Yayın Etiği İlkeleri
Yayın etiği, akademik yayıncılığın güvenilirliğini sağlamak, bilimsel bilginin doğru ve dürüst bir şekilde yayılmasını temin etmek amacıyla belirlenen kurallar bütünüdür. Bu bağlamda, yazarlar, hakemler ve editörler başta olmak üzere yayın sürecine dâhil olan tüm taraflar, etik ilkelere riayet etmekle yükümlüdür.
Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi'nde uygulanan yayın süreçleri, bilginin tarafsız ve saygın bir şekilde gelişimine ve dağıtımına temel teşkil etmektedir. Bu doğrultuda uygulanan süreçler, yazarların ve yazarları destekleyen kurumların çalışmalarının kalitesine doğrudan yansımaktadır. Hakemli çalışmalar, bilimsel yöntemi somutlaştıran ve destekleyen çalışmalardır. Bu noktada sürecin bütün paydaşlarının (yazarlar, okuyucular ve araştırmacılar, yayıncı, hakemler ve editörler) etik ilkelere yönelik standartlara uyması önem taşımaktadır. Dergimiz, yayın etiği kapsamında tüm paydaşların aşağıdaki etik sorumlulukları taşımasını beklemektedir. Ayrıca dergimiz, İslam medeniyeti bağlamında bilimlerin ve disiplinlerin özellikle tarihine odaklanan akademik ve özgün araştırmaları yayınlamayı amaçlar. Bu kapsama uygun gönderilen çalışmaların etik ilkelere yönelik standartları kontrol edilmektedir.
Dergimiz, Basın Kanunu (Ulusal Mevzuat), Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (Ulusal Mevzuat), Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi (Ulusal Mevzuat), Committee on Publication Ethics (COPE) İlkeleri, Directory of Open Access Journals (DOAJ) Etik Standartları, Open Access Scholarly Publishers Association (OASPA) Yayın İlkeleri, Türkiye Editörler Çalıştayı Kararları vb. gibi ulusal ve uluslararası etik kılavuz ve yasal düzenlemelere bağlıdır. Ayrıca söz konusu dergimiz, intihal, veri uydurma ve çarpıtma, tekrar yayın, dilimleme ve haksız yazarlık gibi bilimsel etik ihlallerine karşı sıfır tolerans politikası izlemektedir. Yayına gönderilen çalışmaların orijinalliği ve etik uygunluğu, editörler ve hakemler tarafından titizlikle incelenir. Etik ihlali tespit edilen çalışmalar değerlendirme sürecinden çıkarılır ve ilgili mercilere bildirilir.
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler
Bilimsel araştırma ve yayın etiği, akademik dünyada güvenilirlik, şeffaflık ve dürüstlüğü sağlamak için kritik öneme sahiptir. Bu etik kurallara aykırı hareket etmek, sadece bireylerin değil, aynı zamanda kurumların ve bilim dünyasının itibarını da zedeler. Bilimsel araştırmalarda ve yayınlarda sıklıkla karşılaşılan bazı etik ihlaller şunlardır:
İntihal
İntihal, başkalarının fikir, metot, veri, uygulama, yazı veya eserlerini, bilimsel kurallara uygun bir şekilde atıf yapmadan kısmen ya da tamamen kendi eseriymiş gibi sunmak anlamına gelir. Bu tür bir davranış, akademik dürüstlüğü zedeler ve orijinal çalışmalara verilen değeri yok sayar. İntihal, yalnızca kelime kelime alıntı yapmakla sınırlı değildir; başkalarının fikirleri veya metotları bile uygun atıflar yapılmadığı sürece intihal sayılabilir.
