BAĞIMLILIKLA MÜCADELE ÖYKÜSÜ OLAN BİREYLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 23, 19 - 40, 24.06.2024

Başak Düzel , Cansu Sevinçli Bayram

https://doi.org/10.46218/tshd.1387360

Öz

Çalışma, madde bağımlılığı ve davranışsal bağımlılık öyküsü olan bireylerin bağımlılık temelinde sürece ilişkin deneyimleri ve sorunları, sosyal destek sistemlerinin etkisi ve psikososyal ihtiyaçlarının ortaya konmasını amaçlamaktır. Nitel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilen çalışmada veriler, bağımlılık geliştirilen nesne/durumu bırakmaya yönelik tedavi almış bireylerde bağımlılık yaşantısının gelişimi, bağımlılıkla mücadele süreci, psikolojik desteğe başlama, sosyal destek sistemlerinin durumu, kurumsal hizmetlere yaklaşım ve öneriler temaları altında bütüncül bir perspektifle yorumlanmaktadır. Madde bağımlılığı öyküsü olan 5 katılımcı ve davranışsal bağımlılıklara ilişkin psikolojik destek almış 8 katılımcının dahil olduğu çalışmada, katılımcıların bağımlılıkla mücadele sürecinde psikolojik desteğin önemine ve aile üyelerinin yaklaşımlarının güçlendirici etkisine vurgu yaptıkları görülmektedir. Farklı türlerde bağımlılık öykülerine sahip bireylerde bağımlılığın gelişimine etki eden faktörler, bağımlılıkla mücadele sürecindeki ortak sorunlar, psikososyal ihtiyaçlar ve çözüm önerilerinin ortaya koyulduğu çalışmanın sorun alanına katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dezavantajlı gruplar, Bağımlılık, Psikososyal destek, Sosyal hizmet

