Çini ve Sırlı Tuğla Onarımlarında Uygulanan Tamamlama Yöntemleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Sayı: 53, 235 - 256, 30.09.2021

Işılay Konak

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1003476

Cited By: 2

Öz

Anadolu Türk mimarisinde özgün değere sahip önemli yapıların iç ve dış yüzeylerinde sıklıkla kullanılan çini ve sırlı tuğla malzemeler, sahip olduğu estetik değeri, ham maddesi, üretim teknolojisi ve kullanım kolaylığıyla mimari dekorasyonun vazgeçilmez ögesi olmuştur. Çini ve sırlı tuğla malzemeler varlık süreçlerinde karşılaştıkları farklı etkenler (iklim etkileri, afetler, zaman, Vandalizm, bakımsızlık, hatalı onarım, terk vb.) sonucunda yapısal bütünlüklerini etkileyen eksilmelere/kayıplara maruz kalmaktadırlar. Bu eksilmeler/kayıplar aşınma-ufalanma, çatlak-kırık, parça kaybı, birim malzeme kaybı, taşıyıcı duvar bozulmaları, vb. olarak isimlendirilmektedir. Tarihi süreçte, çini ve sırlı tuğla malzeme eksikliklerinin giderilmesinde farklı malzeme kullanımına gidildiği, nitelikli ve niteliksiz pek çok tamamlama uygulaması yapıldığı görülmektedir. Bu uygulamalar dönemin mevcut imkânları ve koruma-onarım bilinciyle orantılı olarak değişiklik göstermiştir. Bu çalışmada Akşehir Taş Medrese, Konya Sahip Ata Cami, Konya Sahip Ata Hankah, Konya Sahip Ata Türbe, Konya İnce Minareli Medrese, Konya Tahir ile Zühre Mescidi, Sivas Gök Medrese, Erzurum Çifte Minareli Medrese, Erzurum Yakutiye Medresesi, Bursa Yeşil Cami, Erzurum Lala Paşa Cami yapılarının çini ve sırlı tuğla malzeme bozulmalarına yönelik tamamlama uygulamalarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda ulaşılan kaynaklar ve yerinde yapılan incelemelerden elde edilen mevcut durum bilgileri doğrultusunda şekillenen değerlendirme ile Türkiye’deki çini ve sırlı tuğla restorasyonunda tamamlama uygulamalarının genel değerlendirmesine katkı sunulması da amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Restorasyon, onarım, mimari, çini, sırlı tuğla

An Evaluation on Completion Methods Applied in Tile and Glazed Brick Repairs

Öz

Ceramic and glazed brick materials, which are frequently used on the interior and exterior surfaces of important buildings with original value in Anatolian Turkish architecture, have become an indispensable element of architectural decoration with their aesthetic value, raw materials, production technology and ease of use. Tile and glazed brick materials are exposed to deficiencies or losses that affect their structural integrity as a result of different factors (natural factors- climate effects, disasters, time- and human factors - Vandalism, neglect, faulty repair, abandonment) they encounter during their existence processes. These reductions-losses are abrasion-chip, crack-fracture, piece loss, unit material loss, load-bearing wall deterioration, etc. is named. It is understood that the structures exposed to the mentioned deteriorations were intervened many times during the historical course, and qualified and unqualified completions were applied to eliminate the deficiencies of tile and glazed brick materials during these interventions. These practices have changed in proportion to the existing possibilities and protection-repair awareness within the current time period. In the historical process, it is seen that quite different materials are used and finishing applications are made in the deficiencies of tiles and glazed bricks, specific to our study subject. In this study, Akşehir Taş Madrasa, Konya Sahip Ata Mosque, Konya Sahip Ata Hankah, Konya Sahip Ata Tomb, Konya İnce Minareli Madrasa, Konya Tahir and Zühre Masjid, Sivas Gök Madrasa, Erzurum Double Minaret Madrasa, Erzurum Yakutiye, built in different regions of Anatolia. It is aimed to evaluate the completion practices for the deterioration of tile and glazed brick materials used on almost the same elements of the Madrasa, Bursa Yeşil Mosque, Erzurum Lala Paşa Mosque structures. In this context, it is also aimed to contribute to the general evaluation of the finishing practices in tile and glazed brick restoration in Turkey, with the evaluation shaped in line with the current situation information obtained from the sources reached and on-site investigations.

Anahtar Kelimeler

Restoration, repair, architecture, tile, glazed brick

Kaynakça

• Gündoğdu, H. (1992). Erzurum Lala Paşa Külliyesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları /1408, Tanıtma Eserleri Dizisi 150.
• Bakırer, Ö. (1985). Onarımlarda Özellikle Mimari Süslemeye Yönelik Tamamlamalar Üzerine Düşünceler. Vakıf Haftası Dergisi, (2). 49-64.
• Erdoğan, M. (1968). Osmanlı Devrinde Anadolu Camilerinde Restorasyon Faaliyetleri. Vakıflar Dergisi, (VII), 149-205.
• Eskici, B. (2018). Seramik Onarımlarında Bütünleme Yöntemleri Üzerine Bir Değerlendirme. Sanat ve tasarım Dergisi, (22), 135-153.
• Özerhan, Y. (2016). Yerel Finansal Raporlama Çerçevesi Taslağındaki Ölçümleme Esasları Üzerine Bir Değerlendirme. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 18 (2), 307-336.
• Konak, I. (2021). Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahrettin Ali’nin Vakıf eserlerindeki Çinilerin Geçirdiği Onarımlar ve Mevcut Korunma Durumlarının Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Küçük, C. (2009). Sahip Ata Hangahı ve Türbesi Çinilerinin Restorasyonu. Kagir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri, Tam Merin içinde (s.143-153).
• Şener, Y.S. (2011). Mozaiklerin Korunmasında Temel Kriterler. XI. Uluslararası Antik Mozaik Sempozyumu. Tam Metini içinde (s. 873-882).