İntihali Engelleme Amaçlı Kontrol
Yazarlar, çalışmalarının orijinal olmasını sağlamalıdır ve yazarlar başkalarının çalışmalarını ve/veya sözlerini kullanmışlarsa, uygun şekilde atıf yapılmalıdır. Bildirilen çalışmanın niteliğini belirlemede etkili olan yayınlar da belirtilmelidir. İntihal, her türlü etik olmayan yayıncılık davranışını oluşturur ve kabul edilemez. Benzerlik raporu, iThencitace, Turnitin, intihal.net gibi üniversitelerin sağladığı benzerlik programlarından alınarak makale gönderimi sırasında yazar tarafından sisteme yüklenmelidir. Makalenin benzerlik oranının en fazla %20 oranında olması; başka bir çalışma ile yazarın kendi çalışmaları dahil benzerlik oranının en fazla %2 olması; açık erişimli yüksek lisans ve doktora tezlerinden üretilen çalışmalar için ise kendi tezi ile benzerlik oranının en fazla %5 olması gerekmektedir. Yazarlar tarafından sisteme yüklenilen benzerlik raporlarına ek olarak dergimiz İntihal.net yazılımı ile intihal taraması gerçekleştirmektedir.
Sahtecilik
Sahtecilik, araştırmaya dayanmayan veriler üretmek veya elde edilen verileri gerçek dışı biçimde sunmak olarak tanımlanabilir. Bu, yapılmamış bir araştırmanın varmış gibi gösterilmesi, verilerin uydurulması, ya da veri setlerinde düzenlemeler yaparak araştırma sonuçlarını manipüle etmek şeklinde gerçekleşebilir. Sahtecilik, araştırma sürecinin en temel etik ihlali olarak kabul edilir ve bilimsel camianın güvenini derinden sarsar.
Çarpıtma
Çarpıtma, araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek veya araştırma hipotezine uygun olmayan verileri değerlendirmemek anlamına gelir. Araştırmada kullanılan yöntem, cihaz veya materyalleri gerçekte kullanılmadığı şekilde göstermek, verileri veya sonuçları istenen doğrultuda manipüle etmek çarpıtma kapsamına girer. Bilimsel araştırma, her zaman doğruluğu ve şeffaflığı ön planda tutarak sonuçların doğru bir şekilde sunulmasını gerektirir.
Tekrar Yayım
Tekrar yayım, aynı araştırma sonuçlarını içeren birden fazla eseri farklı akademik yayınlarda, ayrı eserler olarak sunmak anlamına gelir. Özellikle doçentlik sınavları ve akademik terfilerde bu tür eylemler, araştırmaların orijinalliğini ve akademik katılımı olumsuz şekilde etkiler. Aynı araştırmayı çeşitli platformlarda tekrarlamak, bilimsel ilerlemeyi engelleyebilir ve akademik güveni zedeler.
Tekrar yayın, aynı makalenin veya büyük ölçüde benzer makalelerin birden fazla dergide yayınlanmasıdır. Editör bu tür makaleyi incelemeden geri gönderir. Bundan sonra editör, tekrar yayına teşebbüs eden yazara belli bir süre ambargo uygulayabilir, yazarın daha önce yayın yaptığı dergide (belki de önceki makaleyi yayınlayan derginin editörü ile eşzamanlı duyuru olarak) kamuoyuna bu durumu açıklayabilir veya bu tedbirlerin hepsini birlikte uygulayabilir.
Dilimleme
Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozan şekilde, uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak yayınlamak ve her bir parçayı bağımsız bir çalışma olarak sunmak, dilimleme olarak adlandırılır. Bu tür eylemler, araştırmanın gerçek katkısını ve bütünlüğünü çarpıtarak akademik süreçlere zarar verebilir. Ayrıca, bu tür yayınlar genellikle dergilere yönelik etik ihlalleri tetikler ve yayın dünyasında güven kaybına yol açar.
Haksız Yazarlık
Haksız yazarlık, aktif katkısı olmayan kişilerin yazarlar arasında yer alması, aktif katkı gösterenlerin ise eserden çıkarılması, yazar sıralamasının gerekçesiz ve haksız şekilde değiştirilmesi gibi durumları kapsar. Ayrıca, bir kişinin nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasında yer ettirmesi de haksız yazarlık olarak değerlendirilir. Bilimsel yayında yazarlık, katkılarla doğru orantılı olmalı ve tüm yazarlar, araştırma sürecine kattıklarıyla tanınmalıdır.
