Tefenni (Burdur) yöresi doğal popülasyonundan seçilen ceviz (Juglans regia L.) genotiplerinin bazı pomolojik ve agrofenolojik özellikleri

Yıl 2021, Cilt: 58 Sayı: 4, 545 - 556, 21.12.2021

Mukaddes Ersoyol Kırışık , Fatma Koyuncu , Sultan Filiz Güçlü

https://doi.org/10.20289/zfdergi.891460

Cited By: 2

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, doğal ceviz genotiplerinin pomolojik ve fenolojik özelliklerini, yandal verimlilikleri ve yağ içeriğini araştırmak, üstün olanları seçmek ve üstün olanları gen kaynağı olarak korumaktır. Bu amaca ulaşmak için Burdur ili Tefenni ilçesinde 3 yıllık bir çalışma yapılmıştır (2014-2016)
Materyal ve Yöntem: Tartılı derecelendirme yöntemine göre değerlendirilen on genoip ümitvar bulunmuştur. Yörede yaygın olarak yetiştirilen Yavuz-1 çeşidi genotipleri değerlendirilmesinde referans çeşit olarak kullanılmıştır.
Araştırma Bulguları: Ümitvar olarak değerlendirilen genotiplerin randımanı %43.70 - %65.09 arasında, meyve ağırlıkları 8.95-13.04 g, iç ağırlıkları 4.87 ile 6.53 g arasında ve kabuk kalınlıkları 0.70 mm ile 1.65 mm arasındadır. Meyveler irilik bakımından ekstra sınıfta ve tümü yuvarlak şekillidir. Ümitvar olarak seçilen on genotipten yedi genotip açık, üç genotip esmer kabuk renginde; beş genotip pürüzlü kabuk, beş genotip orta pürüzlü; yedi genotip zor kırılan, üç genotip kolay kırılan sınıfta bulunmuştur. İç dolgunluğu sekiz genotipte iyi, iki genotipte orta; meyve içinin tam olarak çıkma durumu; yedi genotipte iyi, üç genotipte kötü çıkmıştır.
Sonuç: Seçilen genotipler iç rengi bakımından çok iyi sonuçlar vermiş sekiz tanesi açık, iki genotip çok açık olarak belirlenmiştir. Genotiplerin oransal yağ miktarı %62.29 (15.TE.013) ile %70.24 (15.TE.001) arasında bulunmuştur. Yan dallardaki meyve tutum oranı %45-60 arasında bulunmuştur. Seçilen tüm genotipler protandri çiçek özelliğindedir.

Anahtar Kelimeler

Fenoloji, gen kaynağı, Juglans regia L, seleksiyon, pomoloji

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Some pomological and agrophenological characteristics of walnut (Juglans regia L.) genotypes selected from natural population in Tefenni (Burdur) region

Öz

Objective: The objective of this study was to to investigate the pomological and phenological characteristics of natural walnut genotypes, lateral fruitfulness and oil content, to select the superior ones and to protect them as gene sources. In order to meet this objective, a study was conducted for 3 years in Tefenni district of Burdur province (2014-2016).
Material and Methods: Ten genotypes were found promising evaluated according to the weighted ranked method. The variety, namely Yavuz-1 (KR-2) is the one that is widely grown in the region and it was used as a reference.
Results: Fruit weight of genotypesevaluated as promises varied between 8.95-13.04 g, kernel weight between 4.87-6.53 g, kernel ratio between 43.70% and 65.09% and shell thickness between 0.70 mm and 1.65 mm. All fruits were fit into extra class and round shape when shell characteristics of walnut types were investigated. Shell colors of the seven genotypes were light and the three genotypes were dark. The five genotypes rough shell, the five genotypes medium rough; the seven genotypes were found in the easy cracking and fullness of nut was good in the eight genotypes and middle in the two genotypes.
Conclusions: The Selected genotypes were found to be very good results in terms of kernel color. The eight of the genotypes were determined as light and the two genotypes were determined as very light. Fat ratio of the selected genotypes was between 62.29% (15.TE.013) and 70.24% (15.TE.001). The lateral fruitfulness was found to be between 45-60%. All selected genotypes were protandri flower.

