GELENEKSEL KONUT MİMARİSİNDEKİ AVLULU MEKÂN ÖRGÜTLENMESİNİN GÜNÜMÜZDEKİ YORUMLARI

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 1, 1 - 13, 09.04.2019

Ayhan Bekleyen

Öz

Orta Doğu’nun avlulu mekân örgütlenmesi, Türkiye’nin
güneydoğusundaki tarihi şehirlerin yaşam alanlarının planimetrik kurgusuna
hâkimdir. Ülkemizde, yeni konutların tasarım ve üretimlerinde yerel konutların
avlulu mekân örgütlenmesinin ilham kaynağı olarak kullanılması çok yaygın
değildir. Diyarbakır’ın Suriçi Yerleşimi içinde üretilen yeni konutlar, bu
alandaki sınırlı örneklerdendir. Bu çalışmanın temel amacı, tarihi çevre
içerisinde üretilen avlulu konutların hem mekânsal örgütlenme hem de biçim bakımından
değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme iklimsel detaylar ve mahremiyet
önlemleri bakımından geleneksel konutlar ile yeni üretilen konutlar arasındaki
farklılıklara dikkat çekmekte ve yeni üretilen konutlarda dikkat edilmesi gereken
detay noktalarına ışık tutmaktadır. Ayrıca bu çalışma yeni konutlarda uygulanan
geleneksel avlulu mekân örgütlenmesinin kullanıcı gereksinimlerini tam olarak
karşılamaktan uzak olduğu noktaları vurgulamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Avlulu Mekân Örgütlenmesi, Diyarbakır’ın Geleneksel Evleri, Tarihi Çevrede Bina Tasarımı

PRESENT INTERPRETATIONS OF COURTYARD SPATIAL CONFIGURATION IN THE TRADITIONAL RESIDENTIAL ARCHITECTURE

Öz

The courtyard spatial configuration of the Middle East
dominates the planimetric view of the dwellings of the historical cities in the
Southeastern Region of Turkey. The design and application of new houses that
are inspired by the courtyard spatial configuration of the traditional houses
are not very prevalent in Turkey. New courtyard houses built in the Citadel
Settlement of Diyarbakır are among these rare instances. The main aim of the
present study is to evaluate the new courtyard houses built in historical area
of Diyarbakır, in terms of spatial configuration and form. This evaluation
focuses on the discrepancies between traditional and new residences in terms of
climate and privacy measures and sheds light on the details that need to be
considered in the production of new houses. In addition, the study also
emphasizes the areas where the traditional courtyard spatial configuration
applied in these new houses fail to satisfy the needs of modern users. 

Anahtar Kelimeler

Courtyard Spatial Configuration, Traditional Houses of Diyarbakır, Building Design in Historic Environment