Aynı çalışmanın birden fazla dergiye eşzamanlı olarak gönderilmesi
Yazarlar aynı makaleyi aynı anda birden fazla dergiye gönderemezler. Editör, olası eşzamanlı gönderimi öğrenirse, makaleyi alan diğer editör(ler)e danışma hakkını saklı tutar. Ayrıca editör, makaleyi incelemeden iade edebilir veya incelemeleri dikkate almadan reddedebilir veya bu kararı ilgili diğer editör(ler)le tartışarak alabilir ve yazarlardan belli bir süre makale başvurusu kabul etmemeye karar verebilir. Ayrıca yazarların işverenlerine yazabilir veya bu tedbirlerin hepsini birlikte hayata geçirebilir.
Diğer Etik İhlal Türleri
Destek Alınarak Yürütülen Araştırmalar
Destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarının belirtilmemesi.
Sunulmamış veya Kabul Edilmemiş Tez ve Çalışmalar
Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak.
Bilgilerin İzinsiz Paylaşılması
İncelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri, eser sahibinin izni olmaksızın, yayımlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak.
Araştırma Kaynaklarının Amaç Dışı Kullanılması
Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak.
Dayanaksız ve Kasıtlı Etik İhlali İsnadında Bulunmak
Dayanaksız, yersiz ve kasıtlı olarak etik ihlal isnadında bulunmak.
Katılımcıların Açık Rızasının Alınmaması
Bilimsel bir çalışma kapsamında yapılan anket ve tutum araştırmalarında, katılımcıların açık rızası alınmadan veya araştırma bir kurumda yapılacaksa kurumun izni alınmadan elde edilen verileri yayımlamak.
İzin Alınmadan Araştırma Yapmak
Araştırma ve deneylerde, çalışmalara başlamadan önce alınması gereken izinleri yetkili birimlerden yazılı olarak almamak.
Mevzuata Aykırı Araştırmalar Yapmak
Araştırma ve deneylerde, mevzuatın veya Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin hükümlerine aykırı çalışmalarda bulunmak.
Zararlı Uygulamalar Hakkında Bilgilendirmeme
Araştırmacılar ve yetkililerce, yapılan bilimsel araştırmalarla ilgili muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirme ve uyarma yükümlülüğüne uymamak.
Veri ve Bilgi Gizliliğine Uymamak
Bilimsel çalışmalarda, diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve bilgileri, izin verildiği ölçüde ve şekilde kullanmamak, bu bilgilerin gizliliğine riayet etmemek ve korunmasını sağlamamak.
Yanıltıcı Beyanlar ve Bilimsel Yükseltiler
Akademik atama ve yükseltmelerde, bilimsel araştırma ve yayınlarla ilgili yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak.
Diğer etik ihlalleri arasında, destek alınarak yapılan araştırmalarda sponsor, kurum veya kuruluşların katkılarının uygun şekilde belirtilmemesi, insan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallarına uyulmaması, hasta haklarının ihlali gibi durumlar yer alır. Ayrıca, hakemlik süreçlerinde yayımlanmadan önce makalelerdeki bilgilerin başkalarıyla paylaşılması, araştırma kaynaklarının ve imkânlarının amaç dışı kullanılması da bilimsel etik kurallarıyla bağdaşmaz.
Katılımcıların Kişisel Verilerinin Korunması
Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, insan katılımcılarla ilgili yapılan araştırmaların kişisel ve hassas verilerinin, yasal düzenlemelere uygun bir şekilde korunmasını zorunlu kılar. Bu tür veriler içeren araştırmalar, etik kurallar çerçevesinde resmi incelemeye tabi olmalıdır. Katılımcıların gizliliği ve hakları, her türlü araştırmanın temel önceliğidir.
Düzeltme, Geri Çekme, Endişe İfadesi
Yayımlanan bir makalede küçük hatalar tespit edilirse, editörler, düzeltme yayınlama yoluna gidebilir. Ancak, büyük hatalar veya etik ihlaller söz konusu olduğunda, makale geri çekilebilir. Yazarların araştırma veya yayınlarda kötüye kullanımına dair bulgular varsa, editörler endişe ifadesi yayınlamayı da değerlendirebilirler. Bu süreçlerde COPE yönergeleri dikkate alınır.
