COĞRAFİ İŞARETE SAHİP GIDA ÜRÜNLERİNİN MENÜLERDE KULLANIM DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ: GAZİANTEP İLİ ÖRNEĞİ

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 95 - 117, 16.01.2025

Meryem Can , Emrah Keskin

Abstract

Bu çalışmada Gaziantep ilinde yer alan turizm işletme belgesine sahip 1.sınıf lokanta ve gastronomi tesislerinin menülerinde coğrafi işaret tesciline sahip gıda ürünlerine yer verilme düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Gaziantep’te 21 adet turizm işletme belgesine sahip 1.sınıf lokanta ve gastronomi tesisi sınıfında yer alan yiyecek içecek işletmesi bulunmaktadır. Araştırmanın evrenini ise Gaziantep ilinde yer alan turizm işletme belgesine sahip 17 adet 1.sınıf lokanta ve gastronomi tesisi sınıfında yer alan yiyecek içecek işletmesi oluşturmaktadır. Bunun sebebi 4 adet işletmenin farklı sebeplerden dolayı kapalı olmasıdır. Yapılan bu çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışma kapsamında gerekli olan verileri elde edebilmek için işletmelerde farklı görevlerde çalışan 17 kişi ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler sonucu elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi vasıtasıyla değerlendirilerek yorumlanmıştır. Çalışma sonucunda 14 tane işletmenin menülerinde coğrafi işarete sahip gıda ürününün bulunduğu, 3 tanesinin menülerinde ise coğrafi işarete sahip gıda ürünün bulunmadığı tespit edilmiştir. Coğrafi işarete sahip gıda ürünlerine menülerinde yer veren 14 yiyecek içecek işletmesinde toplamda 84 çeşit coğrafi işaretli gıda ürünün bulunduğu saptanmıştır. Coğrafi işarete sahip ürünlere menülerde daha fazla yer verilebilmesi işletme çalışanlarına yönelik eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesi, bu tür ürünlerin daha fazla tanıtımına yönelik daha sık ulusal ile uluslararası organizasyonların düzenlenmesi ve coğrafi işaretli ürünler kapsamında Ar-Ge çalışmalarının düzenlenip uygulanması önerilmektedir.

Keywords

Coğrafi işaretleme, Gaziantep mutfağı, yiyecek içecek işletmeleri, gastronomi

DETERMINING THE USE LEVELS OF FOOD PRODUCTS WITH GEOGRAPHICAL INDICATIONS IN MENUS: THE EXAMPLE OF GAZİANTEP PROVINCE

Abstract

The purpose of this study is to determine the level of inclusion of food products with geographical indication registration in the menus of food and beverage establishments in the class of 1st class restaurants and gastronomy facilities with tourism business certificates in Gaziantep. There are 21 food and beverage establishments in Gaziantep, which are classified as first-class restaurants and gastronomy facilities, with tourism business certificates. The population of the research consists of 17 first-class restaurants and food and beverage establishments in the gastronomy facility class, which have a tourism business certificate in Gaziantep. The reason for this is that 4 businesses are closed for different reasons. Qualitative research method was used in this study. In order to obtain the necessary data within the scope of the study, interviews were held with 17 people working in different positions in the enterprises. The data obtained as a result of the interviews were evaluated and interpreted through the descriptive analysis method. As a result of the study, it was determined that 14 businesses had food products with geographical indications in their menus, and 3 of them did not have food products with geographical indications in their menus. It was determined that there were a total of 84 types of geographically indicated food products in 14 food and beverage establishments that included food products with geographical indications in their menus. It is recommended that products with geographical indications should be included more in menus, training activities should be organized for business employees, more frequent national and international organizations should be organized for the promotion of such products, and R&D studies should be organized and implemented within the scope of geographically indicated products.

