Felsefe ve Eleştirel Düşünme

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 2, - , 29.06.2015

Senar Alkın-şahin , Nihal Tunca

Öz

Felsefenin kurallarını-kaygılarını tanımadan, felsefenin yöntemlerine başvurmadan, felsefi tutuma ilişkin farkındalık yaratmadan eleştirel düşünen bireyler yetiştirmek güçtür. (Eleştirel) düşünme eğitiminin işlevsellik kazanmasında; bu eğitimin, felsefenin unsurlarına ilişkin bilgisi ve farkındalığı olan, felsefi tutumun ve düşüncenin özelliklerini bilen öğretmenler tarafından yürütülmesi önemlidir. Bu iddianın kuramsal olarak temellendirilmesi gereksiniminden hareketle, bu çalışmada, felsefenin unsurları ile eleştirel düşünme arasındaki ilişkinin tartışılması amaçlanmıştır. Bu bağlamda çalışmada, önce “felsefe - eleştirel düşünme”, “bilge – eleştirel düşünür” kavramları arasındaki ilişki konu edilmiştir. Ardından ise “felsefe” ve “eleştirel düşünme” kavramlarının kesişim kümesinde yer alan alt kavramlardan hareket edilerek, felsefenin-felsefi düşüncenin, eleştirel düşünmenin geliştirilmesiyle doğrudan ilişkili olan kurallarına, yöntemlerine ve kaygılarına açıklık getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, düşünme eğitimi dersi, eleştirel düşünme, eleştirel düşünür, bilge