Etik İhlal Bildirimleri
Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, okurların ve araştırmacıların, dergide yayımlanan makalelerde önemli hatalar veya etik ihlaller fark etmeleri durumunda geri bildirimde bulunmalarını teşvik eder. Bu tür ihlallerin bildirilmesi, bilimsel topluluğun güvenliğini ve doğruluğunu artırır. Bildirimler is.tem@neu.edu.tr adresine yapılabilir ve tüm başvurular hızlı ve yapıcı bir şekilde ele alınır.
Anket ve Mülakata Dayanan Çalışmaların Yayını
Dergimiz, bilimsel süreli yayıncılıkta etik güvence oluşturmak amacıyla, Yayın Etiği Komitesi’nin (COPE) “Dergi Editörleri için Davranış Kuralları ve En İyi Uygulama Rehber İlkeleri” ve “Dergi Yayıncıları için Davranış Kuralları” ilkelerini benimsemektedir. Bu kapsamda dergiye gönderilen çalışmalarda aşağıdaki hususlara uyulmalıdır:
1) Etik kurul izni gerektiren, tüm bilim dallarında yapılan araştırmalar için (etik kurul onayı alınmış olmalı, bu onay makalede belirtilmeli ve belgelendirilmelidir.
2) Etik kurul izni gerektiren araştırmalarda, izinle ilgili bilgilere (kurul adı, tarih ve sayı no) yöntem bölümünde, ayrıca makalenin ilk/son sayfalarından birinde; olgu sunumlarında, bilgilendirilmiş gönüllü olur/onam formunun imzalatıldığına dair bilgiye makalede yer verilmelidir.
Özel Sayı Yayımlama Politikası
Dergimizde Yayın Kurulu'nun talebi üzerine yılda bir kez özel sayı yayımlanabilir. Özel sayıda yer alması için gönderilen makaleler önce Editöryal ön incelemeye tabi tutulur. Sonra derginin yazım kurallarına uygunluk açısından incelenir ve intihali önlemek için benzerlik tarama yapılır. Bu aşamalardan sonra çift taraflı körleme modelinin kullanıladığı akran değerlendirmesi sürecine alınır.
Editöryal Gizlilik Yükümlülüğü
Editörler, gönderilen tüm yazıları gizli belgeler olarak ele alır; bu, yazarların izni olmadan bir yazı hakkındaki bilgileri kimseye ifşa etmeyecekleri anlamına gelir. Makale inceleme sürecinde şu kişiler makalelere erişebilir: Editörler, Hakemler, Yayın Kurulu Üyeleri. Bir yazıyla ilgili ayrıntıların yazarların izni olmadan üçüncü bir şahsa iletilebileceği tek durum, editörün ciddi araştırma suistimalinden şüphelenmesidir.
Paydaşların Sorumlulukları
Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, araştırmaların paydaşları ve okuyucularının, dergide yayımlanan incelemelerde bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı bir durum tespit etmeleri halinde bunu ilgili editör kuruluna bildirmelerini memnuniyetle karşılar.
Editörlerin Sorumlulukları
Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi editörleri, alan editörleri ve yayın kurulu üyeleri, Committee on Publication Ethics (COPE) tarafından belirlenen etik ilkeler çerçevesinde hareket eder. Bu kapsamda editörler aşağıdaki etik görev ve sorumlulukları yerine getirmekle yükümlüdür:
Tarafsızlık ve Bilimsel Özgürlük: Editörler, dergiye gönderilen makaleleri yalnızca akademik niteliği, özgünlüğü ve bilimsel katkısı doğrultusunda değerlendirir. Yazarların kimlik bilgileri, etnik kökeni, cinsiyeti, dini inancı veya politik görüşleri değerlendirme sürecinde dikkate alınmaz. Yayın süreci, yalnızca bilimsel kriterlere dayalı olarak yürütülür.
Bağımsızlık: Editörler ve yayıncı arasındaki ilişki, editör bağımsızlığı ilkesine dayanmaktadır. Tüm editoryal kararlar, yayıncı ve ilgili kurumların etkisinden bağımsız olarak alınır. Editörler, akademik kaliteyi ve etik standartları korumak için yayın politikalarına uygun olmayan makaleleri reddetme yetkisine sahiptir.