Kaynakça

• Abdelsalam, T. (2015). Adapting the concept of courtyard in long-narrow attached houses as a sustainable approach: The Saudi experiment. International Journal of Contemporary Architecture “The New ARCH”, 2(2), 27-37.
• Abdulac, S. (1982). Traditional housing design in the Arab countries. Urban Housing. In M. B. Sevcenko (Editör). s.2-9. Cambridge: Aga Khan Program for Islamic Architecture.
• Ahani, F. (2011). Natural light in traditional architecture of Iran: Lessons to remember. Light in Engineering, Architecture and the Environment. In K. Domke ve C. A. Brebbia. s.25-36. Poznan, Poland: WIT Press.
• Al-Azzawi, S. (1994). Indigenous courtyard houses: A comprehensive checklist for identifying, analysing and appraising their passive solar design characteristics region of the hot-dry climates. Renewable Energy, 5(5-8), 1099-1123.
• Bekleyen, A. (1993). Eski Diyarbakır Evleri’nin kitlesel biçimlenmesini etkileyen asal etmenlerin belirlenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Bekleyen, A. (2016). Yaratıcı bir konut tasarımı için ilham kaynağı olarak geleneksel mimariden çıkarımlar. Uluslararası Diyarbakır Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı. s.207. Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği ve Dicle Üniversitesi.
• Bekleyen, A. ve Dalkılıç, N. (2007). Modernite ile yerelin birleştirilmesi (Diyarbakır örneği): Geçmişte iklime göre biçimlendirilen konutlardan günümüz konutlarına taşımalar yapılabilir mi? Mimarlığın Geleceği, Gelecek için Mimarlık: 19. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi, Murat Taş (Editör). s.277-288. Bursa: TMMOB Mimarlar Odası/Bursa Şubesi.
• Bekleyen, A. ve Dalkılıç, N. (2011). The influence of climate and privacy on indigenous courtyard houses in Diyarbakır, Turkey. Scientific Research and Essays, 6(4), 908-922.
• Bekleyen, A. ve Dalkılıç, N. (2012). Design with climate-what can we learn from the past to cope with climate in terms of design strategy and usage style of courtyard houses? Middle-East Journal of Scientific Research, 11(3), 357-366.
• Bekleyen, A., Dalkılıç, N. ve Özen, N. (2014). Geleneksel Mardin Evi'nin Mekânsal ve Isısal Konfor Özellikleri. TÜBAV (Türk Bilim Araştırma Vakfı) Bilim Dergisi, 7(4), 28-44.
• Bekleyen, A., Yıldırım, M. ve Sarıgöl, H. (2004). Güneydoğu Anadolu'da eyvanlı ev geleneği: Diyarbakır Köşkleri. Yapı, 275, 89-94.
• Beysanoğlu, Ş. (1996). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi. Ankara: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları.
• Cantell, S.F. (2005). The adaptive reuse of historic industrial buildings: Regulation barriers, best practices and case studies. (Yüksek Lisans Tezi), Virginia Polytechnic Institute and State University, Virginia, USA. ÇŞB-Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2015). Kentsel Dönüşüm ve Diyarbakır Sur İçi Bölgesi Master Plan Çalışması. https://www.csb.gov.tr/db/diyarbakir/editordosya/1.pdf [Erişim: 20.08.2017]
• Dalkılıç, N. ve Bekleyen, A. (2011). Geçmişin günümüze yansıyan fiziksel izleri: Geleneksel Diyarbakır Evleri. Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mimarisi. In İ. Yıldız (Editör). s. 416-462. Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Kültür ve Sanat Yayınları.
• Eldem, N. (1992). Tarih bilinci ve çağdaş kişilik. Arredamento Dekorasyon, 37, 100-101.
• Fathy, H. (1986). Natural Energy and Vernacular Architecture: Principles and Examples with Reference to Hot Arid Climates. In W. Shearer and A. A. Sultan (Editörler). Chicago: The University of Chicago Press.
• Foruzanmehr, A. (2012). Summer-time thermal comfort in vernacular earth dwellings in Yazd, Iran. International Journal of Sustainable Design, 2(1), 46-63.
• Foruzanmehr, A. (2016). Thermal comfort and practicality: separate winter and summer rooms in Iranian traditional houses. Architectural Science Review, 59(1), 1-11.
• Gür, Ş. Ö. ve Bekleyen, A. (2003). The failure of man-environment studies in influencing design. People, Places and Sustainability. In G. Moser, E. Pol, Y. Bernard, M. Bonnes, J. A. Corraliza ve M. V. Giuliani (Editörler). s. 94-106. Toronto: Hogrefe and Huber Publishers.
• Herdeg, K. (1990). Formal structure in islamic architecture of Iran and Turkistan. New York: Rizzoli International Publication.
• İbrahim, A. M. (Editör) (1998). Hot-Dry Region: Housing Characteristics in Arid-Hot Region. Alam al-Bina, Part I. ss.6-9/206. Cairo: Center for Planning and Architectural Studies.
• Khajehzadeh, I., Vale, B. ve Yavari, F. (2016). A comparison of the traditional use of court houses in two cities. International Journal of Sustainable Built Environment, 5(2), 470-483.
• Land, P. (2006). Courtyard housing: an 'afterthought'. Courtyard Housing: Past, Present and Future. In B. Edwards, M. Sibley, M. Hakmi ve P. Land (Editörler). s. 233-238. New York: Taylor and Francis.
• Memarian, G. ve Brown, F. E. (2003). Climate, culture, and religion: aspects of the traditional courtyard house in Iran. Journal of Architectural and Planning Research, 20(3), 181-198.
• Naumann, R. (1955). Architektur Kleinasiens. Tübingen: Verlag Ernst Wasmuth.
• Naumann, R. (1991). Eski Anadolu Mimarlığı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Oliver, P. (2003). Dwellings: The Vernacular House World Wide. London: Phaidon Press.
• Özdeniz, M., Bekleyen, A., Gönül, İ. A., Gönül, H., Sarıgöl, H., İlter, T., Dalkılıç, N. ve Yıldırım, M. (1998). Vernacular domed houses of Harran, Turkey. Habitat International, 22(4), 477-485.
• Sevin, V. (1991). Yeni Assur Sanatı I-Mimarlık. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Scarce, J. (1996). Domestic culture in the Middle East: An exploration of the household interior. Edinburgh: National Museums of Scotland.
• Taleghani, M., Tenpierik, M. ve van den Dobbelsteen, A. (2012). Environmental impact of courtyards-a review and comparison of residential courtyard buildings in different climates. Journal of Green Building, 7(2), 113-136.
• Ujam, F. (2006). The Power Cosmological Genesis of the Courtyard House. Courtyard Housing: Past, Present and Future. In B. Edwards, M. Sibley, M. Hakmi and P. Land (Editörler). s.95–107. New York: Taylor and Francis.
• Usman, M. (1958). Antik Devir Küçük Asya Evleri. İstanbul: Güven Basımevi.
• Zarghami, E., Fatourehchi, D. ve Karamloo, M. (2017). Impact of daylighting design strategies on social sustainability through the built environment. Sustainable Development , 25(6), 504-527.
• Zeren, M.T. (2010). Tarihi çevrede yeni ek ve yeni yapı olgusu: Çağdaş yaklaşım örnekleri. İstanbul: Yalın Yayıncılık.