Kaynakça

• Acar B., Çakır G., Karaköse Ş. & Yaman Ö. M. (2022). Alkol ve Madde Bağımlısı Bireylerin Tedavi Süreçlerinde ve Motivasyonlarında Sosyal Destek Sistemlerinin Etkisi. Bağımlılık Dergisi, 23(4): 452-463.
• Ahern J., Stuber J. & Galea S. (1997). Stigma Discrimination and The health of Illicit Drugusers. Drug and Alcohol Dependence, 88 (2-3), 188-196.
• Akyel B., Kayış H. &, Yüncü Z. (2018). Ergenlikte Beyin Gelişimi, Risk Alma ve Bağımlılığa Yatkınlık. Bildik T, editör. Ergenlik Dönemi ve Ruhsal Bozukluklar. Ankara: Türkiye Klinikleri, p.134-9.
• Aktürk İ. & Yaman Ö. M. (2022). Babaların Madde Kullanımı Tedavisine Katılımları Üzerine Nitel Bir Araştırma, Bağımlılık Dergisi, 23(1):37-51
• Alyanak B. (2016). İnternet Bağımlılığı. Klinik Tıp Pediatri Dergisi, 8 (5), 20-24.
• American Psychiatric Association (1952). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 1st edition (DSM-I). Washington, DC, American Psychiatric Association.
• American Psychiatric Association (1980). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3rd edition (DSM-III). Washington, DC, American Psychiatric Association.
• American Psychiatric Association (2013) DSM-5- Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. 5th ed. Washington, DC: American Psychiatric Association
• Arcan K. & Karancı A. N. (2014). Kumar Oynama Nedenleri Ölçeğinin Uyarlama, Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 15(3), 248-256.
• Balcı Ş. & Gölcü A. (2013). Facebook Addiction among University Students in Turkey: “Selcuk University Example”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (34), 255- 278.
• Baltacı Ö., Akbulut Ö.F. & Yılmaz E. (2021). Problemli İnternet Kullanımında Güncel Bir Risk Faktörü: Covıd-19 Pandemisi. Humanistic Perspective, 3 (1), 97-121.
• Braun V. & Clarke V. (2019). Psikolojide Tematik Analizin Kullanımı. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7 (2), 873‐898.
• Cox G. & Lawless M. (1999). Wherever I Lay My Hat: A Study of Out of Home Drug Users. The Merchant’s Quay Project. Dublin.
• Creswell J. W. (2018). Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çebi Z. & Karaaziz M. (2022). Kumar Oynama bozukluğunda Bilişsel Davranışçı Terapi: Bir Olgu Sunumu. Humanistic Perspective, 4 (3), 549-551.
• DiClemente C.C. (2016). Bağımlılık ve Değişim (Çev.) Şahin, M. (ed.), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Doornwaard S.M., van Den Eijnden R.J., Baams L., Vanwesenbeeck I. & Ter Bogt T.F. (2016). Lower Psychological Well-Being and Excessive Sexual Interest Predict Symptoms of Compulsive Use of Sexually Explicit Internet Material Among Adolescent Boys. Journal of Youth and Adolescence, 45(1):73-84.
• European Drug and Drug Addiction (EMCDDA) (2020). Avrupa Uyuşturucu Raporu. Lüksemburg: Avrupa Birliği Resmi Yayın Ofisi.
• Erez G., Pilver C.E. & Potenza M.N. (2014). Gender-Related Differences İn The Associations Between Sexual İmpulsivity and Psychiatric Disorders. J Psychiatr Res., 55:117-25.
• Griffiths M.D. (2005). A “Components” Model of Addiction within a Biopsychosocial Framework. Journal of Substance Use, 10(4): 191-197.
• Henkel D. (2011). Unemployment and Substance Use: A Review of The Literature (1990-2010). Curr Drug Abuse Rev, 4(1): 4-27.
• Hornberger S. & Smith S.L. (2011). Family İnvolvement in Adolescent Substance Abuse Treatment and Recovery: What Do We Know? What Lies Ahead? Child Youth Serv Rev, 33(Supplement 1): S70-S76.
• Kennedy J., Lynch H. (2016). A Shift from Offline to Online: Adolescence, the Internet and Social Participation. Journal of Occupational Science, 23(2), 156–167.
• Kelleher E. (2014). Is There More to Psychosocial Treatments in Addiction Than Brief İnterventions?, Irish Journal of Psychological Medicine, 31(1), 61-68.
• Kessler R.C., Hwang I., Labrie R., Petukhova M., Sampson N.A., Winters K.C. & Shaffer H.J., (2008). DSM-IV Pathological Gambling in The National Comorbidity Survey Replication, Psychological Medicine, 38(09), 1351-1360.
• Kurt Genç A. &, Avcı E. (2020). Binomial (Oran) Verilerin Meta-analizi: Türkiye’deki İnternet Bağımlılık Oranının Belirlenmesi. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 13(3), 1050-1068.
• Lanier C.A., Nicholson T., Duncan D. (2001). "Drug use and mental well being among a sample of undergraduate and graduate college students", J Drug Educ, 31(3):239-248.