Gizlilik: Editörler, gönderilen makalelerle ilgili bilgileri yalnızca sorumlu yazar, hakemler ve yayın kurulu üyeleriyle paylaşır. Hakem değerlendirme süreci çift taraflı kör hakemlik yöntemiyle yürütülür ve hakem bilgileri gizli tutulur.
Çıkar Çatışması ve Bilgilendirme: Editörler, herhangi bir çıkar çatışması içerisine girmemeli ve değerlendirme süreçlerinde tarafsızlığını korumalıdır. Editörler, yazarların açık izni olmadan makale içeriğini kişisel araştırmalarında kullanamaz.
Yayın Kararı: Editörler, dergiye gönderilen makalelerin hakem değerlendirmesini en az iki uzman hakeme yaptırarak bilimsel standartlara uygunluğunu sağlar. Hakem raporları ve akademik değerlendirme süreçlerine göre yayın kararını verir.
Etik Kaygılar: Editörler, yayımlanmış ya da yayıma kabul edilen bir makalede etik ihlal tespit edilmesi halinde gerekli düzeltme, geri çekme veya açıklama yapma sorumluluğuna sahiptir. COPE tarafından belirlenen etik akış şemaları takip edilir.
Dergi Kurullarıyla İşbirliği: Editörler, danışma ve yayın kurulu üyeleriyle düzenli iletişim içinde olup, derginin gelişimi ve akademik niteliğinin artırılması için iş birliği yapar.
Yazarların Sorumlulukları
Bilimsel Standartlar: Yazarlar, araştırmalarını doğru, eksiksiz ve objektif bir şekilde raporlamalıdır. Makalelerde yeterli detay ve atıf verilmelidir.
Veri Saklama: Yazarlar, çalışmalarının ham verilerini saklamalı ve gerektiğinde editörlerin talebi üzerine paylaşmalıdır.
Özgünlük ve İntihal: Yazarlar, yalnızca özgün çalışmalarını göndermelidir. Başkalarının çalışmaları uygun şekilde alıntılanmalı ve atıf gösterilmelidir. Dergi, intihal tespitine yönelik benzerlik oranı raporu talep etmektedir.
Tekrar Yayın ve Eşzamanlı Başvuru: Aynı makalenin birden fazla dergiye eşzamanlı gönderilmesi etik dışı olup kabul edilemez.
Yazarlık İlkeleri: Makalede yalnızca yazarlık kriterlerini karşılayan kişiler yazar olarak yer almalıdır. Tüm yazarlar, makalenin son halini görüp onaylamalıdır.
Çıkar Çatışmaları: Yazarlar, potansiyel çıkar çatışmalarını makale gönderimi sırasında bildirmelidir. Çalışmanın finansal destek kaynakları açıkça belirtilmelidir.
Hakem Süreci: Yazarlar, hakem değerlendirme sürecine aktif katılım göstermeli, hakem yorumlarına zamanında ve bilimsel çerçevede yanıt vermelidir.
Düzeltme ve Geri Çekme: Yazarlar, yayımlanmış makalelerinde önemli hatalar fark etmeleri halinde editörlerle iletişime geçmeli ve gerekli düzeltmeleri yapmalıdır.
Hakemlerin Sorumlulukları
Editoryal Kararlara Katkı: Hakemler, makaleleri bilimsel objektiflikle değerlendirerek editörlere destek olmalı ve yazarların çalışmalarını geliştirmesine yardımcı olmalıdır.
Zamanında Değerlendirme: Hakemler, makale inceleme sürecini belirlenen sürede tamamlamalı veya incelemeyi zamanında gerçekleştiremeyecekse editörleri bilgilendirmelidir.
Gizlilik: Hakemler, kendilerine gönderilen makaleleri gizli tutmalı ve üçüncü kişilerle paylaşmamalıdır.
Tarafsızlık ve Bilimsel Değerlendirme: Hakemler, değerlendirmelerini objektif şekilde yapmalı ve yazarları geliştirecek önerilerde bulunmalıdır. Kişisel eleştirilerden kaçınılmalıdır.
