Local Almond (Prunus amygdalus L.) Selections in Turkey

Yıl 2016, Cilt: 26 Sayı: 1, 126 - 134, 31.01.2016

Ersin Gülsoy , Yakup Ertürk , Mikdat Şimşek

Öz

Almond (Prunus amygdalus L.) is one of the most investigated fruit species in selection studies in Turkey. The richness of our country on genetic variation of almond have provided facility for achievement in breeding studies in a short period of time. Because almond is cultivated in many regions of Turkey, it is very important to develop varieties suitable to a certain area. Therefore, several superior almond genotypes such as Dokuzoğuz-II (120-1) and Gülcan I (101-23) were obtained during the selection studies performed in different areas of our country and were registered as cultivars. This review was aimed to compare significant properties of some almond genotypes selected in different regions of our country and to use them in the future studies.

Anahtar Kelimeler

Almond, genotype, selection, regions

Türkiye Lokal Badem (Prunus amygdalus L.) Seleksiyon Çalışmaları

Öz

Badem (Prunus amygdalus L.) Türkiye’de, üzerinde en çok seleksiyon çalışması yapılan meyve türlerinden biridir.  Badem genetik varyasyonu konusunda ülkemizin zenginliği, kısa bir süre içinde ıslah çalışmalarında başarı için olanak sağlamıştır. Türkiye’nin birçok bölgesinde badem yetiştirildiği için yörelere uygun çeşitlerin geliştirilmesi son derece önemlidir. Bu yüzden, ülkemizin farklı bölgelerinde, bugüne kadar yapılan seleksiyon çalışmaları esnasında elde edilen Dokuzoğuz-II (120-1) ve Gülcan I (101-23) gibi üstün nitelikli badem genotiplerin birkaçı çeşit olarak tescil edilmiştir. Bu derlemenin amacı, ülkemizin farklı bölgelerinde seçilmiş bazı badem genotiplerin önemli özelliklerini karşılaştırmak ve gelecekte bunlardan yararlanmaktır.

