TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNE DİLEKÇE İLE BAŞVURMA HAKKI

Yıl 2024, Sayı: 49, 51 - 88, 20.09.2024

Kürşat Akça

Öz

Vatandaşların, idarenin sebep olduğu hak kayıplarını telafi etmek veya idareyi belli bir konuda adım atmaya sevk etmek için devlet organlarına dilekçe vermeleri kadim bir uygulamadır. Bu uygulama zamanla dilekçe hakkı olarak ülke anayasalarında teminat altına alınmıştır. Dilekçe hakkı, bir dilekçeyle bir yanda bireylerin kendi kişisel menfaat ve hak kayıplarını telafi etmeye diğer taraftan kamunun çıkarları için vatandaşların idareye katılmalarına olanak vermektedir. Dilekçe hakkı kapsamında dilekçeler her devlet organına verilebildiği gibi meclislere de verilebilmektedir. Yasama organı olarak meclislere verilen dilekçeler doğrudan devletin en üst kademesine ulaştığı için ayrı bir önem arz etmektedir. Bu sebeple meclislere dilekçe hakkı günümüzde birçok anayasada ayrı bir temel hak olarak düzenlenmiştir. 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda da Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne dilekçe ile başvuru hakkı düzenlenmiş olup, usul ve esasları mevzuatta belirlenmiştir. Çalışmada Türkiye Millet Meclisi’ne dilekçe ile başvuru hakkının hukuki rejimi inceleme konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Dilekçe, Dilekçe Hakkı, Dilekçe Komisyonu, Meclise Dilekçe ile Başvuru.

THE RIGHT TO PETITION THE GRAND NATIONAL ASSEMBLY OF TURKEY

Öz

It is an ancient practice for citizens to submit petitions to state organs in order to compensate for the loss of rights caused by the administration or to urge the administration to take action on a certain issue. Over time, this practice has been protected in the constitutions of countries as the right to petition. The right to petition allows individuals to redress their personal interests and loss of rights through a petition on the one hand, and citizens to participate in the administration in the public interest on the other. Within the scope of the right to petition, petitions can be submitted to any state organ as well as to parliaments. Petitions submitted to parliaments as legislative bodies are of particular importance as they directly reach the highest level of the state. For this reason, the right to petition the parliaments is regulated as a separate fundamental right in many constitutions today. The 1982 Constitution of the Republic of Turkey also regulates the right to apply to the Grand National Assembly of Turkey by petition, and its procedures and principles are set out in the legislation. In this paper, the legal regime of the right to apply to the Turkish National Assembly by petition is analysed.

Anahtar Kelimeler

Grand National Assembly of Turkey, Petition, Right to petition, Petition Committee, Application to the Parliament by Petition.

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı, Avrupa Birliği Üyesi Bazı Ülkelerin Anayasaları: Avusturya, Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, İrlanda, İtalya, Hollanda, Polonya, Portekiz, İspanya, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/items/887fd8aa-210e-432b-ba78- 6b88ce67fc88.
• Anayurt, Ömer, “1982 Anayasası ve 3071 sayılı Kanuna Göre Dilekçe Hakkı”, İnsan Hakları Yıllığı, S. 23, 2002.
• Armağan, Servet, Dilekçe Hakkı ve 1961 Anayasası, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1972.
• Başgil, Ali Fuat, Vatandaşların Büyük Millet Meclisine Müracaat Hakkı, Yeni Cezaevi Matbaası, Ankara, 1944.
• Çağlayan, Muhtar, “Vatandaşların Büyük Millet Meclisine Müracaat Hakkı”, İdare Dergisi, S. 250, 1950.
• Çakar, Soner, “Komisyon Genel Kurulu ve Meclis Genel Kurulu Süreci”, Bir Parlamenter Denetim Yolu Dilekçe Komisyonu Çalıştayı, TBMM Basımevi, Ankara 2017.
• Deutscher Bundestag, Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasası, (Çev.: Prof. Dr. Christian Rumpf ve Dr. Gökçe Uzar Schüller), Berlin, 2022.
• Dost, Süleyman, “Milletlerarası Hukukta Mütekabiliyet İlkesi”, S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, C.5, S.2, Yıl 2015.
• Erdoğan, Mustafa Anayasa Hukuku, Orion Kitabevi, 7. Baskı, 2011.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, 4. Baskı, 2021.
• Gözübüyük, Şeref, Açıklamalı Türk Anayasaları, Turhan Kitabevi, 6. Bası, Ankara 2007.
• Kapani, Münci, Kamu Hürriyetleri, Yetkin Yayınları, 7. Baskı, Ankara, 2013.
• Kazancı, Metin, “Dilekçe Hakkı, Halkın İstekleri ve Yönetim”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 32(1), 1977.
• Palmieri, Sonia A., “Petition Effectiveness: Improving Citizens’ Direct Access to Parliament”, Australasian Parliamentary Review, Autumn 2008, Vol. 23(1). Handley, Robin, “Petitioning parliament”, Federal Law Review, (1993) 21.
• TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı, TBMM Dilekçe Hakkı, (Ed.: Ömer Ekşi), TBMM Basımevi, Eylül 2005.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Yayınevi, 21. Bası, 2017.
• Tibúrcio, Tiago, Rules, Procedures and Practices of the Right to Petition Parliaments, Policy Department for Citizens’ Rights and Constitutional Affairs Directorate-General for Internal Policies European Parliament, 2023. Vogiatsiz, Nikos, “The Past and Future of the Right to Petition the European Parliament”, Yearbook of European Law, Vol. 40, No. 1 (2021).
• Yasama Derneği, Türkiye Büyük Millet Meclisine Bireysel Başvuru Yolları El Kitabı, (Ed.: Habip Kocaman), Yasama Derneği Yayınları, 2016, Ankara.
• Yaşar, Gizem Güner, “Anayasal Bir Hak Olarak Dilekçe Hakkının Etkinliğinin Değerlendirilmesi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25/2 (2023).
• Yılmazoğlu, Yunus Emre - Perdecioğlu, İsmail Emrah, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli), Anayasa Mahkemesi Yayınları, Mart 2021.