THE FUNDAMENTAL DYNAMICS OF HOMELESSNESS IN RISK SOCIETIES AND THE ROLE OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS IN ITS RESOLUTION: AN ASSESSMENT OF TURKİYE

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 73 - 98

Ali İhsan Çelen

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1574420

Öz

Risk societies are characterized by the globalization of risks, their increasingly human-made nature, greater exposure to potential threats, the inability to avoid them, heightened insecurity, and a growing need for protection. In the first quarter of the 21st century, Turkey has exhibited these characteristics more prominently. This trend is largely shaped by the country’s social, political, economic, geographical, and geological conditions. This study aims to identify the factors contributing to and exacerbating homelessness in Turkey, where the characteristics of a risk society are increasingly evident, evaluate Turkey’s performance in addressing this issue through the Sustainable Development Goals (SDGs), and propose potential solutions. Based on a literature review, the study first examines the underlying causes of homelessness within the framework of risk society theory, the growing potential for risks, and the SDGs, which offer comprehensive strategies. It then assesses Turkey’s SDG performance in tackling homelessness and presents policy recommendations. Findings indicate that the factors leading to and deepening homelessness in Turkey can be classified into four categories: human-induced, natural, biological, and socio-economic. Among these, socio-economic factors play the most significant role. Addressing homelessness in Turkey should go beyond short-term relief measures- such as mass housing projects and social assistance- and instead focus on eliminating root causes, including economic inequalities and the fair distribution of social welfare. In this regard, the SDGs offer a broad framework for sustainable solutions. Specifically, within the holistic approach integrating both traditional and modern solutions under Goals 16 and 17, Goals 1, 4, 8, 9, 11, 12, and 13 provide a foundation for preventive policies, while Goals 2, 3, and 7 align with solution-oriented approaches.

Anahtar Kelimeler

Risk Society, Risks, Homelessness, Sustainable Development Goals, Türkiye

RİSK TOPLUMLARINDA EVSİZLİK SORUNUNUN TEMEL DİNAMİKLERİ VE ÇÖZÜMÜNDE SÜRD ÜRÜLEBİLİR KALKINMA HEDEFLERİNİN ROLÜ: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Risk toplumlarının temel özellikleri şunlardır: Risklerin küreselleşmesi, daha çok insan eliyle yaratılması, daha fazla riske maruz kalma, risklerden kaçamama, kendini güvende hissetmeme ve daha fazla güvenceye ihtiyaç duyma. Bu kapsamda Türkiye'nin 21. yy’ın ilk çeyreğinde risk toplumu özellikleri artmıştır. Bu durumun ortaya çıkmasında Türkiye'nin sahip olduğu; sosyal, siyasi, ekonomik, coğrafi ve jeolojik özellikleri büyük rol oynamaktadır. Buna göre çalışmanın temel amacını bir risk toplumu özelliği artan Türkiye’de; evsizliğe neden olan ve bu sorunu derinleştiren faktörlerin tespiti, çözümünde Türkiye'nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH) performansının değerlendirilmesi ve yeni önerilerin sunulması oluşturmaktadır. Çalışma literatür taraması esasına dayanmaktadır. Çalışmada öncelikle evsizliğe neden olan faktörler şu çerçevede incelenmiştir: Risk toplumlarının temel özellikleri, artan risk potansiyelleri ve kapsamlı çözüm pratikleri sunan SKH’ler. Sonrasında ise bu durum Türkiye’nin SKH performansı açısından değerlendirilmiş ve çözüm önerileri sunulmuştur. Sonuç olarak Türkiye’de evsizliğe neden olan ve bu sorunu derinleştiren tehlikeleri dört grupta toplamak mümkündür: İnsan kaynaklı, doğal kaynaklı, biyolojik kaynaklı ve sosyoekonomik kaynaklı. Bu faktörlerden en etkili olanı sosyoekonomik faktörlerdir. Türkiye'de evsizlik sorununun çözümü daha çok ortaya çıkan sonucun yönetilmesinden (toplu konut, sosyal yardımlar vb.) öte kökünden çözümlenmesi şeklinde (ekonomik eşitsizliklerin giderilmesi, toplumsal refahın adil yansıması vb. şeklinde) olmalıdır. Bu kapsamda SKH’ler oldukça kapsamlı stratejiler içermektedir. Özellikle 16. ve 17. hedefler ekseninde geleneksel ve modern çözümlerin birlikte ele alındığı bütüncül bir çerçevede; 1., 4., 8., 9., 11., 12. ve 13. hedefler önleyici politikalar için uygun iken 2., 3. ve 7. hedefler çözümlemeci yaklaşımlar için uygundur.