Keywords

Geographical indication, Gaziantep cuisine, food beverage businesses, gastronomy

References

• Akkuş, Ç., Şimşek, A. (2019, 11-13 Haziran). Yöresel yiyeceklerin menülerde yer alma düzeyleri: Kastamonu örneği. 8.Uluslararası Meslek Yüksekokulları Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (s.225)., İkizler matbaası.
• Arıkan, M. (2017). Türkiye’de coğrafi işaretli ürünlerin kırsal alana olan etkilerinin üretici açısından belirlenmesi: Finike portakalı örneği [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Akdeniz Üniversitesi DSpace. http://acikerisim.akdeniz.edu.tr/xmlui/handle/123456789/3455
• Aslan, B., Demir Kaya, H. (2017). Coğrafi işaretli ürünler ve Güneydoğu Anadolu bölgesindeki durum. GAP TEYAP Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi, (8), 2–7.
• Bayat, G. (2018). Gastronomi turizmi kapsamında yiyecek içecek menülerinde yöresel mutfağın kullanımı: Iğdır ili örneği. Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi, 10(40), 757–762.
• Bayat, G. (2020). Kars’ın yerel yemekleri ve yerel ürünlerin Kars’taki yiyecek içecek işletmelerinde kullanımının sürdürülebilir gıda kapsamında değerlendirilmesi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(3), 2640–2654.
• Budak, A. (2017). Ege, coğrafi işaret tescilinde şampiyon oldu. Haber Ekspres. https://www.haberekspres.com.tr/ege-cografi-isaret-tescilinde-sampiyon-oldu
• Çakaloğlu, M. (2015). Marka ürünler, coğrafi işaret ve tüketici algısı (Tez no. 570813). [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çalışkan, V., Koç, H. (2012). Türkiye’de coğrafi işaretlerin dağılış özelliklerinin ve coğrafi işaret potansiyelinin değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 193–214.
• Doğanlı, B. (2020). Coğrafi işaret, markalaşma ve kırsal turizm ilişkileri. Journal of Human and Social Sciences, 3(2), 525–541.
• Duman, S. (2018). Kastamonu’ya gelen kayak turistlerinin coğrafi işaretli ürün algısı (Tez no. 537639) [Yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Dündar Arıkan, A. (2017). Eskişehir’deki yiyecek içecek işletmelerinin menülerinde eskişehir mutfağının yeri. Journal of Human Sciences, 14(2), 2061–2077.
• Ertaş Sabancı, A., Girgin, K. (2023). Destinasyon pazarlamasında coğrafi işaretli ürünler; Gaziantep örneği. Boyabat İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergisi, 3(2), 237–264.
• European Union Intellectual Property Network. (2023). Search for geographıcal indıcatıons across the europıan unıon and beyond. https://www.tmdn.org/giview/ adresinden 22.03.2024 tarihinde alınmıştır.
• Gaziantep İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2024). Gaziantep tescilli coğrafi işaretli ürünler. https://gaziantep.ktb.gov.tr/TR-207872/ilimize-ait-tescillenmis-cografi-isaretli-urunler.html adresinden 30.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Güleç, H., Cömert, M. (2022). Coğrafi işaretli ürünlerin yiyecek içecek işletmeleri gözünden değerlendirilmesi: Ankara örneği. Journal of Tourısm and Gastronomy Studıes, 10(3), 2144–2165.
• Gündeğer, M. (2014). Coğrafi işaretlerin bölgesel turizm gelişimindeki önemi: Çanakkale ili örneği (Tez no. 361973) [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Hazarhun, E., Tepeci, M. (2018). Coğrafi işarete sahip olan yöresel ürün ve yemeklerin Manisa’nın gastronomi turizminin gelişimine katkısı. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 371–389.
• Işık, N. (2022). Gastronomik kimlik oluşturmada coğrafi işaretli ürünlerin etkisi: Ankara ili örneği (Tez no. 711801) [Yüksek lisans tezi, Başkent Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Işın, A., Yalçın, E. (2020). Coğrafi işaretli ürünlerin gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(4), 2507–2522.
