MODERN DİN ALGISI ÖLÇEĞİNİN (MODÖ) GELİŞTİRİLMESİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 177 - 197, 30.03.2024

Recep Murat , Mahmut Zengin

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1423848

Öz

Bu araştırmada lise öğrencilerinin modern din algılarını tespit etmek için Modern Din Algısı adında bir ölçeğin geliştirilmesi amaçlanmıştır. AFA için 324; DFA için 320 toplamda 644 öğrenciyle bu çalışma yürütülmüştür. Uzman görüşleri ve pilot uygulama sonuçlarına göre AFA öncesi 24 maddeden oluşan bir ölçek formuna ulaşılmış ve bu form öğrencilere uygulanmıştır. AFA sonrası 15 maddeden oluşan ölçek formu elde edilmiştir. DFA sonucu 2 madde ölçekten çıkarılarak 13 maddeli yapıya ulaşılmıştır. MODÖ, üç boyut (Eklektik-Senkretik/Spiritüalist; Dini Otoriteye Karşıtlık/Özerk; Rasyonalist/Pozitivist) ve 13 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin toplam varyansı %50,30 olarak bulunmuş, KMO değeri ,885; Barlett test değeri, 1491,816’dır. Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı ,875; ikiye ayırma güvenirlik analiz değeri ,782 ve boyutların ayırt edicilik düzeylerini belirlemek için %27’lik alt-üst grup puanları arasında yapılan t-test sonuçları sırasıyla t(88)= –35,84, –38,24, – 35,38, –33,87 p< ,01 olarak bulunmuştur. DFA sonuçları model uyum indekslerini iyi düzeyde karşıladığı için oluşturulan yapının istatistiksel ve kuramsal açılardan uygun olduğu değerlendirilmektedir. Sonuç olarak MODÖ’nün geçerli ve güvenilir olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Gençlik, Din, Algı, Din Algısı

DEVELOPMENT OF THE MODERN RELIGIOUS PERCEPTION SCALE (MRP): VALIDITY AND RELIABILITY STUDY

Öz

This study involved a total of 644 students, with 324 participating in Exploratory Factor Analysis (EFA) and 320 in Confirmatory Factor Analysis (CFA). Expert opinions and pilot study results guided the development of a scale comprising 24 items for the Preliminary Modern Religious Perception (P-MRP), which was subsequently administered to the students. Following EFA, a 15-item scale was derived. Subsequently, through CFA, 2 items were excluded from the scale, resulting in a final 13-item structure for the Modern Religious Perception Scale (MRP). MRP comprises three dimensions: Eclectic-Syncretic/Spiritualist, Opposition to Religious Authority/Autonomous, and Rationalist/Positivist, encompassing 13 items. The total variance of the scale was determined to be 50.30%, with a Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) value of 0.885 and a Bartlett's test value of 1491.816. The Cronbach's Alpha reliability coefficient was calculated as 0.875, while the split-half reliability analysis yielded a value of 0.782. Furthermore, t-test results between the top and bottom group scores, utilized to assess discriminative levels of the dimensions, indicated significant differences (t(88)= –35.84, –38.24, –35.38, –33.87, p<0.01, respectively). Given the favorable fit indices observed in CFA, the constructed structure is deemed statistically and theoretically sound. Consequently, MRP was confirmed to be both valid and reliable.