Anahtar Kelimeler

Risk Toplumu, Riskler, Evsizlik, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, Türkiye

Etik Beyan

Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Çalışmada herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır

Teşekkür

Tüm Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler ailesine teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• AFAD. (2024). Afet istatistikleri. https://www.afad.gov.tr/afet-istatistikleri (Erişim tarihi: 15.09.2024).
• Akyıldız, Y. (2018). Dünya'da ve Türkiye'de evsizlik sorunu ve çeşitli uygulamalar. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 66-91.
• American Red Cross. (2024). Hundreds of thousands in Türkiye and Syria still homelessness one year deadly earthquake. https://www.redcross.org/about-us/news-and-events/news/2024/hundreds-of-thousands-in-turkiye-and-syria-still-homeless-one-year-after-deadly-earthquake.html (Erişim tarihi: 20.09.2024).
• Barlatier, J. (2020). Criminal investigation and criminal intelligence: Example of adoption in the prevention and repression of cybercrime. https://pdfs.semanticscholar.org/57a8/7d9addc36d85f621fe2c485dcf9245ae5720.pdf (Erişim tarihi: 10.09.2024).
• Batterham, D., Nygaard, C. A., Reynolds, M., & Vries, J. d. (2021). Estimating the population at risk of homelessness in small areas. AHURI Final Report No. 370, Australian Housing and Urban Research Institute Limited, Melbourne, https://www.ahuri.edu.au/sites/default/files/documents/2021-11/AHURI-Final-Report-370-Estimating-the-population-at-risk-of-homelessness-in-small-areas.pdf (Erişim tarihi: 09.09.2024).
• Bauman, Z. (1993). Postmodern ethics. Wiley-blackwell
• Bauman, Z. (2000). Liquid Modernity. Cambridge: Blackwell Publishing.
• Bayar, F. (2008). Küreselleşme kavramı ve küreselleşme sürecinde Türkiye, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 37 (2), 25-34. Beck, U. (1992a). From industrial society to the risk society: questions of survival, social structure and ecological enlightenment. Theory, culture & culture, 9 (1), 97-123.
• Beck, U. (1992b). Risk society: Towards a new modernity. London, Newbury Park, New Delhi: SAGE Publications.
• Beck, U.; Chalmers, M. (1998). Risk society and the provident state, risk, environment and modernity: towards a new ecology, 28-43, SAGE Publications.
• Beck, U. (2000). Risk society revisited: theory, politics and research programmes. In the risk society and beyond: critical issues for social theory, 211-229, SAGE Publications.
• Beck, U. (2006). Living in the world risk society. Economy and Society, 35 (3), 329-345.
• Bektaş, A. (2014). Evsizlik olgusu ve evsizlere yönelik sosyal politikalar: Hükümlü evsizlere ilişkin bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Benhabib, Ş. (2017). Zor zamanlarda insan hakları: Buhran çağında haysiyet. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Broom, D. (2021). Taking early action is key to preventing homelessness, according to this Scottish report. https://www.weforum.org/agenda/2021/03/homlessness-prevention-crisis-report-scotland/(Erişim tarihi: 15.08.2024).
• Cambridge Dictionary. (2024). House or home. https://dictionary.cambridge.org/grammar/british-grammar/house-or-home.
• Castells, M. (2010). The rise of the network society. Wiley-Blackwell.
• CISCO. (2021). Digital readness index. https://www.cisco.com/c/en/us/about/csr/research-resources/digital-readiness.html (Erişim tarihi: 15.10.2024).
• Collyer, F. M. (1997). Technological invention: Post modernism and social structure. Technology in Sociology, 19(2), 195-205.