• Kan, M. (2011). Yerel düzeyde ekonomik kalkınmada coğrafi işaretlerin kullanımı ve etkisi: Akşehir kirazı araştırması (Tez no. 299687) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karakulak, Ç. (2016). Coğrafi işaretleme yoluyla gastronomik kimlik oluşturma ve gastronomik kimliğin destinasyon pazarlamasındaki rolü: Trakya örneği (Tez no. 437381) [Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kavas, S. (2023). Coğrafi işaretli köftelerin bölge gastronomisindeki yeri ve önemi: Ege bölgesi örneği (Tez no. 814875) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kayran, F. M. (2021). Şanlıurfa ilinin coğrafi işaretli ürünlerinin gastronomi potansiyeli açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Kendir, H. (2020). Gastronomik lezzetlere yönelik çevrimiçi turist deneyimlerinin incelenmesi: Edirne tava ciğeri örneği. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(3), 408–423.
• Kızılgeçi, Ç. (2019). Gastronomi turizminin alternatif turizm ürünü olarak değerlendirilmesi: Mardin ilinde bulunan işletmelere yönelik bir uygulama (Tez no. 595589) [Doktora tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kozak, M. (2017). Bilimsel araştırma: Tasarım, yazım ve yayım teknikleri. Detay Yayıncılık. Kök, A., Güngör, A. (2021). Coğrafi işaretli ürünlerin sürdürülebilir gastronomi turizmi açısından önemi:
• Akçakoca-melengücceği tatlısı örneği. Journal of Gastronomy and Travel Research, 5(1), 61–74.
• Kök, G. (2022). Coğrafi işaretli gastronomik ürünlerin şehir markalaşmasına etkileri: Uşak tarhanası örneği (Tez no. 729430) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Menapace, L., Colson , G., Grebitus, C., Facendola, M. (2011). Consumers preferences for geographical origin label: evidence from the canadian olive oil market. European Review of Agricultural Economics, 38(2), 193–212.
• Meral, Y. (2013). Kahramanmaraş kent merkezinde coğrafi işaretli ürünlere ilişkin tüketici tercihleri: Gemlik zeytini örneği (Tez no. 338794) [Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Meral, Y., Şahin, A. (2013). Tüketicilerin coğrafi işaretli ürün algısı: Gemlik zeytini örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 16(4), 16–24.
• Mercan, Ş. O., Üzülmez, M. (2014). Coğrafi işaretlerin bölgesel turizm gelişimindeki önemi: Çanakkale ili örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 67–94.
• Mevzuat Bilgi Sistemi. (2024). Menşe ve mahreç işareti. www.mevzuat.gov.tr,2023 adresinden 22.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Murat, E., Ergen, F. D. (2022). Yiyecek ve içecek işletmelerinin menülerinde coğrafi işaretli ürünlerin yeri ve gastronomi turizminde önemi: Uzungöl örneği, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(2), 553–569.
• Oraman, Y. (2015). Türkiye’de coğrafi işaretli ürünler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 76–85.
• Orhan, A. (2010). Yerel değerlerin turizm ürününe dönüştürülmesinde coğrafi işaretlerin kullanımı: İzmit pişmaniyesi örneği. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 243–254.
• Özbadem, S. E., Okkıran, P., Gökçek, P., Doygun, H. (2014, 22-24 Ekim). Gaziantep ili doğal ve kültürel peyzaj potansiyeli için yönetim planı önerisi. R. Özçelik, H. Alkan, M. Eker, M. Korkmaz, N. Gürlevik (Ed.), II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s. 230–240). Burak Matbaa
• Özgür, D. (2011). Coğrafi işaretlerin korunması: Avrupa Birliği'ndeki hukuki çerçeve ve Türkiye uygulaması (Tez no. 280762) [Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Polat, E. (2017). Turizm ve coğrafi işaretleme: Balıkesir örneği. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(1), 17–31.
• Ray, U. C., Demirtaş, N. (2019, 25-27 Haziran). Hatay mutfağı yöresel yemeklerinin turizm işletme belgeli lokanta mönülerinde kullanımı: Antakya örneği. A. Meydan (Ed.)., III. Uluslararası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (s. 1070–1078). Asos Yayınevi.
• Sabbağ, Ç. (2015). Gaziantep Yeme İçme Kültürü. R. Yarullina Yıldırım (Ed.), Fırattan Volga’ya medeniyetler köprüsü içinde (s.199–216). Adıyaman Üniversitesi Yayınları
• Sandıkçı, M., Aydoğdu, A., Pamukçu, H. (2015, 19-21 Kasım). Yöresel yemeklerin menülerde yer alma düzeyi: Kastamonu konakları örneği. K. Oktay, M. Avcı, C. Tanrısever, A. Aydoğdu, H, Pamukçu (Ed.), 1. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 389–396). https://turizm.kastamonu.edu.tr/images/2020/yayinlarimiz/1-Uluslararasi-Turk-Dunyasi-Turizm-Sempozyumu%20Bildiri-Kitabi.pdf
