Ders İmecesi Çalışmalarının Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve İmam Hatip Lisesi Meslek Dersi Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Becerilerine Etkisi

Yıl 2023, Sayı: 15, 299 - 323, 28.06.2023

Ali Güngör

https://doi.org/10.53112/tudear.1278584

Öz

Öğretmen gelişimi için uygulanan farklı modellerden biri ders imecesidir (lesson study). Bu model öğretmen ve öğretmen adaylarının, eğitim faaliyetleri içerisinde yer alan gelişim süreçlerine doğrudan katılımlarını gerektirmektedir. Öğretmen/öğretmen adayları, aktif olarak yer aldıkları eğitim faaliyetlerini daha yararlı bulmaktadırlar. Ders imecesi, öğreticilerin bir araya gelerek bir dersi birlikte planlaması, uygulaması, gözlemlemesi ve değerlendirmesi aşamalarıyla gerçekleşmektedir. Yapılan alan araştırmaları ders imecesi modelinin öğretmen gelişiminde olumlu etkilerini ortaya koymuştur. Bu araştırma ile ders imecesi etkinliklerinin, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve İmam Hatip Lisesi Meslek Dersi öğretmen adaylarının öğretmenlik becerilerine etkisinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma Nitel Araştırma yöntemi desenlerinden Eylem Araştırması ile gerçekleştirilmiştir. Bir devlet üniversitesinin İslami İlimler Fakültesinde Özel Öğretim Yöntemleri dersini alan 25 öğretmen adayı, gruplara ayrılmış ve grupları tarafından belirledikleri ders uygulamasını yapmışlardır. Bir öğretmen adayı dersi işlerken diğer öğretmen adayları gözlem formlarıyla dersi gözlemlemiş ve değerlendirmiştir. Uygulama dersi sonrası gruplar dersin planlamaya uygun olarak gerçekleşip gerçekleşmediğini değerlendirmişlerdir. Değerlendirme dönütleri esas alınarak, bir sonraki dersin planlanması yapılmış ve bu döngü en az üç defa devam etmiştir. Uygulamaların bitiminde öğretmen adaylarından uygulamanın öğretmenlik becerilerine katkıları ve uygulamada yaşanan sorunlar ile ilgili görüşleri alınmıştır. Araştırma sonunda öğretmen adaylarının planlama, öğretim ve değerlendirme süreçleri, grupla birlikte olumlu iletişimin verimliliği artırması gibi konularda ders imecesi uygulamasına olumlu katkılarının olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte ders imecesi uygulamasında materyal kullanımındaki teknik aksaklıklar, grupla çalışmanın zaman zaman aksaması ve bazı öğretmen adaylarının eleştiriye tahammül edememesi gibi konularda sorunlar yaşadıkları ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Ders İmecesi, Öğretmen Eğitimi, Öğretmen adayı, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve İmam Hatip Lisesi Meslek Dersi.

The Effect of Lesson Study Activities on Religious Culture and Moral Knowledge and Imam Hatip High School Vocational Course Teacher Candidates’ Teaching Skills

Öz

One of the different models applied to teacher development is lesson study. This model requires the direct participation of teachers and teacher candidates in the development processes within educational activities. Teachers/prospective teachers find the educational activities they vigorously participate in more worthwhile. Lesson study is realized through planning, implementing, observing, and evaluating a lesson with the teachers coming together. The field studies have indicated the positive effects of the lesson study model on teacher development. With this research, we aim to specify the effect of lesson study activities on the teaching skills of Religious Culture and Moral Knowledge and Imam Hatip High School Vocational Course teacher candidates. We have carried out our study with Action Research, one of the Qualitative Research method designs. Twenty-five prospective teachers, who took the Special Teaching Methods course in the Faculty of Islamic Sciences of a State University, were divided into groups, and applied the lesson that they determined by their groups. While a prospective teacher was teaching the lesson, the other teachers observed and evaluated the lesson with observation forms. After the application lesson, the groups evaluated whether the lesson occurred per the planning. Based on the evaluation feedback, the next lesson was planned, and this cycle continued at least three times. At the end of the applications, the students' opinions about the contribution of the application to their teaching skills and the problems experienced in the application were taken. At the end of the research, it was concluded that the students contributed positively to the lesson study practice in terms of planning, teaching and evaluation processes, and positive communication with the group increasing productivity. In addition, it has been exposed that in the lesson study application, technical problems in the use of materials, the occasional disruption of working with the group and the inability of some teacher candidates to tolerate criticism have emerged.

