Türkiye’de Banka Kredilerinin Vergi Gelirleriyle Etkileşimi

Year 2024, Volume: 31 Issue: 2, 405 - 431, 29.06.2024

Onur Ertürk , Hatice Yurtsever

https://doi.org/10.18657/yonveek.1266637

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye’de banka kredilerinin vergi gelirleri ve çeşitli makroekonomik büyüklükler üzerindeki etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Toplam banka kredileri, bireysel krediler, ticari krediler ve tarımsal kredilerin vergi gelirleri ile ilişkisini ve vergi gelirlerini nasıl etkilediğini incelemektedir. Ampirik analizde, 2004:1-2018:12 döneminde aylık verileri içeren Türkiye’de banka kredilerinin vergi gelirlerine yönelik ne tür etkilerinin olduğu, VAR modeli yöntemi kullanılarak sınanmıştır. Analiz sonuçlarına göre; model 1 incelendiğinde toplam banka kredilerindeki artışa reel efektif döviz kuru (REK) azalış yönünde, faiz oranları ve enflasyon artış yönünde tepki vermiştir. Sanayi üretim endeksi ve toplam vergi gelirlerinin tepkileri ise istatistiksel olarak anlamlı değildir. Model 2’ye bakıldığında bireysel kredilerde meydana gelen artışta enflasyonun azalış olarak, sanayi üretim endeksinin ise yükseliş yönünde tepki verdiği görülmüştür. Faiz oranları, REK ve toplam vergi gelirlerinin bireysel kredilere verilen şoka verdiği tepkilerin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı anlaşılmıştır. Model 3 analizi irdelendiğinde ticari kredilerdeki artışa reel efektif döviz kuru azalış yönünde, faiz oranları ve enflasyon artış yönünde tepki vermiştir. Model 4 incelendiğinde tarımsal kredilerdeki artışa toplam vergi gelirlerinin artış yönünde tepki verdiği bulgusuna ulaşılmıştır. Böylece banka kredilerinin vergi gelirlerini etkileyen faktörlerden biri olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada banka kredilerinin vergi gelirlerine olumlu katkıları konusunda maliye politikası önerileri sunulmuştur.

Keywords

vergi gelirleri, banka kredileri, parasal aktarım mekanizması, etki-tepki fonksiyonları, VAR model

Thanks

Bu çalışma Prof. Dr. Hatice YURTSEVER danışmanlığında Onur ERTÜRK tarafından hazırlanan “Bankacılık Sektöründe Kullandırılan Kredilerin Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi” başlıklı doktora tezinden yararlanılarak hazırlanılmıştır.