Kaynakça

• Abrami P. C., Bernard, R. M., Borokhovski, E., Wade, A., Surkes, M. A., Tamim, R. ve Zhang, D. (2008). Instructional interventions affecting critical thinking skills and dispositions: A stage 1 meta-analysis. Review of Educational Research, 78(4), 1102-1134.
• Alkın, S. (2012). İlköğretim öğretmenlerinin “eleştirel düşünmeyi destekleme davranışlarının” değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arpaçay, M. M. (1999). Liselerimizde felsefe dersinin müfredatı üzerine bir inceleme cumhuriyet dönemi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Arslan, A. (2005). Felsefeye giriş. 8. Baskı. Ankara: Adres Yayınları
• Beckett, R. G. (1996) Critical thinking and self eficacy in autodidactic learning: The effecets of program type, self esteem and program characteristics. Unpublished doctorate thesis. Connecticut Üniversitesi. United States.
• Beyer, B. K. (1990). What philosophy offers to teaching of thinking. Educational Leadership, 47(5), 55-60
• Bolay, S. H. (2007). Felsefeye giriş. Ankara: Akçağ Yayınları
• Bozoğlu, Ö. (2008). Felsefe dersinde eleştirel düşünme becerilerinin kazandırılmasına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Branch, J. B. (2000). The relationship anwng critical thinking, clinical decision-making, and clinical practica: A comparative study. Unpublished doctoral dissertation. University of Idaho, Idaho.
• Cevizci, A. (2010). Felsefeye giriş. Ankara: Nobel Yayın
• Çotuksöken, B. (2001). Felsefeyi anlamak felsefe ile anlamak. İstanbul: İnkılap kitabevi
• Direk, N. (2004). Küçük prens üzerine düşünmek. İstanbul: Pan yayıncılık
• Dombaycı, M. A. (2002). Ortaöğretimde öğretim ilke, yöntem ve teknikler açısından felsefe öğretimi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dombaycı, M. A. (2008). Türkiye’de ortaöğretimde felsefe öğretiminin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Eggen, P. D. (2006). Strategies and models for teachers: Teaching content and thinking skills. Boston: Pearson College Division
• Eğitim Sen. (2011). Düşünme eğitimi dersi zorunlu olmalı ve felsefe öğretmenlerince verilmelidir. 08.12.2013 tarihinde http://www.egitimsen.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=424#.Usif2tJdXcA adresinden alınmıştır.
• Ennis, R. H. (1985). Goals for critical thinking curriculum. In A. Costa (Ed.), Developing minds (s. 54-57). Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Ennis, R. H. (1985). A logical basis for measuring critical thinking skills. Educational Leadership, 43(2), 44-48
• Facione, N. C. ve Facione, P. A. (1996). Externalizing the critical thinking in clinical judgment. Nursing Outlook, 44, 129-136.
• Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment and ınstruction. Millbrea, CA: The California academic Press.
• Facione, P. A. (2004). Critical thinking: What it is and why it counts. California: Academic Press.
• Gelen, İ. (2002). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde düşünme becerilerini kazandırma yeterliklerinin değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü E-Dergi, 10(10). 100-119.
• Gökberk, M. (1990). Felsefe tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Günay, M. (2004). Metinlerle felsefeye giriş. Adana: Karahan Kitabevi
• Günay, M. (2011). Felsefe eğitimi ve öğretimi üzerine. felsefe’nin aynasında siyaset. Özel bölüm - ilk ve orta öğretimde felsefe. Özne Dergisi, 8(15), 163-167.
• Gündoğdu, H. (2009). Eleştirel düşünme ve eleştirel düşünme öğretimine dair bazı yanılgılar. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 57-74
• Gürkaynak, İ., Üstel, F. & Gülgöz, S. (2008). Eleştirel düşünme. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi.
• Honer, S. M. Ve Hunt, T. C. (1996). Felsefeye çağrı. (Çev: H. Ünder). Ankara: İmge Kitabevi
• Horner, C. Ve Westacott, E. (2001). Felsefe aracılığıyla düşünme. (Çev: A. Arslan). Ankara: Phoenix Yayınevi
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014). Öğretim programları. 02.01.2014 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72 adresinden alınmıştır.
• Jaspers, K. (1997). Felsefe nedir? (Çev: İ. Z. Eyüboğlu). İstanbul: Say Yayınları
• Jonassen, D.H. (2000). Computers as mindtools for schools: Engaging critical thinking. New Jersey: Merrill ve Prentice Hall.
• Kaya, H. (1997). Üniversite öğrencilerinde eleştirel akıl yürütme gücü. Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Kefeli, İ. (2011). Felsefe öğretiminde yeni bir model arayışı: Ayşe Teyze’nin çantası. Jean Baudrillard Özel Bölüm - Felsefe eğitimi ve çocuklar için felsefe. Özne Dergisi, 8(14), 199-210.
• Kefeli, İ. ve Kara, U. (2008). Çocukta felsefi ve eleştirel düşüncenin gelişimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 339-357
• Keskin, A. (2009). İlköğretim düşünme eğitimi dersi (6.,7., ve 8. Sınıf)
• öğretim programının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Kızıltan, Ö. (2012). Felsefe öğretimi sorunları ve yeni yaklaşımlar. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 334-342
• Küçükkurt, S. (2006). Lise ve dengi okullarda öğrencilerin felsefe dersine karşı olan tutumları. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lipman. M. (1991). Thinking in education. Cambridge: Cambridge University Press.
• Marashi, S.M.(2008) Teaching philosophy to children: A new experience in Iran. Analytic Teaching, 27(1), 12-15
• Mengüşoğlu, T. (1985). Felsefeye giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2012). Düşünme becerileri dersi (1-8. Sınıflar) öğretim programı. 12.12.2012 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/www/ilkogretim-duygusal-ve-sosyal-gelisim-dusunme-becerileri-ve-yaratici-dusunme-dersleri-ogretim-programlari/icerik/147 adresinden alınmıştır.
• Nagel, T. (2004). Her şey ne anlama geliyor? Felsefeye küçük bir giriş. (Çev: H.Gündoğdu). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Onosko, J. J. (1991). Barriers to the promotion of higher order thinking in social studies. Theory and Research in Social Education, 19(4), 340-365.
• Öner, N. (1995). Felsefe yolunda düşünceler. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
• Özden, Y. (1998). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
• Paul, R. (2005). The state of critical thinking today. New directions for community colleges, 130, 27-38
• Paul, R. ve Sriven, M. (1987). Critical thinking as defined by the national council for excellence in critical thinking. 05.10.2009 tarihinde http://www.criticalthinking.org/aboutct/defineİcriticalİthinking.cfm. adresinden alınmıştır.
• Paul, R.W. (1991). Staff development for critical thinking: Lesson plan remodelling as the strategy. In A.L. Costa (Ed.). Developing minds (A reseource book for teaching thinking). Revised Education, Alexandria, Virginia: ASCD.
• Serdar, B. (1998). Lise öğretmenlerini öğrencilere bilimsel düşünmeyi kazanmaya yönelik tutumları ve görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Sönmez, V. (2008). Bilim felsefesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahinel, S. (2002). Eleştirel düşünme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Şengül, C. (2007). Fizik öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimi düzeyleri ve düzenledikleri etkinliklerde eleştirel düşünmenin yeri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tanilli, S. (2006). Yaratıcı aklın sentezi felsefeye giriş. İstanbul: Alkım Yayınevi
• Topdemir, H. G. (2008). Felsefe. Ankara: Pegem Akademi
• Toprakçı, E. (2002). Eğitim üzerine. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Topses, G. (1999). Felsefeye giriş felsefe düşüncesinin gelişimi. Ankara: Turhan Kitabevi
• Uygur, N. (2001). Felsefenin çağrısı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Ülger, M. (2012). Düşünme eğitimi dersi. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 146, 67-72.
• Ülken, H. Z. (2010). Aşk ahlakı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ünver, G. (2003). Yansıtıcı düşünme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Vansieleghem, N. (2005). Philosophy for children as the wind of thinking. Journal of philosophy of education, 29(1), 19-35
• Yıldırım, C. (1997). Bilimsel düşünme yöntemi. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Yılmaz, Z., Cihan, M. ve Şahin, Ç. (2005). Felsefe öğretmenlerinin öğretim yöntemlerini kullanma düzeylerinin öğretmen öğrenci görüşleri açısından değerlendirilmesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 199-213.