Anahtar Kelimeler

The Education of Religion, Lesson Study, Teacher Education, Teacher Candidate, Religious Culture and Moral Knowledge And Imam Hatip High School Vocational Course

Kaynakça

• Acuner, H. Y., & Erbaş, A. A. (2016). Din kültürü ve ahlak bilgisi ve diğer branş öğretmenlerine göre din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin yeterlikleri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 16(1), 147-170.
• Akbaba Dağ, S., & Doğan Temur, Ö. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarının mikro öğretim ders imecesi uygulaması ile ilgili görüşleri. Academy Journal of Educational Sciences ACJES, 2(2), 120-133. https://doi.org/10.31805/acjes.471645
• Aktuna, H., & Özdemir, B. (2020). Türkiye’de ders imecesi çalışmalarındaki eğilimler: Bir içerik analizi çalışması. Turkish Studies-Educational Sciences, 15(4), 2629-2649. https://doi.org/10.47423/TurkishStudies.43446
• Akyürek, S. (2004). Din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin etkililiği. Bilimname, 2004(1), 107-116.
• Ayantaş, T. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının meslek bilgisi yeterliklerinin geliştirilmesinde ders imecesi uygulaması [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aykan, A. (2019). Öğretmen adayları açısından ders araştırması modelinin mesleki gelişim kapsamında incelenmesi [Doktora Tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aykan, A., & Dursun, F. (2020). Öğretmenlerin mesleki gelişiminde yeni bir uygulama olarak “ders araştırması modeli”: Perspektif, avantajlar, sınırlılıklar. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), Article 6. https://doi.org/10.18506/anemon.712332
• Aykan, A., & Kıncal, R. Y. (2016). Ders araştırması kapsamında farklı ülkelerde yayınlanan bilimsel çalışmaların içerik analizi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, Article 32.
• Baki, M. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının matematiği öğretme bilgilerinin gelişiminin incelenmesi: Bir ders imecesi (lesson study) çalışması [Doktora Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Batman, D., & Saka, A. Z. (2019). Mikro-yansıtıcı öğretim uygulamalarının fizik öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme eğilimlerine etkilerinin belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 627-654. https://doi.org/10.17152/gefad.443243
• Bayram, İ., & Bıkmaz, F. (2019). Ders imecesi modeli ve modelin öğretmen mesleki gelişimine katkısı üzerine bir inceleme. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 52(2), 577-610. https://doi.org/10.30964/auebfd.473958
• Boran, E., & Tarım, K. (2016). Ortaokul matematik öğretmenlerinin ders imecesi hakkındaki görüşleri. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 7(1), 259-273.
• Bozkurt, E., & Yetkin Özdemir, İ. E. (2018). Mesleki gelişimde işbirliğine dayalı bir yaklaşım: Ders araştırması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), Article 1. https://doi.org/10.24106/kefdergi.375675
• Bozpolat, E., Uğurlu, C. T., Usta, H. G., & Şimşek, A. S. (2016). Öğrenci ve öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin görüşleri: Nitel bir araştırma. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 83-95.
• Bütün, M. (2012). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının uygulanan zenginleştirilmiş program sürecinde matematiği öğretme bilgilerinin gelişimi [Doktora Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bütün, M. (2015). Öğretmenlik uygulaması dersinde ders imecesi modelinin değerlendirilmesi: Sorunlar ve çözüm önerileri. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 5(2), Article 2. https://doi.org/10.17984/adyuebd.07565
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri (29. bs). Pegem Akademi.
• Çelik, Ö., Yorulmaz, A., & Çokçalışkan, H. (2019). Öğretmen genel yeterlikleri açısından sınıf öğretmenleri ve öğretmen adaylarının kendilerini değerlendirme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(Özel sayı), 203-215. https://doi.org/10.17494/ogusbd.548342
