Türkçe Ders Kitaplarındaki Etkinliklerin Üst Düzey Düşünme Becerileri Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 133 - 158, 26.06.2023

Bünyamin Sarıkaya , Emrah Yayan , Ayşe Ebrar Yamaç

https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1307757

Cited By: 4

Öz

Bu çalışmada temel amaç, Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerilerine uygunluğu bakımından incelenmesidir. Temel amaç bağlamında Türkçe ders kitaplarındaki etkinlikler eleştirel, yaratıcı, yansıtıcı düşünme ve problem çözme üst düzey düşünme becerileri ekseninde incelenmiştir. Nitel araştırma desenlerinden doküman incelemesine göre toplanan veriler betimsel analize göre değerlendirilmiştir. Çalışmada inceleme materyalleri olarak 5. ve 6. sınıflar için hazırlanan Türkçe ders kitapları seçkisiz atama yöntemine göre seçilmiştir. Daha önce başka çalışmalarda 7. ve 8. sınıf Türkçe ders kitapları bu konu bağlamında incelendiği için bu iki ders kitabındaki etkinlikler incelenmemiştir. Böylece ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin bütüncül bir açıdan değerlendirilmesi sağlanmıştır. İhtiyaç duyulan her aşamada uzman görüşüne başvurulmuş, üst düzey düşünme becerilerine uygun olduğu düşünülen etkinlik örnekleri de verilmiştir. Çalışma sonucunda 5. sınıf Türkçe ders kitabında toplam 243 etkinlik bulunduğu ve bu etkinliklerin yarısından fazlasının herhangi bir üst düzey düşünme becerisine hitap etmediği, 6. sınıf Türkçe ders kitabında ise toplam 212 etkinlik bulunduğu ve bu ders kitabındaki etkinliklerin de yine yarısından fazlasının herhangi bir üst düzey düşünme becerisine hitap etmediği tespit edilmiştir. Her iki ders kitabında da üst düzey düşünme becerilerinden en fazla eleştirel düşünme becerisine hitap eden etkinlik bulunduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

etkinlik, üst düzey düşünme, Türkçe ders kitabı

Kaynakça

• Bayrak Özmutlu, E. ve Kanık Uysal, P. (2021). Türkçe ders kitaplarında yer alan etkinliklerin düşünme becerileri açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 518-543.
• Benzer, A. (2019). Türkçe ders kitaplarının PISA okuma yeterlik düzeyleri ile imtihanı. Research in Reading and Writing Instruction, 7(2), 96-109.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative research journal, 9(2),27
• Chance, P. (1986). Introduction: The thinking movement, thinking in the classroom: A survey of programs. Teachers College Press.
• Çeçen, M. A. ve Kurnaz, H. (2015). Ortaokul Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki tema değerlendirme soruları üzerine bir araştırma. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(02).
• Çekici, F. (2009). Problem çözme terapisine dayalı beceri geliştirme grubunun üniversite öğrencilerinin sosyal problem çözme becerileri, öfkeyle ilişkili davranış ve düşünceler ile sürekli kaygı düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dolunay, S. K. ve Savaş, Ö. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki dinleme etkinliklerinin üst düzey bilişsel beceriler açısından değerlendirilmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(1), 122-157.
• Dewey, J. (1933). How we think. A restatement of the relation of reflective thinking to the educative process. D. C. Heath.
• Fwu, B. J., Chen, S. W., Wei, C. F. and Wang, H. H. (2018). I Believe; Therefore, I Work Harder: The Significance of Reflective Thinking on Effort-Making in Academic Failure in A Confucian- Heritage Cultural Context. Thinking Skills and Creativity, 30, 19-30.
• Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, (32), 127-146.
• Hızır, B. (2014). İlköğretimde yaratıcı okumanın yaratıcı düşünme becerisine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• İşler, A. Ş. ve Bilgin, A. (2002). Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği adaylarının yaratıcılık hakkındaki düşünceleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 133-152.
• Kuzu, T. S. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metin altı sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisindeki hatırlama ve anlama bilişsel düzeyleri açısından incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 58-76.
• MEB (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: MEB.
• MEB. Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. S. Turan. Ed.). Ankara:Nobel Yayıncılık.
• Rawlinson, J. G. (1995). Yaratıcı düşünme ve beyin fırtınası (creative thinking and brain storming). (Çev: Değirmen, O.). İstanbul: Rota Yayıncılık.
• Rodgers, C. (2002). Defining reflection: another look at John Dewey and reflective thinking. Teachers College Record, 104 (4), 842-866).
• Sarıkaya, B. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 71-89.
• Sarıkaya, B. (2022). Ders kitapları üst düzey düşünme becerilerini geliştiriyor mu?: 7. sınıf Türkçe ders kitabı örneği. 2. Başkent International Conference On Multidisciplinary Studies. Ankara.
• Söylemez, Y. (2018). 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programındaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. Journal of Turkish Research Institute, (63), 345-384.
• Tekercioğlu, H. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki bilişsel ve üstbilişsel işlevler üzerine bir değerlendirme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Temizkan, M. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının Türkçe dersi öğretim programındaki temel beceriler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 49-72.
• Uygun, K. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yansıtıcı Düşünme Uygulamalarının Akademik Başarı ve Tutuma Etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ünver, G. (2003). Yansıtıcı düşünme. Pegem Yayınevi.
• Ünveren Kapanadze, D. (2019). 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programındaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri bağlamında incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 48(223), 83-112.
• Üstünlüoğlu, E. (2006). Üst düzey düşünme becerilerini geliştirmede bilişsel soruların rolü. Çağdaş Eğitim Dergisi, 31(331), 17-24.
• Yağmur, K. (2009). Türkçe ders kitapları dil gelişimini ne oranda desteklemektedir. Cito Education: Theory and Practice, 2, 53-64.
• Yenilmez, K., Yolcu, B. (2007). Öğretmen davranışlarının yaratıcı düşünme becerilerinin gelişimine katkısı. Sosyal Bilimler Dergisi. 18, 95-105.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yurdakal, İ. H. (2018). Yaratıcı okuma çalışmalarının ilkokul 4. sınıfta okuma ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.