• Liebregts N., van der Pol P., van Laar M., de Graaf R., van den Brink W. & Korf D.J. (2015). The Role of Leisure and Delinquency in Frequent Cannabis Use and Dependence Trajectories Among Young Adults. International Journal of Drug Policy, 26(2), 143-152.
• Motyka M.A., Al-Imam A., Haligowska A., & Michalak M. (2022). Helping Women Suffering from Drug Addiction: Needs, Barriers and Challenges. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(21), 14039.
• Odacı H. & Çikrıkci Ö. (2017). Problemli İnternet Kullanımında Depresyon, Kaygı ve Stres Düzeyine Dayalı Farklılıklar. The Turkish Journal on Addictions, 4, 41–61.
• Ögel K. & Tamar D. (1997). Uyuşturucu Madde ve Bağımlılık Eğitim Paketi Eğitici Kılavuzu. İstanbul: Özel Okullar Derneği, AMATEM.
• Ögel, K. (2023). Bağımlılıkta Stigmaya Genel Bir Bakış. Bağımlılık ve Stigma Nedenler, Sonuçlar ve Öneriler içinde (ss.4-6). Yeşilay Yayını. https://bagimlilikdizini.yesilay.org.tr/assets/uploads/e-kaynaklar/bagimlilik-stigma-kitabi.pdf
• Pai P. & Arnott D.C. (2013). User Adoption of Social Networking Sites: Eliciting Uses and Gratifications Through A Means–End Approach. Computersin Human Behavior, 29(3), 1039-1053.
• Peris M., de la Barrera U., Schoeps K., & Montoya-Castilla I. (2020). Psychological Risk Factors That Predict Social Networking and İnternet Addiction in Adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(12), 4598.
• Sevin, Ç. & Erbay, E. (2008). Madde Bağımlılarının Tedavi Sonrası Sosyal Yaşama Uyumları ve Sosyal Hizmet Uygulamaları. Bağımlılık Dergisi, 9(1): 1-11.
• Skinner N., Feather N.T. ve Freeman T.R. (2007). Stigma and Discrimination in Health-Care Provision to Drug Users: The Role of Values, Affect, and Deservingness Judgments Authors. Journal of Applied Social Psychology, 37 (1), 163-186.
• Statista. Coronavirus Impact: Global in-Home Media Consumption by Country 2020 [Internet]. Statista. 2020 [cited 2020 Jun 26]. Available from: https://www.statista.com/statistics/1106498/h ome-media-consumption-coronavirus-world wide-by-country/
• Şamar B. & Buz S. (2022). Bağımlılık Rehabilitasyonunda Sosyal Hizmet Uygulamaları: Erenköy BAHAR Modeli. Bağımlılık Dergisi, 23(2):221-232.
• Tuncay T. & Nalbantoğlu İ. (2023). Madde Bağımlılarının ve Ailelerinin Bağımlılıkla Mücadele Deneyimlerinin İncelenmesi. Bağımlılık Dergisi, 24(2):207-226.
• Tuncer S. B. & Şimşek Z. (2022). Travmatik Yaşantıların Bağımlılık Tedavi Sürecine Etkisi. Bağımlılık Dergisi, 23(3), 308-315.
• Uygur A.B. (2021). Kumar Oynama Bozukluğunun Davranışsal İnhibisyon Aktivasyon Sistemleri ve Sosyodemografik Etkenler İle İlişkisi. SÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 17(1),36-45.
• Uzbay İ.T. (2009). Madde Bağımlılığının Tarihçesi, Tanımı, Genel Bilgiler ve Bağımlılık Yapan Maddeler. Meslek İçi Sürekli Eğitim Dergisi (21-22), 5-15.
• Weinstein E. (2018). The Social Media See-Saw: Positive and Negative İnfluences on Adolescents’ Affective Well-Being. New Media & Society, 20(10), 3597–3623.
• Weinstock J., Barry D., Petry N.M. (2008). Exercise-related activities are associated with positive outcome in contingency management treatment for substance use disorders. Addict Behav, 33(8):1072-5
• Whittaker J.K. & Garbarino J. (1983). Social Support Networks: Informal Helping in The Human Services. Aldine Publishing Company; New York.
• Yeşilay (Mayıs 2022). Bağımlılık, https://www.yesilay.org.tr/tr/makaleler/bagimlilik-aileden-etkilenen-ve-aileyi-etkileyen-bir-hastaliktir
• Yeşilay (Kasım 2023). Bağımlılık herkesi etkileyen genel bir sorundur, https://www.yesilay.org.tr/tr/makaleler/bagimlilik-herkesi-etkileyen-genel-bir-sorundur
• Yıldırım A. & Şimşek H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Young K. (2009). Understanding Online Gaming Addictionand Treatment Issues for Adolescents. The American Journal of Family Therapy, 37:355–372.
• Young K.S. (1996). Internet Addiction: The Emergence of A New Clinical Disorder. Cyberpsychol Behavior, 3:237-244.
• Yüksel R., Kocairi C., Arslantaş H. &, Söylemez B. (2020). Ergenlerde İnternet Bağımlılığını Etkileyen Faktörler. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(1), 19-28.
• Zastrow C. & Kirst-Ashman K.K. (2014). İnsan Davranışı ve Sosyal Çevre 1 (Çev. A. Aydın, Ç. Karaca, F. Çoban, M. A. Foça ve E. Türközü). Nika.