• Sormaz, Ü., Madenci, B. A., Yılmaz, M. (2020). Konya ili gastronomi potansiyelinin değerlendirilmesi. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 6(28), 115–129.
• Suna, B., Uçuk, C. (2018). Coğrafi işaret ile tescil edilmiş ürüne sahip olmanın destinasyon pazarlamasına etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3), 100–118.
• Süzer, Ö., Özkanlı, O. (2020). Bölge mutfaklarının kullanılan malzemeler bağlamında değerlendirilmesi: Gaziantep yemekleri üzerine bir inceleme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 117–138.
• Şahin, H., Güçlütürk Baran, G. (2022). İzmir’de yöresel ve coğrafi işaretli yiyecek ve içeceklerin menülerde yer verilme durumu. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(4), 1180–1198.
• Taş, N., Düzgün, M., Olcay, A. (2023). Coğrafi işaret ile tescil edilmiş Antep baklavasının turistik destinasyon tanıtımına yönelik etkisi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 20(3), 406–426.
• Tekelioğlu, Y. (2021). Coğrafi işaretlerin A, B, C’si. Coğrafi İşaretler Dergisi, (1), 14–32.
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2023a). Coğrafi İşarete sahip ürünlerin gruplara göre dağılımı. ci.turkpatent.gov.tr adresinden 19.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2023b). İl bazında coğrafi işaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=27&tur=&urunGrubu=&adi= adresinden 30.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2024a). Gaziantep coğrafi işaretli gıda ürünleri. https://ci.turkpatent.gov.tr/ adresinden 19.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2024b). Geleneksel ürün adı. https://ci.turkpatent.gov.tr/anasayfa adresinden 21.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Uçuk, C., Kayran, M. F. (2020). Gaziantep mutfağının tarihsel gelişimi: milli mücadele döneminde Gaziantep’te yeme içme faaliyetleri. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 258–272.
• Yavuz, M., Özkanlı, O. (2019). Yöresel yiyecek ve içeceklerin gastronomi turizmine etkileri: Gökçeada örneği. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 279–301.
• Yazgan Serinkaya, E. (2017). Mutfak kültürünün Gaziantep'in geleneksel konutlarında incelenmesi. Architecture, Planning, Art and Design, 5(1), 27–41.
• Yazıcıoğlu, İ., Işın, A., Yalçın, E. (2019). Coğrafi işaretli ürünlerin gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi: Akdeniz Bölgesi örneği. Journal of Gastronomy and Travel Research, 3, 861–871.
• Yenipınar, U., Köşker, H., Karacaoğlu, S. (2014). Turizmde yerel yiyeceklerin önemi ve coğrafi işaretleme: Van otlu peyniri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(2), 13–23.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, O., Karaca, O. B., Çakıcı, A. (2018). Yöresel yemeklere konaklama ve yiyecek içecek işletmelerinin menülerinde yer verilme durumu: Adana ve Mersin bölgesinde bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(4), 376–398.
• Yıldız, M. H., Akdemir, N. (2020, 4-5 Aralık). Yiyecek içecek işletmelerinin menülerindeki yöresel gıda ürünleri ve coğrafi işaretli gıda ürünlerinin kullanım düzeylerinin değerlendirilmesi: Isparta örneği. Ö. Gökkaya, İ.
• Kılıcaslan, B. Demir, K. Kahraman (Ed.), International Marmara Social Sciences Congress (Imascon 2020 - Autumn) Proceedings Book içinde (s. 439–444). https://www.imascon.com/kayit/kayittr/dosyalar/imascon_2020_autumn/imascon_2020_autumn_sosyal_tammetin_bildiriler.pdf
• Yılmaz, E., Çilingir Ük, Z. (2021). Turizm işletme belgeli yiyecek içecek işletmelerinin menülerinde coğrafi işaretli ürünlerin yer alma düzeyi: Ankara ili örneği. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2), 384–405.
• Yılmaz, E., Canbolat, C., Çilingir Ük, Z. (2021). Üreticilerin bakış açısından coğrafi işaretli bir yiyecek: Beypazarı kurusunun değerlendirilmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 145–166.