Anahtar Kelimeler

Phenology, gene source, Juglans regia L., selection, pomology

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Acar S, A. Kazankaya. 2020. Batman yöresinden selekte edilen cevizlerin (Juglans regia L.) bazı meyve özellikleri ile makro-mikro element düzeyleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 30(2): 243-251.
• Akça, Y. ve S.M. Şen. 1994. Studies on selection of walnut (Juglans regia L.) in Gürün. Progress in Temperate Fruit Breeding, 179-181.
• Akça, Y. 2005. Türkiye’de yürütülen ceviz seleksiyon ıslahı çalışmalarının değerlendirilmesi ve seleksiyon ıslahında kullanılan karakterlerin tanımlanması. Bahçe, 34(1): 29-34.
• Akça, Y. 2009. Ceviz Yetiştiriciliği. ISBN: 975-97498-07, Ankara, 371s.
• Akça, Y. ve E. Köroğlu. 2005. İskilip ceviz populasyonu içerisinde üstün özellikli ceviz tiplerinin seleksiyon yolu ile ıslahı. Bahçe. Ceviz 34 (1): 41- 48.
• Akkuzu, H.E. ve M. Çelik. 2001. Bazı ceviz çeşitlerinin (J. regia L.) Ankara koşullarında fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye I. Ulusal Ceviz Sempozyumu. 5–8 Eylül 2001, Tokat, Ceviz Yetiştiriciliği: 69-75.
• Anonim 1991. Türk Standartları Enstitüsü Kabuklu Ceviz Standartı. TS 1275, Ankara.
• Anonim 2021a. FAO Country Indicators. Food and Agriculture Organization of the United Nations, http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC [Ziyaret Tarihi: 27.03.2021].
• Anonim 2021b. Bitkisel Üretim İstatistikleri Veritabanı, Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr [Ziyaret Tarihi: 27.03.2021].
• Balta, F., F. Muradoğlu ve K. Yıldız. 2005. Cevizlerde terminal ve lateral sürgünler üzerinde oluşan meyvelerin pomolojik olarak karşılaştırılması. Bahçe Ceviz. 34 (1): 91-99.
• Balta, M.F., A.R. Taşcı ve O. Karakaya. 2017. Ulubey (Ordu) ilçesinde yetiştirilen bazı ceviz genotiplerinin pomolojik özellikleri. Bahçe, 46 (Özel Sayı 2): 65-69.
• Bayazıt, S. 2011. Bazı ceviz (Juglans regia L.) genotiplerinin Yayladağı (Hatay) koşullarındaki fenolojik özellikleri ve yan dal verimliliği. Atatürk Üniversitesi. Ziraat Fakültesi. Dergisi, 42 (2): 95-102.
• Bayazıt, S., H. Tefek ve O. Çalışkan. 2016. Türkiye’de ceviz (Juglans regia L.) araştırmaları. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (1):169-179.
• Beyhan, N. and T. Demir. 2006. Selection of promising walnut genotypes in Samsun province in Turkey. Journal of Agronomy, 5(3):435–439.
• Bilgen, Y. 2012. Kemah Cevizlerinin (J. regia L.) Seleksiyon Yolu İle Islahı. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
• Cosmulescu, S., D. Stefanescu and M.B. Lonescu. 2018. Genetic diversity among Juglans regia genotypes based on morphological characters of nut. Erwerbs-Obstbau, 137–143.
• Çiçek, M., E. Gülsoy ve R. Aslantaş. 2020. The determination of promising genotypes in native walnut (Juglans regia L.) populations of Hani (Diyarbakır) district. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(2), 520-525.
• Demir, M.İ., M. Sütyemez, A. Özcan ve Ş.B. Bükücü. 2019. Kahramanmaraş Afşin İlçesi ceviz (Juglans regia L.) popülasyonu içerisinde ümitvar genotiplerin belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi 22 (Ek Sayı 1): 91-97. DOI: 10.18016/ksutarimdoga.vi.550906