• Decker, S. (2020). 5 facts about homelessness in Turkey. https://borgenproject.org/homelessness-in-turkey/ (Erişim tarihi: 15.09.2024).
• Doru, S.; Yıldırım B. ve Yazar, A. (2003). Analysing the relations between postmodernism and digital age governance with entropy and mabac methods: the collapse case the 2022 eu digital economy ındex (desi) report. Ege Academic Review, 23 (1), 107-126.
• Downtown Street Team. (2024). Downtown streets team is fighting homelessness through the dignity of work and the power of community. https://www.streetsteam.org/(Erişim tarihi: 15.09.2024).
• Ener, M. Ve Demrican, E. (2006). Küreselleşme sürecinde yeni devlet anlayışı, Journal of Administrative Sciences, 4 (2), 197-218.
• Esenler Belediyesi. (2018). 2030 sürdürülebilir yerel kalkınma hedefleri. http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2017/05/esenler.pdf (Erişim tarihi: 05.09.2024).
• FEANTSA. (2007). A harmonised definition of homelessness for statistical purpose. https://www.feantsa.org/download/fea-002-18-update-ethos-light-0032417441788687419154.pdf (Erişim tarihi: 11.09.2024).
• Foucault, M. (1991). Governmentality. The Foucault effect: studies in governmentality with two lectures by and an interview with Michael Foucault (Ed. G. Burchell, C. Gordon, P. Miller) 87-104
• Fox, N. J. (1999). Postmodern reflection on risks, hazards and life choises. Risk and socioculturel theory (Ed. In D. Lupton). Cambridge: Cambridge University Press.
• Giddens, A. (1998). Modernliğin Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (1999). Runaway world: how globalization is reshaping our lives. Londra: Profile books.
• Giddens, A. (2013). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gunnel, J. G. (2011). Democratic governance by Mark Bevir. The Journal of Politics, 73 (4), 1281-1282.
• Güven, S. (2013). Sosyal politikanın temelleri. Bursa: Ezgi Kitapevi.
• Habermas, J. (1991). The structural transformtion of the public sphere. The MIT Press.
• Hatipler, M. (2019). Modernizm ve post-modernizm arasında sosyal devlet. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 4 (2), 410-425.
• Harvey, D. (2005). A brief history of neoliberalism. Oxford University Press.
• Harvey, D. (1989). The condition of postmodernity: an enquiry in to the origins of cultural change, London: Wiley-balckwell
• Henry, P. (2021). These innovative projects are tackling homelessness around the world. https://www.weforum.org/agenda/2021/10/innovative-projects-tackling-homelessness-around-the-world/ (Erişim tarihi: 12.09.2024).
• Herre, B., Arriagada, P., Ortiz-Ospina, E., & Roser, M. (2024). Homelessness. https://ourworldindata.org/homelessness (Erişim tarihi: 15.10.2024).
• HWC-Homeless World Cup. (2024). Global homelessness statistics. https://www.homelessworldcup.org/homelessness-statistics (Erişim tarihi: 08.09.2024).
• IGH. (2024). A global framework for understanding homelessness. https://ighomelessness.org/wp-content/uploads/2019/10/globalframeworkforundertanding.pdf (Erişim tarihi: 20.08.2024).
• ILO. (2023). Social protection systems for all to prevent homelessness and faciliate access to adequate housing. https://www.un.org/development/desa/dspd/wp-content/uploads/sites/22/2020/01/55706.pdf (Erişim tarihi: 20.08.2024).
• INFORM. (2023). Inform report 2023. https://drmkc.jrc.ec.europa.eu/inform-index/Portals/0/InfoRM/2023/INFORM%20Annual%20Report%202023.pdf (Erişim tarihi: 14.08.2024).