Anahtar Kelimeler

Badem, genotip, seleksiyon, bölgeler

Kaynakça

• Acar S (2012). Eğil ve Ergani (Diyarbakır) İlçelerinde Doğal Olarak Yetiştirilen Bademlerin ( P. amygdalus L.) Seleksiyonu (yüksek lisans tezi. basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı. Van.
• Ağlar E (2005). Pertek (Tunceli) Yöresi Bademlerinin (Prunus amygdalus L.) Seleksiyonu (yüksek lisans tezi. basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı. Van.
• Alkan G, Tekintaş FE, Seferoğlu HG, Ertan E (2014). Niğde Altunhisar Yöresi Bademlerinin Seleksiyonu. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2(1): 51-55. 2014.
• Anonim (2015a) (http://www.bahcesel.net/forumsel/badem-yetistiriciligi/22025-badem-cesitleri/) Erişim Tarihi: 02/10/2015)
• Anonim (2015b) Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiki Bölge Sınıflandırmaları http://www.tuik.gov.tr Erişim Tarihi: 01/05/2015
• Aslantaş R (1993). Erzincan İli Kemaliye İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin (Amygdalus communis L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Bir Araştırma (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ata.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı. Erzurum.
• Balta MF (2002). Elazığ Merkez ve Ağın İlçesi Bademlerinin (Prunus amygdalus L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar (Basılmamış Doktora Tezi). Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı. Van.
• Balta MF, Aşkın MA, Yarılgaç T, Kazankaya A (2003). Maden İlçesinde Doğal Olarak Yetiştirilen Bademlerin Meyve Özellikleri. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. Antalya. s: 252-256.
• Beyhan Ö, Bostan SZ (1995). Darende Bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Bir Araştırma. Y.Y.Ü.Z.F. Derg.5(1): 91-100.
• Beyhan Ö, Şimşek M (2007). Kahramanmaras Merkez İlçe Bademlerinin (Prunus Amygdalus L) Seleksiyon Yoluyla IslahıÜzerinde Bir Arastırma. Bahçe 36 (1-2): 11-18.
• Bostan SZ, Cangi R, Oğuz Hİ (1995). Akdamar Adası Bademlerinin (P.amygdalus L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Araştırmalar. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. Cilt I: 370-374. Adana.
• Cangi R, Şen SM (1991). Vezirköprü ve Çevresinde Yetiştirilen Bademlerin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Araştırmalar.Y.Y.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi (1/3):131-152.
• Dokuzoğuz M, Gülcan R, Atilla A (1968). Ege Bölgesi Bademlerinin Seleksiyon Islahı Üzerinde Araştırmalar. E.Ü.Z.F. Yay. No. 148. Bornova-Izmir. 39.
• Gercekcioğlu R, Güneş M (1999). A Research on Improvement of Almond (P. Amygdalus L.) by Selection of Wild Plants Grown in Tokat Central District. XI. Grempa Meeting on Pistacios and Almonds. Univ. of Harran. Faculty of Agric.-Pistacio Research and Application Center 1-4 September 1999. Ş.Urfa (Turkey). 43.
• Göksu A (2011). Adıyaman Merkez İlçe Bademlerinin (P. amygdalus L.) Seleksiyonu (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). GOP Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı. Tokat.
• Gülsoy E (2012). Aydın’ın Yenipazar Bozdoğan ve Karacasu İlçelerinde Doğal Olarak Yetisen Bademlerin (P. amygdalus l.) Seleksiyonu (Basılmamış Doktora Tezi). Y.Y..Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı. Van.
• Kalyoncu İH (1990). Konya Apa Baraj Gölü Çevresinde Yetiştirilen Üstün Özellikli Badem (Prunus amygdalus L.) Tiplerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Seleksiyon Çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Samsun.
• -
• Karadeniz T, Balta F, Cangi R, Yarılgaç T (1996). Adır Adası (Vangölü) Bademlerinin (Amygdalus communis L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı-I. Fındık ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler Sempozyumu. Samsun. s: 338-343.
• Karadeniz T, Erman P (1996). Siirt’te Yetiştirilen Bademlerin (Amygdalus communis L.) Seleksiyonu. I. Fındık ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler Sempozyumu.
• Kester DE, Gradziel TM, Graselly C (1990). Almonds in Genetic Resources of Temperate Fruit and Nut Crops 2. Chapter 15. Pages: 699-758. (ed.J. N. Moore. J. R. Ballington) ISHS Wageningen. The Netherlands.
• Kester DE, Asay R (1975). Almonds. In J. Janick and J.N. Moore (Eds). Advances in Fruit Breeding. Purdue Univ. Press. Pages: 387-419Lafayette. Indiana. USA.
• Köse M (2013). Erzurum ili İspir İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Badem (Amygdalus communis L.) Tiplerinin Seleksiyon Yolu ile Islahı ve Seçilen Tiplerde Rapd Yöntemiyle Genetik Çeşitliliğin Belirlenmesi (Basılmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı. Erzurum.
• Küden AB, Küden A (2000). Badem Yetiştiriciliği. TÜBİTAK - TARP Yayınları. Ankara.
• Noronha Vaz MT (1996). Recent Portuguese Development in the Nut Sector: CIHEAMIAMZ. FAO. 19-20 Dec. Page: 77-88. Zaragoza. Spain.
• Özbek S (1971). Bağ-Bahçe Bitkileri Islahı. Ata. Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 419. Erzurum.
• Özbek S (1978). Özel Meyvecilik. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 128. Ders Kitabı: 11. Adana.
• Soylu A (2003). Ilıman İklim Meyveleri II. U.Ü. Ziraat Fakültesi Ders Notları. No: 72. Bursa.
• Sümbül A (2012). Hatay İli Bademlerinin (Prunus dulcis Mill.) Seleksiyonu (yüksek lisans tezi, basılmamış). M.K.Ü. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı. Hatay
• Şimşek M (2008). Hilvan İlçesi ve Bağlı Köylerinde Yetiştirilen Bademlerin (Prunus Amygdalus L.) Seleksiyonu
• Şimşek M, Küden AB (2007). Şanlıurfa’nın Hilvan İlçesinin Bahçecik Köyünde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin (Prunus amygdalus L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Bir Araştırma. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 2 007. 2 2 (1 ) : 125 - 132
• Simsek M, Demircan AR 2010. Determination of Superior Almond Genotypes in Diyarbakır Central Districts. Agricultural Journal 5(3):173-180.
• Şimşek M, Osmanoğlu A (2010). Derik (Mardin) İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin(Prunus Amygdalus L.) Seleksiyonu. Y.Y.Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 20(3): 171-182. Van.
• Şimşek M, Çömlekçioğlu S, Osmanoğlu A (2010a). Çüngüş İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin Seleksiyonu Üzerinde Bir Araştırma. Harran Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 14(1): 37-44.
• Şimşek M, Osmanoğlu A, Taş Z (2010b). Çermik'te Seçilen Tatlı Badem (Prunus Amygdalus L.) Tiplerinin Meyve Performansları. Harran Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 14(2):29-37.
• Şimşek M, Yıldırım H, Yılmaz KU (2010c). Ergani İlçesinde Seçilen Badem (Prunus amygdalus L.) Genotiplerinin Performanslarının Belirlenmesi. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 24 (4): (2010) 1-8.
• Şimşek M, Osmanoğlu A, Yıldırım H (2010d). Evaluation of Selected Almond Types in Kocaköy and Hani Counties. African Journal of Agricultural Research, 5(17): p 2370-2378.
• Şimşek M, Yıldırım H (2010). Dicle İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Badem Tiplerinin Seleksiyonu Üzerinde Bir Araştırma.Selçuk Üniversitesi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 24 (4): 9-15.
• Şimşek M, Yılmaz KU (2010). Diyarbakır’ın Silvan İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Badem (Prunus amygdalus L.) Tiplerinin Seleksiyonu. Alatarım. 9(1):22-30.
• Şimşek M (2011). Çınar İlçesinde Badem Seleksiyonu. Bingöl Ü.. Fen Bilimleri Dergisi.1(1): 32-36.
• Wesley KA, Warren CM, Kester DE, Rough D (1996). Almond Production Manuel (Technical Editor: W. C. Micke). The Evaluation and Selection of Current Varieties. Univ. of California, Divison of Agric. and Natural Resources, Publication 3364, 52-60.
• Yıldırım AN (2007). Isparta Yöresi Bademlerinin (P. Amygdalus L.) Seleksiyonu (Basılmamış Doktora Tezi). A.M.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı. Aydın.