ANNE-BABA TUTUM ÖLÇEKLERİ (4-12 YAŞ): GELİŞTİRİLMESİ, GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 16, 30.05.2021

Hülya Gülay Ogelman , Arzu Özyürek

https://doi.org/10.47714/uebt.847581

Cited By: 2

Öz

Ebeveynlik, anne-babaların çocukların gelişimini ve davranışlarını nasıl etkileyebildiğini ifade eden bir kavramdır. Anne-babalar, çocukların gelişimini yaşamın her döneminde etkiler. Çalışmada, 4-12 yaş çocuğa sahip anne-babaların çocuk yetiştirme tutumlarını belirlemeye yönelik bir ölçüm aracı geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, alan yazın tarama, madde havuzunun oluşturulması, uzman görüşleri alınması, ön uygulama yapılması, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları aşamaları izlenmiştir. Anne-Baba Tutum Ölçekleri (4-12 Yaş) adı verilen ölçüm aracının geçerlik ve güvenirlik çalışmaları neticesinde, oluşturulan temel yapıya uygun olarak ayrık yapılardan oluşan iki alt ölçek elde edilmiştir. Bu alt ölçeklerden biri istendik tutumları, diğeri istenmeyen tutumları yansıtan maddeleri içermiştir. İstendik Anne-Baba Tutum Ölçeği 14 madde, İstenmeyen Anne-Baba Tutum Ölçeği ise 13 maddeden oluşmuştur. Geçerlik kanıtı için cinsiyet ve çocuk yaşı dış ölçütüne göre analiz yapılmış; her iki ölçek puanlarının anne veya baba olma durumu değişkeninden manidar düzeyde etkilendiği, sahip olunan çocukların yaş grubuna göre ise değişiklik göstermediği saptanmıştır. Ölçeklerin Cronbach Alpha iç tutarlık katsayısı, İstendik Anne-Baba Tutum Ölçeği için 0,810 ve İstenmeyen Anne-Baba Tutum Ölçeği için 0,748 olarak hesaplanmıştır. Ayrı ayrı puanlanıp değerlendirilen ölçeklerden alınan yüksek puan, o ölçeğe ilişkin tutumun baskın olduğu şeklinde yorumlanmaktadır. Çalışma bulgularına göre her iki ölçeğin geçerlik ve güvenirliğinin yüksek olduğu, 4-12 yaş çocuğa sahip ebeveynlerin istendik ve istenmeyen çocuk yetiştirme tutumlarının saptanmasında kullanılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anne-baba tutumları,, çocukluk dönemi, ölçek geliştirme

