Sürrealizm ve Korealizm Arakesitinde Frederick Kiesler'in Sonsuz Ev'i

Yıl 2025, Sayı: 33, 35 - 46

Yağmur Çetgin , Gökçeçiçek Savaşır

https://doi.org/10.17484/yedi.1509409

Öz

Modernleşmenin teknolojik ve akılcı yöndeki gelişmeleri, mimarlık pratiğini modern dünyanın ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde daha rasyonel, işlevsel, estetik, hijyenik, verimliliğe dayalı bir üretim eksenine kaydırmış; bu da ana akım modern mimarlık pratiğinin üretim kodlarını oluşturmuştur. Modern mimarlığın yapılı çevreyi katı bir şekilde rasyonalize eden pratikleri tarihsel avangardlar arasında akla karşı örgütlenmiş olarak yer alan Sürrealizm'in yıkıcı ve sarsıcı yaklaşımlarının hedefi olmuştur. Düşünsel ve sanatsal eksenden mimarlığa doğrulttuğu eleştirel yaklaşımları ve mimarlık tahayyülleriyle mimarlığın temsil ettiği kodları ters yüz eden Sürrealizm; modern mimarlığın bastırdığı arzularını, düşlerini, tekinsiz ve irrasyonel boyutlarını ortaya çıkarmıştır. Katkıları ile adı daha çok Sürrealizm ile anılan mimar ve teorisyen Frederick Kiesler modern mimarlık pratiğine karşı; insan ve çevresi arasındaki fiziksel, zihinsel, psişik ve içsel bağlantıları temel alan bütüncül bir çevre oluşturmak yönünde "korealizm" teorisini geliştirmiştir. Kiesler korealizmin insan ve çevresi arasında aracısız ve kesintisiz bir etkileşim modeli oluşturacak ideal bir bütünsellik sağlayacağını ileri sürmüştür. Bu kavram üzerine olan araştırmalarını Sonsuz Ev temasında somutlaştırmıştır. Bu bağlamda çalışma, Kiesler’in mimari yaklaşımını odağına alarak, modern mimarlığın baskıladığı irrasyonel boyutları yeniden gündeme getirerek mimarlığı ve mekânı algılayış ve üretim biçimlerimize katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Sürrealizm'e ve mimarlığa ilişkin literatürde Kiesler’in üretimlerine yer veren çalışmalar bulunmasına karşın; bu çalışma korealizmin Sürrealizm ile örtüşen ve farklılaşan noktalarını da ele alarak, Kiesler'in mimari yaklaşımının özgün yanını ortaya koymaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden yorumlayıcı yöntemin benimsendiği çalışmada, Sonsuz Ev'in zaman içindeki kavramsal dönüşümü irdelenerek, Kiesler'in Sonsuz Ev'i nasıl bir yaklaşım, yöntem ve kurgu doğrultusunda ele aldığı incelenmektedir. Böylece çalışma, mimarlığın yanı sıra sanat, tasarım ve bunların kesiştiği alanlarda da korrealizmin yeniden gözden geçirilmesine ve anlaşılmasına katkıda bulunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sürrealizm, Frederick Kiesler, korealizm, Sonsuz Ev

Frederick Kiesler's Endless House at the Intersection of Surrealism and Correalism

Öz

The technological and rationalist developments of modernization have shifted the practice of architecture to a more rational, functional, aesthetic, hygienic, efficiency-based production axis to respond to the needs of the modern world; this has formed the production codes of mainstream modern architectural practice. The practices of modern architecture, which rigidly rationalized the built environment, became the target of the destructive and shocking approaches of surrealism, which was organized against reason among the historical avant-gardes. Surrealism, which turned the codes represented by architecture upside down with its critical approaches to architecture and architectural imaginations from the intellectual and artistic axes, revealed the suppressed desires, dreams, uncanny and irrational dimensions of modern architecture. The architect and theorist Frederick Kiesler, whose contributions are mostly associated with surrealism, developed the theory of "correalism" to create a holistic environment based on the physical, mental, psychic and inner connections between man and his environment against the mainstream modern architectural practice. Kiesler argued that correalism, would provide an ideal holism that would provide a model of unmediated and uninterrupted interaction between man and his environment. He embodied his lifelong research on this concept in the theme of the Endless House. In this context, by focusing on Kiesler's architectural approach, the study aims to contribute to the way we perceive and produce architecture and space by bringing back to the agenda the irrational dimensions suppressed by modern architecture. Although there are studies on Kiesler's productions in the literature on surrealism and architecture, this study reveals the unique aspect of Kiesler's architectural approach by addressing the overlapping and differentiating points of correalism with surrealism. The study, which adopts the interpretative method as one of the qualitative research methods, inquires the conceptual transformation of the Endless House over time, and examines how Kiesler handles the Endless House in terms of approach, method and configuration. Thus, the study will contribute to the revision and comprehension of correalism in the fields of art, design, and their intersection, as well as architecture.