• Kerman, S. (2022). Homeless, houseless and unhosed: A glossary of terms used to talk about homelessness. https://blanchethouse.org/homeless-houseless-unhoused-glossary-about-homelessness/ (Erişim tarihi: 11.08.2024).
• Lyotard, J. F. (1984). The postmodern condition: a report on knowledge, United Kingdom. Manchester University Press.
• Mahaswa, R. K. (2022). Socio-catastrophhism in the risk society: Concepts, criticism and praxis. Journal Sosiologi Reflektif, 17(1), 41-74. https://doi.org/10.14421/jsr.v17i1.2514 (Erişim tarihi: 15.08.2024).
• Marchant, N. (2020). 50 homelessness people in Canada were given over $5000 each. Here's what happened next. https://www.weforum.org/agenda/2020/10/cash-payments-homeless-canada/ (Erişim tarihi: 20.08.2024).
• Mariwan, H. (2016). The rise of modernism: a new western history of modernism. Kirkuk University Journal-Humanity Studies, 11 (1), 1-42.
• Masterson, V. (2021). This social enterprise crowdfunds training for homelessness people. https://www.weforum.org/agenda/2021/01/crowdfunding-homeless-skills-training-beam/ (Erişim tarihi: 05.08.2024).
• MEB. (2023). PISA 2022 Türkiye raporu. https://pisa.meb.gov.tr/www/pisa-2022-turkiye-raporu-yayimlandi/icerik/11 (Erişim tarihi: 05.08.2024).
• Mülteciler Derneği. (2024). Türkiye'de Suriyeli sayısı Temmuz 2024. https://multeciler.org.tr/tag/icisleri-bakanligi/ (Erişim tarihi: 06.08.2024).
• Midgly, J. (1997). Social welfare in global context. California: Sage Publications.
• OECD. (2024). National strategies for combating homelessness. https://www.oecd.org/els/family/HC3-2-Homeless-strategies.pdf (Erişim tarihi: 06.08.2024).
• OECD. (2024). Sustainable development report. https://dashboards.sdgindex.org/ (Erişim tarihi: 06.08.2024).
• Olivet, J. (2023). Exploring the systemic causes of homelessness. https://www.youtube.com/watch?v=-uCMGK5CrF0 (Erişim tarihi: 27.08.2024).
• Our World in Data. (2023). Homelessness rate. https://ourworldindata.org/grapher/homelessness-rate-point-in-time-count (Erişim tarihi: 27.08.2024).
• Our World in Data. (2024). Forms of homelessness included in available statistics. https://ourworldindata.org/grapher/forms-of-homelessness-included-in-available-statistics (Erişim tarihi: 21.08.2024).
• Perera, A. (2024). Postmoernism in sociology: characteristics&examples, https://www.simplypsychology.org/postmodernism.html (Erişim tarihi: 18.12.2024).
• PHC-Project Homeless Connect. (2024). Learn about homelessness. https://www.phcwc.org/join-us/learn-about-homelessness/.
• Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: the collapse and revival of American community. https://archive.org/details/bowlingalone00robe, (Erişim tarihi: 27.08.2024).
• Reddit. (2019). Why are there no homelessness people in Turkey? s. https://www.reddit.com/r/Turkey/comments/bttrxa/why_are_there_no_homeless_people_in_turkey/ (Erişim tarihi: 17.08.2024).
• Ritzer, G., & Stepnisky, J. (2019). Çağdaş sosyoloji kuramları ve klasik kökenleri. (I. E. Howison, Çev.) İstanbul: De ki basım yayın.
• Roy, R. K. (2023). Digitalisation, online activism and civic politics in contemporary Bangladesh. LSE Occasional Paper:2
• Scott, A. (2005). Risk society or angst society? Two views of risk, consciousness and community. B. Adam içinde, The risk society and beyond (33-46). London: SAGE Publications.
• Shah, V., Sivitanides, M., Mehta, M. (2013). The era of digital activism. International Journal of Information, 2 (4), 295-307.
• SGK. (2022). İstatistik yıllıkları. https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Yillik/fcd5e59b-6af9-4d90-a451-ee7500eb1cb4/ (Erişim tarihi: 07.08.2024).