Kaynakça

• Alisinanoğlu, F. (2003). Çocukların denetim odağı ile algıladıkları anne tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 97-107.
• Anthony, L. G., Anthony, B. J., Glanville, D. N., Naiman, D. Q. et al. (2005). The relationships between parenting stress, parenting behaviour and preschoolers' social competence and behaviour problems in the classroom. Infant and Child Development, 14(2), 133-154.
• Arslan Toker, G., ve Sözer Çapan, A. (2018). Anne baba tutumlarından kaynaklanan, ihmal ve duygusal istismara maruz kalmış çocukların en çok kullandığı savunma mekanizmaları üzerine bir literatür taraması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8, 9(16), 1794-1816.
• Banasich, A., ve Brooks-Gunn, J. (1996). Maternal attitudes and knowledge of child-rearing: associations with family and child outcomes. Child Development, 67, 1186-1205.
• Batool, S. S., ve Mumtaz, A. N. (2015). Development and validation of parenting style scale. Pakistan Journal of Psychological Research, 30(2), 225-248.
• Baumrind, D. (1996). The discipline controversy revisited. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 45(4), 405–414.
• Büyüköztürk, Ş. (2003). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. 3. Baskı. Ankara: Pegem A.
• Çağdaş, A. (2012). Anne-baba-çocuk iletişimi. Ankara: Eğiten Kitap.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik spss ve lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem A.
• Davis, L. L. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5(4), 194-197.
• Demirkaya, S. K., ve Abalı, O. (2012). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarının okul öncesi dönem davranış sorunları ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13(1), 67-74.
• Diken, Ö., Topbaş, S., ve Diken, İ. H. (2009). Ebeveyn Davranışını Değerlendirme Ölçeği (EDDÖ) ile Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği (ÇDDÖ)’nin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(2), 41-60.
• Ferguson, E. D., Hagaman, J. A., Maurer, S. B., Mathews, P., ve Peng, K. (2013). Asian culture in transition: Is it related to reported parenting styles and transitivity of simple choices. Journal of Applied Social Psychology, 43, 730-740.
• Filiz, Z., ve Yaprak, B. (2009). A study on classifying parenting styles through discriminant analysis. Journal of Theory and Practice in Education, 5(2), 195-209.
• Flouri, E. (2004). Mothers' nonauthoritarian child-rearing attitudes in early childhood and children's adult values. European Psychologist, 9(3), 154-162.
• Hill, C., Maskowitz, K., Danis, B., ve Wakschlag, L. (2008). Validation of a clinically sensitive, observational coding system for parenting behaviors: the parenting clinical observation Schedule. Parenting, 8(2), 153-185.
• Kan, A. (2013). Test geliştirme, Tavşancıl, E. (Çev.Ed.) Psikoloik Test ve Değerlendirme Test ve Ölçmeye Giriş (ss.233-276). Ankara: Nobel.
• Karabulut Demir, E., ve Şendil G. (2008). Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları, 11(21), 15-25.
• Kasser, T., Koestner, R., ve Lekes, N. (2002). Early family experiences and adult values: A 26-year, prospective longitudinal study. Personality and Social Psychology Bulletin, 28(6), 826–835.
• Kaya, A., Bozaslan, H., ve Genç, G. (2012). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumlarının problem çözme becerilerine, sosyal kaygı düzeylerine ve akademik başarılarına etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 208-255.
• Lee, E., H., Zhou, Q., Ly, J., Main, A., ve Tao, A. (2014). Neighborhood characteristics, parenting styles, and children’s behavioral problems in Chinese American immigrant families. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology 20(2), 202-212.
• Lindhout, I., E. Markus, M. Th., Hoogendijk, T. H. G., ve Boer, F. (2009). Temperament and parental child-rearing style: unique contributions to clinical anxiety disorders in childhood. European Child Adolescent Psychiatry, 18, 439-446.
• Önder, A., ve Gülay, H. (2009). Reliabiltiy and validity of parenting styles & dimensions questionnaire. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 508-514.
• Öner, N. (1996). Türkiye’de kullanılan psikolojik testler, bir başvuru kaynağı, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Özçelik, D. A. (2010). Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Pegem A.
• Özdemir, A. (1991). A study on the effectiveness of mother training on mothers. Unpublished master of arts, Boğaziçi University, İstanbul.
• Özgüven, İ. E. (2001). Ailede İletişim ve Yaşam. Ankara: PDREM.
• Özyürek, A. (2017). Okul öncesi çocuğa sahip anne-babalara yönelik “Çocuk Yetiştirmeye ilişkin Anne-Baba Görüşleri Ölçeği” ve “Anne-Baba Tutum Ölçeği” geliştirme çalışması. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 2(1), 26-38.
• Özyürek, A. (2018). Anne-baba çocuk yetiştirme tutumları ve üç farklı ölçek geliştirme çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(2), 659-576.
• Özyürek, A., ve Gülay-Ogelman, H. (2020). Anne-babaların çocuk yetiştirme tutumlarının belirlenmesinde karşılaşılan güçlükler ve güvenirlik sorunu. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, doi: 10.16986/HUJE.2020060126.
• Özyürek, A., ve Tezel Şahin, F. (2012). Altı yaşında çocuğa sahip annelerin çocuklarıyla ilişkilerinin incelenmesi, International Refeered Academic Social Sciences Journal, 5(3), 72-86.
• Sanner, C. M., ve Neece, C. L. (2018). Parental distress and child behavior problems: parenting behaviors as mediators. Journal of Family Studies, 27, 591-601.
• Santrock, J. W. (2011). Life-span development (13th edition). USA: The McGraw-Hill Companies, inc.
• Steinberg, L. (2001). We know some things: Parent–adolescent relationships in retrospect and prospect. Journal of Research on Adolescence, 11(1), 1–19.
• Steinberg, L., Lamborn, S. D., Darling, N., Mounts, N. S., ve Dornbusch, S. M. (1994). Over-time changes in adjustment and competence among adolescents from authoritative, authoritarian, indulgent, and neglectful families. Child Development, 65(3), 754–770
• Sümer, N., Gündoğdu Aktürk, E., ve Helvacı E. (2010). Anne-baba tutum ve davranışlarının psikolojik etkileri: Türkiye’de yapılan çalışmalara toplu bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 42-59.
• Tüfekci, A., ve Deniz, Ü. (2014). An adaptation study of the parenting scale into Turkish. European Journal of Research on Education, 2(2), 192-201.
• Ural, O., Güven, G., Azkeskin, K. E., ve Kılıç, M. (2012). Çocuklarımızı nasıl yetiştiriyoruz? 12 ilden aileler ve 5-6 yaşındaki çocukları, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi 3. Uluslararası Okul Öncesi Eğitimi Kongresi “Okul Öncesi Eğitimde Farklı Yaklaşımlar ve Kültürlerarası Bakış” (ss. 15-23), 12-15 Eylül. Adana.
• Turgut, M. F., ve Baykul, Y. (2012). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem A.
• Wang, W., ve Leichtman, M. D. (2000). Same beginnings, different stories: A comparison of American and Chinese children's narratives. Child Development, 71, 1329-1346.
• Yavuzer, H. (1997). Çocuk psikolojisi, (14. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Zhou, Q., Eisenberg, N., Wang, Y., ve Reiser, M. (2004). Chinese children's effortful control and dispositional anger/frustration: relations to parenting styles and children's social functioning. Developmental Psychology, 40(3), 352-366.