Kaynak Gösterimi: Hakemler, yazarlar tarafından atıf yapılmamış ancak ilgili olabilecek çalışmaları editörlere bildirmelidir.
Çıkar Çatışmaları: Hakemler, değerlendirdikleri makalelerle herhangi bir kişisel veya akademik çıkar çatışması içinde olmamalıdır.
Şikayet Prosedürü
Bu prosedür, dergimiz veya yazı kadromuzun sorumluluğunda olan içerik, prosedürler veya politikalarla ilgili şikayetler için geçerlidir. Şikayetler, iyileştirme için bir fırsat ve teşvik sağlayabilir ve hızlı, nazik ve yapıcı bir şekilde yanıt vermeyi amaçlıyoruz.
Şikâyet, dergimiz veya yazı işleri ekibimizin sorumluluğunda olan içerik, prosedürler veya politikalarla ilgili olmalıdır. Şikayetler doğrudan is.tem@neu.edu.tr adresine e-posta ile gönderilmelidir ve gizli olarak ele alınacaktır. Editör, şikayetlere anında yanıt verir. Editör, şikayetlerle ilgili COPE akış şemasında belirtilen prosedürü takip eder.
Şikayetler, editör ekibinin ilgili üyesi tarafından incelenir ve çözülemezse şu süreçler izlenir:
• Bu ilk yanıtın yetersiz olduğu düşünülürse, şikayetçi, şikayetinin derginin daha kıdemli bir üyesine iletilmesini talep edebilir.
• Şikayetçi hoşnut kalmazsa, şikayetler baş editöre iletilebilir.
• Mümkünse iki hafta içinde tam bir yanıt verilecektir.
COPE, bilimsel dergilerin editörleri için bir uygulama kodu yayınlar. Bu editörler, dergiler ve yayıncılarla olan anlaşmazlıkların çözümünü kolaylaştıracaktır ancak yalnızca derginin kendi şikâyet prosedürleri tükendikten sonra buraya başvuru yapılabilir.
İtiraz Süreci
Editörler ve hakemler tarafından yapılan değerlendirmelere dair ciddi itirazları memnuniyetle karşılıyoruz. Bilimsel içeriğini yanlış anladığımız için makalenizi reddettiğimizi düşünüyorsanız, lütfen is.tem@neu.edu.tr adresinden editör ekibimize bir itiraz mesajı gönderin. Bu aşamada makalenizin gözden geçirilmiş bir versiyonunu göndermeye çalışmayın. İtiraz mektubunuzu okuduktan sonra itirazınızın haklı olduğunu anlarsak, sizi makalenizin gözden geçirilmiş bir versiyonunu göndermeye davet edebiliriz. Böylece çalışmanız dış hakem sürecine tekrar gönderilir. Lütfen itiraz mektubuna mümkün olduğunca fazla ayrıntı ekleyin. Son olarak, her makale için yalnızca bir itirazı dikkate alabiliriz, bu yüzden lütfen itirazınızı net bir şekilde ortaya koymak için ayrıntılı şekilde mektubu yazmaya zaman ve çaba harcayın - bir şansınız var, bu yüzden onu iyi kullanın. Reddedilen makaleler üzerinde uzun süreli müzakerenin genellikle hem yazarlar hem de editörler için tatmin edici olmadığını gördük, bu nedenle aynı çalışma için birden fazla itirazı işleme almıyoruz.
Çıkar Çatışmaları
Çıkar çatışması, birincil bir çıkarla ilgili mesleki yargı, ikincil bir çıkardan (mali kazanç veya kişisel rekabet gibi) etkilenebildiğinde ortaya çıkar. Bir makaleyi nasıl ele alacağımıza dair en iyi kararı verebilmek için yazarların rekabet halindeki çıkarlarını bilmemiz gerektiğine ve makaleyi yayınlarsak okuyucuların da bunları bilmesi gerektiğine inanıyoruz.