• Gerçekcioğlu, R., N. Gültekin, Y. Bayındır ve Ö. Özatasever. 2019. Hekimhan yöresinde ceviz (Juglans Regia L.) genotiplerinin seleksiyonu. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 8(3), 70-81.
• Gülsoy, E., T. Kaya, M. Şimşek ve M. Pehluvan. 2016 . Iğdır yöresi cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyonu. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1): 25-30.
• Gün, A., A. Kazankaya, H.İ. Oğuz, A. Doğan ve F. Çelik. 2004. A study on the determination of fruit characteristics of some promising types of walnut (Juglans regia L.) selected from population grown in Bayındır district of İzmir province. V.International Walnut Symposium, November 9-13, Sorrento (Naples)-İtaly.
• İsfendiyaroğlu, M. ve E. Özeker. 2002. Ceviz çeliklerinde köklenme kofaktörleri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(1):1-8.
• Karadeniz, T. 2011. Ordu Yöresinde yetiştirilen ceviz genotiplerinin (Juglans regia L.) seleksiyonu. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 64-72.
• Karadeniz, T. ve E. Güler. 2017. Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze ceviz yetiştiriciliği. Bahçe 46 (Özel Sayı 2): 53–56.
• Karakaya, O., M. Balta ve L.B. Uçar. 2017. Çorum merkez ilçeden selekte edilmiş bazı ceviz genotiplerinin meyve özellikleri. Bahçe, 46(Özel Sayı 2): 241-245.
• Khub, A.K. and A. Ebrahimi. 2015. The variability in walnut (Juglans regia L.) germplasm from different regions in Iran. Acta Physiologiae Plantarum, 37:57.
• Koyuncu, M.A. ve M.A. Aşkın. 1997. Van gölü çevresinde yetiştiriciliği yapılan bazı ceviz tiplerinin depolanması üzerine çalışmalar. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23, 785-796.
• Koyuncu, F., F.A. Yıldırım, M.A. Koyuncu ve F. Tosun. 2005. Isparta yöresindeki üç farklı ceviz populasyonunun fenolojik özelliklerinin ıslah açısından incelenmesi. Bahçe Ceviz, 34(1), 123-132.
• Koyuncu, M.A. ve M.A. Aşkın. 1995. Bitlis İli Adilcevaz yöresinde seçilmiş ümitvar ceviz tiplerinin bazı bileşim maddelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Adana 1, 475-478.
• Koyuncu, M.A. ve O. Görgün. 2003. Ağlasun (Burdur) Yöresi cevizlerinin ön seleksiyonu. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 8-12 Eylül, Antalya, 298-300.
• Koyuncu, M.A., F. Koyuncu, F.A. Yıldırım, T. Dilmaçünal ve E. Vural. 2005. Gelincik (Isparta) doğal ceviz genotiplerinin yan dal verimliliği ve meyve özelliklerinin belirlenmesi, Bahçe Ceviz, 34(1), 73-82.
• Muradoğlu, F. 2005. Hakkari Merkez İlçe ve Ahlat (Bitlis) Yöresinde Tohumdan Yetişmiş Ceviz (Juglans regia L.) Populasyonunda Genetik Değişkenlik ve Ümitvar Genotiplerin seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Van.
• Muradoğlu, F., F. Çetin ve E. Güler. 2017. Seben (Bolu) yöresi ceviz (Juglans regia L.) yetiştiriciliğinin sorun ve çözüm önerileri üzerine genel bir bakış. Bahçe 46 (Özel Sayı 2): 255–260.
• Oğuz, H.İ. ve A. Aşkın. 2007. Ermenek yöresi cevizlerinin (Juglans regia l.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 17(1): 21-28.
• Orbay, S.K. ve L. Pırlak. 2016. Konya il merkezinde 2014 yılı ilkbahar donlarından zarar görmeyen ve kaliteli ceviz (Juglans regia L.) tiplerinin seleksiyonu. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 3(1), 68-75
• Oruç, G. 2020. Aydın ili Karacasu İlçesi Ceviz (Juglans regia L.) Genotiplerinin Seleksiyonu. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi 163 sf.