Anahtar Kelimeler

Surrealism, Frederick Kiesler, correalism, Endless House

Kaynakça

• Arp, J. (2014). Kiesler'in yumrtası ve hurafeler salonu. N. A. Artun (Ed.), Sürrealizm mimarlık mekân sanatı (s. 477-481) içinde. İletişim Yayınları.
• Artun, A. (2012). Erotik katedral: Kurt Schwitters'ın mimarlığa oyunu. N. A. Artun ve R. Ojalvo (Ed.), Arzu mimarlığı mimarlığı düşünmek ve düşlemek (s. 47-72) içinde. İletişim Yayınları.
• Artun, N. A. (2014). Sunuş mimarlığı baştan çıkarmak. N. A. Artun (Ed.), Sürrealizm mimarlık mekân sanatı (s. 11-56) içinde. İletişim Yayınları.
• Bataille, G. (2005). Georges Bataille. N. Leach (Ed.), Rethinking architecture a reader in cultural theory (s. 19-21) içinde. Routledge.
• Bogner, D. (1989). Kiesler and the European Avant-garde. L. Phillips (Ed.), Frederick Kiesler (s. 46-56) içinde. New York Meridian Printing.
• Braham, W. (1999). Correalism and Equipoise: Observations on the Sustainable. arq: Architectural Research Quarterly, 3(1), (s. 57-64). https://doi.org/10.1017/S1359135500001755
• Breton, A. (2010). Sürrealizm manifestosu. A. Artun (Ed.), Sanat manifestoları avangard sanat ve direniş (s. 178-225) içinde. İletişim Yayınları.
• Dali, S. (2014). Art Nouveau mimarlığın müthiş ve yenilesi güzelliğine dair. N. A. Artun (Ed.), Sürrealizm mimarlık mekân sanatı (s. 457-468) içinde. İletişim Yayınları.
• Demos, T. J. (2001). Duchamp’s Labyrinth: First Papers of Surrealism, 1942. October, 97, s. 91-119. https://doi.org/10.2307/779088
• Hollier, D. (1992). Against architecture: The writings of Georges Bataille (B. Wing, Çev.). MIT Press.
• Kiesler, F. (1934). Notes on architecture: The Space-House. Hound and Horn, 7(2), (s. 293-297).
• Kiesler, F. (1939). On Correalism And Biotechnique: A Definition and Test Of A New Approach to Building Design, Architectural Records, 86(3), s. 60-75.
• Kiesler, F. (1947). Sonsuz Paris [Kâğıt üzerine çizim] The Austrian Frederick and Lillian Kiesler Private Foundation, Viyana.
• Kiesler, F. (1948-1950). Diş Evi [Kâğıt üzerine çizim] The Austrian Frederick and Lillian Kiesler Private Foundation, Viyana.
• Kiesler, F. (1950) Sonsuz Ev [Kil model] The Austrian Frederick and Lillian Kiesler Private Foundation, Viyana.
• Kiesler, F. (1950). The Endless House and its Psychological Lighting, Interiors, 60(4), s. 122-129.
• Kiesler, F. (1951). Sonsuz Ev [Kâğıt üzerine çizim] The Museum of Modern Art, New York.
• Kiesler, F. (2014a). Modern mimarlıkta sözde-işlevselcilik. N. A. Artun (Ed.), Sürrealizm mimarlık mekân sanatı (s. 499-510) içinde. İletişim Yayınları.
• Kiesler, F. (2014b). Sonsuz Ev: İnsan yapımı bir kozmos. N. A. Artun (Ed.), Sürrealizm mimarlık mekân sanatı (s. 493-497) içinde. İletişim Yayınları.
• Kiesler, F. (2015). Sonsuz Ev [Tel ve kil ile oluşturulmuş model] The Museum of Modern Art, New York.
• Kwinter, S. (2015). Correalist vision. K. Bollinger, F. Medicus ve The Austrian Frederick and Lillian Kiesler Private Foundation (Ed.), Endless Kiesler (s. 212-218) içinde. Birkhäuser.
• Matta, R. (2014). Duyusal matematik-zaman mimarlığı. N. A. Artun (Ed.), Sürrealizm mimarlık mekân sanatı (s. 471-474) içinde. İletişim Yayınları.
• McGuire, L. (2015). Energy, correalism and the Endless House. K. Bollinger, F. Medicus ve The Austrian Frederick and Lillian Kiesler Private Foundation (Ed.), Endless Kiesler (s. 60-88) içinde. Birkhäuser.
• Mical, T. (2005). Introduction. T. Mical (Ed.), Surrealism and architecture (s. 1-10) içinde. Routledge.
• Ojalvo, R. (2011, Kasım 11). Sürrealizm ve mimarlık: Mimarlığın öteki yüzünü aramak. e-skop. https://www.e-skop.com/skopbulten/surrealizm-yasiyor-surrealizm-ve-mimarlik-mimarligin-oteki-yuzunu-aramak/433
• Phillips, S. J. (2008). Elastic architecture: Frederick Kiesler and his research practice a study of continuity in the age of modern architecture (Tez no: 3305771) [Doktora tezi, Princeton University]. ProQuest. https://www.proquest.com/openview/3830b5ae0e406a5ca64ab62d55c3c9a1/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750
• Sgan-Cohen, M. S. (1989). Frederick Kiesler: Artist, architect, visionary-a study of his work and writing (Tez no: 9009780) [Doktora Tezi, City University of New York]. ProQuest. https://www.proquest.com/openview/3cdc8a61b1a33aa2a05e00b0a521c115/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y
• Tzara, T. (2014). Beğenide belirli bir otomatizme doğru. N. A. Artun (Ed.), Sürrealizm mimarlık mekân sanatı (s. 469-470) içinde. İletişim Yayınları.
• Vesely, D. (2014). Sürrealizm, mit ve modernite. N. A. Artun (Ed.), Sürrealizm mimarlık mekân sanatı (s. 59-100) içinde. İletişim Yayınları.
• Vidler, A. (1992). The architectural uncanny essays in the modern unhomely. MIT Press.
• Vidler, A. (2000). Warped space art, architecture, and anxiety in modern culture. MIT Press.
• Vidler, A. (2003). Fantasy, the uncanny and surrealist theories of architecture, Papers of Surrealism, 1, s. 1-12).
• Zillner, G. (2015). Frederick Kiesler’s endless house. An attempt to retrace an endless story. K. Bollinger, F. Medicus ve The Austrian Frederick and Lillian Kiesler Private Foundation (Ed.), Endless Kiesler (s. 98-168) içinde. Birkhäuser.