Anahtar Kelimeler

: Religion Education, Youth, Religion, Perception, Perception of Religion

Kaynakça

• Akbulut, Yavuz. Sosyal Bilimlerde SPSS Uygulamaları. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 1.Baskı., 2010.
• Akça, Emine Dilşad - Yıldız, Mualla. “Dindar İnsan Algısı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması”. Bilimname 43/3 (2020), 409-435.
• Akyüz, Niyazi. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din Anlayışı Ölçeği Üzerine Bir Pilot Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/1 (2002), 123-134.
• Al, Adem. “İzleyicinin Medya ve Din Algısı Ölçeği’nin Yapı Geçerliliği”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 3/1 (Haziran 2020), 61-77.
• Albayrak, Ahmet - Kurt, Emine. “Türkiye’de Din Psikolojisi Tezlerinde Dindarlık Ölçekleri: Bibliyografik Bir Araştırma (1997-2019)”. Bilimname 2019/40 (Aralık 2019), 137-172.
• Arslan, Hasan. “Dindarlık Boyutları, Algıları ve Uygulamaları”. Hikmet Yurdu: Düşünce–Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 4/7 (2011), 39-61.
• Arslantürk, Zeki. Kutsalın Dönüşü Yeni Toplum Arayışları. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 1.Baskı., 1998.
• Aşlamacı, İbrahim. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin İslâm Anlayışları Üzerine Bir İnceleme (İnönü Üniversitesi Örneği)”. İslam ve Yorum II Temel Tartışmalar, İmkânlar ve Sorunlar. III.Cilt/457-483. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 1.Baskı., 2018.
• Aydın, Mehmet. Din Felsefesi. İzmir: İlvak Yayınları, 9. Basım, 2001.
• Ayten, Ali. “Kimlik ve Din: İngiltere’deki Türk Gençleri Üzerine Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (Haziran 2012), 101-119.
• Bahçekapılı, Mehmet. “Din ve Ahlâk Eğitiminin Ergenlerin Kişilik Gelişimine Katkısı”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/22 (Aralık 2011), 7-40.
• Başaran, İbrahim Ethem. Eğitim Psikolojisi. Ankara: Başaran, 5. Basım, 2000.
• Bayer, Ali. Sekülerleşme ve Din. Ankara: İksad Publising House, 2022.
• Büyüköztürk, Şener vd. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 29. Baskı., 2020.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi, 28. Baskı., 2020.
• Ceylan, Yılmaz. Lise Öğrencilerinin Din Algısı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2010.
• Çokluk, Ömay vd. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi, 6.Baskı., 2021.
• Erkuş, Adnan. Davranış Bilimleri İçin Bilimsel Araştırma Süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 7.Baskı., 2021.
• Fidan, Çiğdem. “Türkiye’de Geliştirilen Dindarlık Ölçekleri (1989-2015): Dindarlık Ölçme Çalışmaları Üzerine Değerlendirmeler”. Türk Din Psikolojisi Dergisi 4 (Aralık 2021), 101-118.
• Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 27.Baskı., 2012.
• Güngör, Erol. Türk Kültürü ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayınları, 16.Basım., 2006.
• Gürbüz, Sait. Amos ile Yapısal Eşitlik Modellemesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2.Baskı., 2021.
• Gürtaş, Ahmet. Atatürk ve Din Eğitimi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 7.Baskı., 2000.
• Harrington, Donna. Confirmatory Faktor Analysis. New York: Oxford University Press, 2009.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 3. Basım, 1998.
• İnce, Abdullah vd. “Beliren Yetişkinlerde Din Anlayışı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/46 (2022), 607-633.
• İnceoğlu, Metin. Tutum Algı İletişim. İstanbul: Beykent Üniversitesi Yayınevi, 5.Baskı., 2010.
• Kahraman, Yakup. “Modern Bilim ve Din”. Milel ve Nihal 12/2 (Aralık 2015), 149-170.
• Karagöz, Yalçın. Spss ve Amos Uygulamalı Nicel-Nitel-Karma Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2.Baskı., 2019.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları, 24.Baskı., 2012.
• Kılıç, Selim. “Örnekleme Yöntemleri”. Journal Of Mood Disorders 3/1 (2013), 44-46.
• Koştaş, Münir. Üniversite Öğrencilerinde Dine Bakış. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1.Baskı., 1995.