References

• Ahmed,Q.M. ve Mohammed, S.D.(2010).Determinant of Tax Buoyancy: Empirical Evidence From Devoloping Countries. European Journal of Social Sciences.13(3), 408-414.
• Akbostancı Özkazanç, E. (2018). Bankacılık Sektörü ve Banka Yönetimi. Para ve Banka. (Sayfa 95-126). Editörler Nilgün Çağlarırmak Uslu, Bilge Kağan Özdemir. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 3779, Açık Öğretim Fakültesi Yayını No: 2593.
• Akdoğan, A. (2017). Kamu Maliyesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Amin, A., Nadeem, A.M., Parveen, S., Kamran, M.A. ve Anwar, S.(2014). Factors Affecting Tax Collection in Pakistan: An Empirical Investigation. Journal of Finance and Economics. 2(5), 149-155.
• Bagliano, F.C. ve Favero, C.A. (1997). Measuring Monetary Policy with VAR Models: an Evaluation. European Economic Review. 42(6), 1069-1112.
• Barışık, S. ve Kesikoğlu, F.(2006). Türkiye'de Bütçe Açıklarının Temel Makroekonomik Değişkenler Üzerine Etkisi (1987-2003 VAR, Etki-Tepki Analizi, Varyans Ayrıştırması). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 61(4), 59-82.
• Canbay, T. ve Akyol, Ö. (2014). Uluslararası Alanda Vergilendirme Yetkisinin Kullanımı. Prof. Dr. Naci Muter e Armağan. (ss. 69-84). Editörler Ramazan Gökbunar, Mustafa Miynat, Birol Kovancılar, Tülin Canbay, Serkan Cura: Celal Bayar Üniversitesi Rektörlük Basımevi.
• Castro, A.G., ve Camarillo, D.B.R. (2014). Determinants of Tax Revenue in OECD Countries Over the Period 2001-2011. Contaduriay Administracion.59(3), 35-59.
• Chaudhry, I.S. ve Munir, F.(2010). Determinants of Low Tax Revenue in Pakistan. Pakistan Journal of Social Sciences. 30(2), 439-452.
• Cural, M. ve Kırcı Çevik, N.(2015). Ekonomik Kalkınmanın Vergi Yapısı Üzerindeki Etkisi: 1924-2013 Dönemi Türkiye Örneği. Amme İdaresi Dergisi, 48(3), 127-158.
• Çöğürcü, İ.(2015).Türkiye’de Kredi Kartı Harcamaları ve Vergi Gelirleri İlişkisi:Vektör Otoregresif Model ile
• Analizi(2007-2015). Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 20(4), 241-260
• Devrim, F. (2002). Kamu Maliyesine Giriş. İzmir: İlkem Ofset.
• Durkaya, M. ve Ceylan, S.(2006).Vergi Gelirleri ve Ekonomik Büyüme. Maliye Dergisi.(150), 79-89.
• Enders, W.(2015). Applied Econometric Time Series Fourth Edition. New Jersey:John Wiley & Sons Inc.
• Giray, F.(2014). Maliye Tarihi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Glenday, G.(2008). South African Tax Performance:Some Perspectives and International Comparisons. Tax
• Symposium 2008, Düzenleyen National Treasury of South Africa.Pretoria.17-18 Mart 2008.
• Göktaş, Ö. (2014). Uygulamalı Ekonometri II. İstanbul Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi. 13. Hafta Ders Notu:1-10.
• Gujarati, D. N. ve Porter, D.C.(2009).Basic Econometrics Fifth Edition.New York: McGraw-Hill/Irwin.
• Gupta, A.S.(2007). Determinants of Tax Revenue Efforts in Developing Countries. IMF Working Paper. No 184:1-39.
• Keating, J.W.(1990). Identifying VAR Models Under Rational Expectations. Journal of Monetary Economics. (25), 453-476.
• Kılıç, F. ve Torun, M.(2018). Bireysel Kredilerin Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 16(1):18-40.
• Kızılot, Ş., Kılıç, C. ve Tokatlıoğlu, İ.(2011). Kartlı Ödeme Sistemlerinin Tasarruf Üzerindeki Etkileri ve Ekonomik Katkılar Raporu (BKM). https://bkm.com.tr/wp-content/uploads/2015/06/ekonomik_katki_2011.pdf , (27.02.2022).
• Koch, S.F., Schoeman, N. J. ve Tonder, J.J.V. (2005).Economic Growth and the Structure Of Taxes in South Africa:1960-2002. South African Journal of Economics.73(2), 190-210.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1996). Örnekleriyle Türkçe Sözlük 4. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Morsink, J. ve Bayoumi, T. (2001). A Peek inside the Black Box: The Monetary Transmission Mechanism in Japan. IMF Staff Papers.48(1), 22-57.
• Nezhad, M.Z., Ansari, M.S. ve Moradi, M.(2016).Determinants of Tax Revenue: Does Liberalization Boost or Decline it?. Journal of Economic Cooperation and Development.37(2), 103-126.