• Çınar, F. (2013). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin aktif öğrenme modeline yaklaşımları (Isparta örneği) [Doktora Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çoban, A., & İleri, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğretim teknolojileri ve materyalleri kullanma düzeyleri ve kullanamama sebepleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 194-213.
• Diler, R. (2022). Prof. Dr. Muhammet Şevki Aydın’ın din eğitimi öğretmeni anlayışına katkıları. İçinde Prof. Dr. Muhammet Şevki Aydın ve din eğitimi bilimine katkıları S Akyürek (Ed.) (1. bs, ss. 460-492). Kimlik Yayınları.
• Dudley, P. (2013). Teacher learning in lesson study: What ınteraction-level discourse analysis revealed about how teachers utilised ımagination, tacit knowledge of teaching and fresh evidence of pupils learning to develop practice knowledge and so enhance their pupils’ learning. Teaching and Teacher Education, 34, 107-121. https://doi.org/10.1016/j.tate.2013.04.006
• Erbilgin, E. (2013). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Ders Araştırması Hakkındaki Görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, Article 21.
• Gözel, E., & Erdem, A. R. (2016). Japon öğretmen eğitiminde bir model: Ders imecesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 6(11), Article 11.
• Gündoğdu, Y. B. (2011). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin öğrenci başarısını değerlendirme yeterlikleri (İstanbul Örneği) [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gündoğdu, Y. B. (2013). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin tercih ettikleri ölçme araçları. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27, 85-112.
• Güngör, A. (2001). İlköğretim okulları ikinci kademe din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirme sorunları [Yüksek Lisans Tezi]. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güngör, A. (2020). DKAB öğretmen gelişimi programı hakkında dkab öğretmenlerinin görüşleri. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(2), Article 2. https://doi.org/10.46353/k7auifd.802671
• Işıkdoğan, D. (2006). İlköğretim din kültürü ve ahlâk bilgisi öğretmenliği bölümü mezunu öğretmenlerin yeterlikleri [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kandemir, E. M. (2019). Sınıf öğretmenlerinin öğretim becerilerini geliştirmeye yönelik bir uygulama: Ders imecesi [Doktora Tezi]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karademir, B. (2022). Meslektaş yardımlaşması üzerine bir ilkokulda eylem araştırması [Yüksek Lisans Tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasu, T. (2021). Din eğitiminde eleştirel düşünme ve öz eleştiri. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(İDEKTA), 169-178. https://doi.org/10.18506/anemon.906778
• Koç, A. (2010). Din kültürü ve ahlâk bilgisi öğretmenlerinin yeterlikleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(19), 107-149.
• Korkmaz, M. (2017). Din dersi öğretmenlerinin bir öğretim materyali olarak filmleri kullanma durumları. Bilimname, XXXIII, 35-66.
• MEB 2023 Vizyonu. (t.y.). Erişim Adresi: http://2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf Erişim Tarihi: 02/11/2021
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri.
• Müldür, M., & Çevik, A. (2020). Türkçe eğitiminde ders imecesi modelinin uygulanmasına ilişkin nitel bir araştırma. Turkish Studies - Education, 15(1), 303-324. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.40484
• Öğretmenlik Meslek Kanunu, 7354 sayılı kanun (2022).
• Özpınar, İ., & Aydoğan Yenmez, A. (2019). Eylem (aksiyon) araştırması yöntemi. İçinde Eğitimde araştırma yöntemleri H Özmen, O Karamustafaoğlu (Ed.) (2. bs, ss. 317-341). Pegem Akademi.
• Stigler, J. W., & Hiebert, J. (2016). Lesson study, improvement, and the importing of cultural routines. ZDM Mathematics Education, 48(4), 581-587. https://doi.org/10.1007/s11858-016-0787-7
• Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. bs). Seçkin Yayıncılık.
• Yaşar, O., & Şeremet, M. (2010). Yükseköğretim coğrafya eğitiminde kullanılan öğretim yöntemleri ve materyallerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 675-702.
• Yıldız, R. (2019). Eleştiri kültürü ve tahammül ahlakına fıkhı yaklaşım. İçinde İslam düşüncesinde eleştiri kültürü ve tahammül ahlakı. M Aytepe ve T Karasu (Ed.). Ensar Neşriyat.