• Ölez, A.H. 1971. Marmara Bölgesi Cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Yalova Bahçe Kültürleri Araştırma ve Eğitim Merkezi Dergisi, Yalova,4(1-4): 7-21.
• Özkan, G. ve M.A. Koyuncu. 2005. Physical and chemical composition of some walnut (Juglans regia L) genotypes grown in Turkey. Grasas Aceites, 56(2), 141-146.
• Polat, M., V. Okatan ve S.F. Güçlü. 2015. Determination of some physical and chemical properties of walnut (Juglans regia L.) genotypes grown in the central district of Bitlis/Turkey.-Scientific Papers. Series B. Horticulture, 59, 81-86.
• Reis, S. 2010. Trabzon İli Cevizlerinin (Juglans regia L.) Seleksiyon Yolu İle Islahı. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 57s, Ordu.
• Serr, E.F. 1962. Selecting suitable walnut varieties. California Agricultural Experimant Station, Davis, California, 144p.
• Şen, S.M. 1983. Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Bölgesi cevizlerinin seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Doğa Bilim Dergisi, D(2-7):163-170.
• Şen, M.S. 2005. Türkiye’de cevizin dünü, bugünü ve yarını. Bahçe Ceviz 34 (1): 15–27
• Şimşek, M. 2016. Türkiye'de ceviz Juglans regia L. üretimi ve yapılan seleksiyon çalışmaları konusunda bir araştırma. Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 19-25.
• Şimsek, M. E. Gülsoy, O. Beyhan, A. Osmanoğlu ve Y. Turgut. 2017. Determination of some botanical, phenological, physical and chemical characteristics of walnut (Juglans regia L.) genotypes grown ın Turkey, Applied Ecology And Environmental Research 15(3):1279-1291.
• Tekintaş, F. ve E. Ertan. 2017. Ceviz yetiştiriciliğinde temel sorunlar ve ara tarım olanakları. Bahçe 46 (Özel Sayı 2): 29–32.
• USDA, 2005. ARS, national genetic resources program. germplasm resources ınformation network-(grın). (online database). national germplasm resources laboratory, beltsville, maryland. Available: http://www.ars.gov/cgi-bin/npgs/html/taxdump.pl?juglans
• Ünver, H. ve M. Çelik. 2005. Ankara Yöresi cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyon yoluyla ıslahı. Bahçe Ceviz 34 (1): 83 – 89.
• Ünver, H., M. Sülüşoğlu Durul. 2017. Kocaeli yöresi cevizlerinin (Juglans regia L.) ön seleksiyonu. Bahçe, 46 (Özel Sayı 2), 109-112.
• Varol, E., E. Gülsoy ve R. Aslantaş. 2020. ümitvar ceviz (Juglans regia L.) genotiplerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma: Türkiye, Kars-Kağızman Yöresi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 17-22.
• Yarılgaç, T., M. Balta, H.İ. Oğuz ve A. Kazankaya. 2005. Muş Yöresi cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyonu. Bahçe Ceviz 34 (1): 109 – 115.
• Yıldırım, F., M.A. Koyuncu, F. Koyuncu, A.N. Yıldırım ve Ö. Çağatay. 2005. Yalvaç Yöresi (Isparta) ceviz tiplerinin seleksiyon yolu ile ıslahı. Bahçe Ceviz 34 (1): 63 – 72.
• Yıldırım, A.N., E. Tekintaş ve F. Koyuncu. 2007. Isparta Bölgesinde geç çiçeklenen ve üstün nitelikli meyve veren badem (Prunus amygdalus Batsch.) genotiplerinin seleksiyonu. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(1/2): 39-48.
• Yıldız. A. 2016. Mucur doğal ceviz populasyonunun (Juglans regia L.) seleksiyon yolu ile ıslahı. Bozok Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 97s, Yozgat.