• Özdemir, A.K.(2012).Parasal Aktarım Mekanizmasında Banka Kredi Kanalının Yeri:Türkiye Üzerine Bir İnceleme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özmen, İ. (2016). Tarihsel Olarak Vergi Gelirlerinin Belirleyicileri ve BRIC-T Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parasız, İ. (2011). Türkiye’de ve Dünyada Bankacılık. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Pehlivan, O. (2006). Kamu Maliyesi. Trabzon: Derya Kitabevi.
• Pınar, A. (2006). Maliye Politikası Teori ve Uygulama. Ankara: Naturel Yayıncılık.
• Poddar, T., Sab, R., ve Khachatryan, H. (2006). The Monetary Transmission Mechanism İn Jordan. IMF Working Paper. No: WP/06/48.
• Ramirez, C. D. (2004). Monetary Policy and The Credit Channel in an Open Economy. International Review of Economics & Finance. 13(4): 363-369.
• Resmi Gazete. (01.11.2005, 25983). 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/11/20051101M1-1.htm, (20.11.2022).
• Runkle, D.E.(1987). Vector Autoregressions and Reality. Journal of Business & Economic Statistics.5(4), 437-442.
• Sevüktekin, M. ve Çınar, M.(2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi Eviews Uygulamalı. Bursa:Dora Basım-Yayın Dağıtım Ltd Şti.
• Sağdıç, E. N. (2015). Vergi Gelirlerini Belirleyen Faktörlerin Bölgesel Analizi: Türkiye Örneği.(Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Stoilova, D. ve Patonov, N.(2012).An Empirical Evidence for The İmpact of Taxation on Economy Growth in the European Union. Algarve Turizm ve Yönetim Çalışmaları Ulaslararası Konferansı Bildiri Kitabı.(ss.1031-1039). Düzenleyen Algarve Üniversitesi.
• Swiston, A., Mühlesien, M. ve Mathai, K.(2007).U.S. Revenue Surprises: Are Happy Days Here to Stay? İMF Working Paper.WP/07/143:1-29.
• Tanzi, V. ve Davoodi, H.( 2002). Corruption, Growth, and Public Finances. The Political Economy of Corruption.(ss. 89-111). Editörler Arvind K. Jain. London and New York: Taylor & Francis Group.
• Taylor, P. E. (1948). The Economics of Public Finance. New York: The Macmillan Company.
• Tosuner, M. ve Arıkan, Z. (2015). Türk Vergi Sistemi. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Tunç, H.(2013). Ekonomik Göstergeler Işığında Banka Kredilerinin Büyüme Ve Kalkınmadaki Rolü: Tüketici Kredileri, Taşıt Kredileri, Konut Kredileri Ayrımı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).Isparta: Süleyman DEMİREL Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi (Aralık 2018). Bankalarca Kullandırılan Kredilerin Sektörel Dağılımı. https://www.riskmerkezi.org/Content/Upload/istatistikiraporlar/ekler/1664/Bankalarca_Kullandirilan_Kredilerin_Sektorel_Dagilimi-_Aralik_2018.pdf , (27.02.2022).
• Urhoghide, R.O. ve Asemota, G.O.(2013).Determinants Of Tax Revenue Effort: Empirical Evidence From Nigeria. Leadership & Organizational Management Journal. 2013(2), 145-163.
• Urul Karakaya, Ö. ve Diler, H.G. (2017). İşlem Tutarı Bazında Kredi Kart Kullanımının Enflasyon ve Para Arzı İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Proceedings of 2nd International Conference on Scientific Cooperation for the
• Future in the Economics and Administrative Sciences Proceeding Book (ss.142-151), Düzenleyen Uşak Üniversitesi İİBF ve Aristotle University of Thessaloniki School of Economics. Selanik. 6-8 Eylül 2017.
• Yıldırım, G. (2016). Kredi Taleplerinin Değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık Ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Bankacılık ve Sigortacılık Bölümü.
• Yılmaz, F. ve Tezcan, N. (2007). Vergi Hasılatı ve Sabit Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Olan Etkisi: Ekonometrik Bir İnceleme. 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi, Düzenleyen İnönü Üniversitesi. Malatya. 24-25 Mayıs 2007.
• Yüksel, S. ve Özsarı, M. (2016). Impact of Consumer Loans on Inflation and Current Account Deficit: A Toda Yamamoto Causality Test for Turkey. World Journal of Applied Economics.2(2):3-14.
• Vergi Konseyi TBB.( Nisan 2011). Kayıtlı Ekonominin Geliştirilme Sürecinde Kartlı Ödeme Sistemleri ile Yeni Yöntem ve Teknolojiler. https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/799/TBBVergiKonseyi.pdf , (27.02.2022).