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2021). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni. https://www.aile.gov.tr/media/88684/eyhgm_istatistik_bulteni_temmuz2021.pdf (Erişim tarihi: 17.08.2024).
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). Sürdürülebilir kalkınma amaçları ve değerlendirme raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/03/Surdurulebilir-Kalkinma-Amaclari-Degerlendirme-Raporu_13_12_2019-WEB.pdf (Erişim tarihi: 27.08.2024).
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2020). 2020 BM yüksek düzeyli siyasi forum sürdürülebilir kalkınma amaçları 2018-2020 Türkiye gelişmeleri. http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2020/08/HLPF-2020-Turkiye-Gelismeleri.pdf (Erişim tarihi: 02.08.2024).
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). On ikinci kalkınma planı (2024-2028). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf (Erişim tarihi: 02.08.2024).
• T.C. İçişleri Bakanlığı EGM. (2018). Genel nüfusta türün, alkol ve madde kullanımına yönelik tutum ve davranış araştırması raporu. Ankara: Narkotik Suçlarla Mücadele Başkanlığı.
• T.C. İçişleri Bakanlığı EGM. (2022). 2021 yılı narkolog raporu. Ankara: EGM Narkotik Suçlarla Mücadele Başkanlığı.
• TKDF. (2023). Ev içi şiddet acil yardım hattı 2007-2021 yılları arası verilerinin istatistiksel analizi. https://turkiye.unfpa.org/tr/tkdf-ev-ici-siddet-raporu-2023 (Erişim tarihi: 11.08.2024).
• The Britannica Dictionary. (2024). "House" and "home". https://www.britannica.com/dictionary/eb/qa/-House-and-Home-#:~:text=The%20word%20house%20is%20used,or%20lived%20as%20a%20child (Erişim tarihi: 16.08.2024).
• TÜİK. (2024). İstatistikler. https://www.tuik.gov.tr/(Erişim tarihi: 02.08.2024)
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle aile. https://data.tuik.gov.tr/ (Erişim tarihi: 02.08.2024).
• TÜRK-İŞ. (2024). Haziran 2024 açlık ve yoksulluk sınırı. https://www.turkis.org.tr/turk-is-haziran-2024-aclik-ve-yoksulluk-siniri/ (Erişim tarihi: 02.07.2024).
• UN Türkiye. (2023). 1,5 million now homelessness in Türkiye after quake disaster, warn UN development experts. https://turkiye.un.org/en/220232-15-million-now-homeless-t%C3%BCrkiye-after-quake-disaster-warn-un-development-experts (Erişim tarihi: 02.08.2024).
• UN Türkiye. (2024). Türkiye sürdürülebilir kalkınma amaçları. https://turkiye.un.org/tr/sdgs (Erişim tarihi: 05.07.2024).
• UNHCR. (2024). Suriyelilere yönelik kilit bilgiler. https://help.unhcr.org/turkiye/tr/information-for-syrians/ (Erişim tarihi: 21.08.2024).
• USIC. (2022). All-in: The federal strategic plan to prevent and end homelessness. Washington: The White House.
• WEF-World Economic Forum. (2024). The global risks report 2024. https://www3.weforum.org/docs/WEF_The_Global_Risks_Report_2024.pdf (Erişim tarihi: 02.08.2024).
• World Population Review. (2024). Homelessness by country. https://worldpopulationreview.com/country-rankings/homelessness-by-country (Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Ware, B. (2012). Wittgenstein, modernity and the critique of modernism. Textual Practice, 1-19.
• Yazgan, T. (2011). İktisatçılar için sosyal güvenlik ders notları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• YEŞİLAY. (2024). Bağımlılık. https://www.yesilay.org.tr/ (Erişim tarihi: 02.08.2024).
• Yüksel, Ş. Z. (2023). İstanbul sokaklarında kışı geçirenler, evsizler kentin ve politikanın neresinde. İstanbul Büyükşehir Belediye İştiraki Kültür A.Ş.