Kişinin yaptığı işte çelişkiye düşmesine yol açacak, objektifliğini önemli oranda bozabilecek veya herhangi bir kişi ya da kuruluş lehine adil olmayan avantaj sağlayabilecek herhangi finansal ya da diğer tür çıkarlardır. Araştırmanın yürütülmesi ve makalenin hazırlanması sürecinde alınan tüm mali destek kaynakları ve sponsorların çalışmadaki rolü açıklanmalıdır. Finansman kaynağı yoksa bu da belirtilmelidir. Açıklanması gereken olası çıkar çatışması örnekleri arasında danışmanlıklar, maaş alımı, hibeler yer alır. Potansiyel çıkar çatışmaları mümkün olan en erken aşamada açıklanmalıdır.
Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi’in tarafsız incelemeyi sağlamak için editörlerden, çalışanlardan veya yayın kurulu üyelerinden gelen gönderileri ele almak için belirlenmiş bir süreci vardır. Bu tür gönderiler öncelikle başka dergilere yönlendirilir. Bunun mümkün olmaması halinde gönderinin sahibinin dergideki görevi askıya alınır. Bu gönderiler çift taraflı körleme sürecinde incelenir.
Editör, kendisinin veya aile üyeleri tarafından yazılmış makalelerle ilgili kararlarda yer almamalıdır. Ayrıca, böyle bir çalışma, derginin tüm olağan prosedürlerine tabi olmalıdır. Editör, yazarlar ve hakemler tarafından olası çıkar çatışmalarının ifşa edilmesiyle ilgili COPE yönergelerini uygulamalıdır.
Araştırma Etiği İlkeleri
Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi araştırma etiğinde en yüksek standartları gözetir ve aşağıda tanımlanan uluslararası araştırma etiği ilkelerini benimser. Makalelerin etik kurallara uygunluğu yazarların sorumluluğundadır.
• Araştırmanın tasarlanması, tasarımın gözden geçirilmesi ve araştırmanın yürütülmesinde, bütünlük, kalite ve şeffaflık ilkeleri sağlanmalıdır.
• Araştırma ekibi ve katılımcılar, araştırmanın amacı, yöntemleri ve öngörülen olası kullanımları; araştırmaya katılımın gerektirdikleri ve varsa riskleri hakkında tam olarak bilgilendirilmelidir.
• Araştırma katılımcılarının sağladığı bilgilerin gizliliği ve yanıt verenlerin gizliliği sağlanmalıdır. Araştırma katılımcıların özerkliğini ve saygınlığını koruyacak şekilde tasarlanmalıdır.
• Araştırma katılımcıları gönüllü olarak araştırmada yer almalı, herhangi bir zorlama altında olmamalıdırlar.
• Katılımcıların zarar görmesinden kaçınılmalıdır. Araştırma, katılımcıları riske sokmayacak şekilde planlanmalıdır.
• Araştırma bağımsızlığıyla ilgili açık ve net olunmalı; çıkar çatışması varsa belirtilmelidir.
• İnsan denekler ile yapılan deneysel çalışmalarda, araştırmaya katılmaya karar veren katılımcıların yazılı bilgilendirilmiş onayı alınmalıdır. Çocukların ve vesayet altındakilerin veya tasdiklenmiş akıl hastalığı bulunanların yasal vasisinin onayı alınmalıdır.
• Çalışma herhangi bir kurum ya da kuruluşta gerçekleştirilecekse bu kurum ya da kuruluştan çalışma yapılacağına dair onay alınmalıdır.
• İnsan öğesi bulunan çalışmalarda, “yöntem” bölümünde katılımcılardan “bilgilendirilmiş onam” alındığının ve çalışmanın yapıldığı kurumdan etik kurul onayı alındığı belirtilmesi gerekir.
Etik Beyan
İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymalıdır.
Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğunun belirtilmesi gerekir. Başkalarına ait ölçek, anket, fotoğraf vb. kullanımı için sahiplerinden izin alınması ve belirtilmesi gerekir.
Olgu sunumlarında “Aydınlatılmış onam formu”nun alındığının belirtilmesi gerekmektedir. Araştırma aşağıda listelenen alanlarda yapılmışsa çalışmanın ekinde “Etik Kurul İzni” yüklenmesi zorunludur.
Etik Kurul İzni Gerektiren Çalışmalar
Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar, İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dahil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması, İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar, Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar, Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar.
Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.