• Köktaş, Mehmet Emin. Türkiye’de Dinî Hayat. İstanbul: İşaret Yayınları, 1.Baskı., 1993.
• Köse, Ali. “XXI. Yüzyıl Türkiye’sinde Gelenekle Modernite Arasında Din Algıları ve Dindarlık Formları: Sosyolojik Bir Bakış”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 49 (Aralık 2015), 5-27.
• Kutluer, İlhan. Modern Bilimin Arka Planı. İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
• Marsh, Herbert W. - Hocevar, Dennis. “A New, More Powerful Approach to Multitrat-Multimethod Analyses: Application of Second-Order Confirmatory Factor Analysis”. Journal of Applied Pychology 73/1 (1988), 107-117.
• Mutlu, Kayhan. “Bir Dindarlık Ölçeği”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 3/4 (1989), 194-199.
• Ok, Üzeyir. “Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/2 (2011), 528-549.
• Okumuş, Ejder. “Din-Toplum İlişkilerinde Dinî Meşruiyet ve Dinî Meşruiyet Bağlamında Geçen Yüzyılın Sosyal Görünümü”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (Haziran 2001), 81-94.
• Okumuş, Ejder. “Toplumu Tanrılaştıran Bir Sosyoloji mi”. Eskiyeni 19 (13 Aralık 2010), 109-112.
• Okutan, Nur - Sunal, Ayda Büyükşahin. “Romantik İlişkilerde Bağlanım: Dindarlık Algısı ve Romantik İlişkilerle İlgili Kalıpyargılar”. Turk Psikoloji Yazilari 13/26 (Aralık 2010), 80-88.
• Onay, Ahmet. “Mezun Oldukları Liselere Göre Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık Düzeyleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Hizmetlerine ve Dinî Gruplara Yönelim Durumları”. Değerler Eğitimi Dergisi 1/1 (2003), 171-194.
• Özbaydar, Belma. Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Baha Matbaası, 1970.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 1. Basım, 2003.
• Perşembe, Erkan. “Modernlik ve Postmodernlikte Din Problemi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/14-15 (Haziran 2003), 159-181.
• Seçer, İsmail. SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi. Ankara: Anı Yayıncılık, 2.Baskı., 2015.
• Sönmez, Özlem Altınsu. “Dindarlığın Ölçülebilirliği Üzerine Geliştirilen Dindarlık Ölçekleri”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 36 (2016), 557-578.
• Subaşı, Necdet. “Türk(iye) Dindarlığı: Yeni Tipolojiler”. İslâmiyât Dergisi 5/4 (2002), 17-40.
• Sümer, Nebi. “Yapısal Elitlik Modelleri: Temel Kavramlar ve Örnek Uygulamalar”. Türk Psikoloji Yazıları 3/6 (2000), 49-74.
• Şencan, Hüner. Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1.Baskı., 2005.
• Şengül, Fatma Nur. “Kuramsal Boyutta Sekülerleşme ve Din İlişkisi”. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi 6/2 (Aralık 2020), 315-332.
• Şimşek, M. Şerif vd. Davranış Bilimleri. Konya: Eğitim Yayınevi, 10.Baskı., 2019.
• Tabachnick, Barbara G. - Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics. New Jersey: Pearson Education, Sixth Edition., 2013.
• Taş, Kemaleddin. “Dindarlığa Yüklenen Anlamlar: Üniversite Öğrencileri Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2010), 47-62.
• Tutar, Hasan (ed.). Davranış Bilimleri Kavramlar ve Kuramlar. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar, 4.Baskı., 2018.
• Uysal, Veysel. “İslâmî Dindarlık Ölçeği üzerine Bir Pilot Çalışma”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 8/3-4 (1995), 263-271.
• Uzun, N. Bilge vd. “Timss-R Fen Başarışı ve Duyuşsal Özellikler Arasındaki İlişkinin Modellenmesi ve Modelin Cinsiyetler Bakımından Karşılaştırılması”. Kastamonu Eğitim Dergisi 18/2 (Mayıs 2010), 531-544.
• Yapıcı, Asım. “Şüphe ve İnanç Kıskacında Gençlerin Din ve Dindarlık Algıları”. İlahiyat Akademi Dergisi 12 (Aralık 2020), 1-44.
• Yaşlıoğlu, M. Murat. “Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması”. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 46/Özel Sayı (2017), 74-85.
• Yıldırım, İ. Esen. İstatistiksel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 3.Baskı., 2017.
• “Türk Dil Kurumu Sözlükleri”. Erişim 15 Ağustos 2023. https://sozluk.gov.tr/