğrenci tanılama ve yerleştirme kılavuzu. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim İstatistikleri. (2021). Örgün eğitim istatistikleri. https://sgb.meb.gov.tr/www/resmi-istatistikler/icerik/64 adresinden alınmıştır.
• Öğülmüş, K., & Sarı, H. (2014). Bilim ve sanat merkezlerindeki (bilsem) karşılaşılan sorunların öğretmen ve öğrenci görüşleri açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (2), 254-265.
• Pallant, J. (2017). SPSS kullanma kılavuzu: SPSS ile adım adım veri analizi. Anı Yayıncılık.
• Pujaningsih, P. (2022). Exploring learning and behavior problems of gifted children in Indonesia: A content analysis study. Jurnal Prima Edukasia, 10(1), 47-57.
• Sak, U. (2014). Üstün zekalılar: Özellikleri tanılanmaları eğitimleri. Maya Akademi.
• Sak, U. (2019). Üstün zekalı öğrenciler. H. İ. Diken (Ed.), Özel eğitim. Pegem Akademi.
• Seyhan, B. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklara yönelik algıları ile tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Schwarzer, R., & Jerusalem, M. (2002). Das konzept der selbstwirksamkeit. Zeıtschrıft Fur Padagogık Beıheft, 44, 28-53.
• Sternberg, R. J. (2000). The theory of successful intelligence. Gifted education international, 15(1), 4-21.
• Stupak, R.J., (2000). Perception management: An active strategy for marketing and delivering academic excellence, business sophistication, and communication successes. Public Administration & Management, 5 (4), 250-260.
• Şahin, F., & Çetinkaya, Ç. (2015). An investigation of the effectiveness and efficiency of classroom teachers in the identification of gifted students. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 5(2), 133–146.
• Özer, M. (2021). Türkiye’de özel yeteneklilere yetenek geliştirme desteğinde bilim ve sanat merkezleri: Mevcut durum ve iyileştirme alanları. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(33), 727-749.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Experimental designs using ANOVA . Thomson/Brooks/Cole. Tanık Önal, N. (2019). Üstün zekalı çocukların tanılanmaları. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 1591–1602.
• Taşdemir, M. (2003). Eğitimde planlama ve değerlendirme: Program, öğretim, yönetim ve değerlendirme. Ocak Yay.
• Tortop, H.S. (2014). Examining the effectiveness of the in-service training program for the education of the academically gifted students in Turkey: A case study. Journal for the Education of the Young Scientist and Giftedness, 2(2), 67-86. Tortop, H. S., & Sarar, M. (2018). Üstün yetenekliler eğitimine ilişkin bilgi testi geliştirme ve algı ölçeği adaptasyon çalışması. Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 5(1), 67–89.
• URL1 (2022). Sample size calculator. https://www.surveysystem.com/sscalc.htm adresinden 01.09.2020 tarihinden indirilmiştir.
• Tschannen-Moran, M., & Hoy, A. W. (2001). Teacher efficacy: Capturing an elusive construct. Teaching and teacher education, 17(7), 783-805.
• Weinert, F. E. (2001). The individualPierer. H. V., & Oetinger, B. V. .(Eds.),A passion for ideas: How innovators create the new and shape our world, Purdue University Press Books.
• Wolters, C. A., & Daugherty, S. G. (2007). Goal structures and teachers' sense of efficacy: Their relation and association to teaching experience and academic level. Journal of Educational Psychology, 99(1), 181.
• VanTassel-Baska, J. (2023). Professional Learning of Teachers: The Linchpin for Successful Programs. In Content-Based Curriculum for Advanced Learners (pp. 619-644). Routledge.