ÖĞRETMENLERİN ÖZNEL KARİYER BAŞARILARINA İLİŞKİN ALGILARI: BİR KARMA YÖNTEM ÇALIŞMASI

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 1, 680 - 704, 06.03.2020

Ümit Dilekçi , Şenay Sezgin Nartgün

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-664924

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı, 2018-2019 eğitim ve öğretim yılında Bolu il merkezindeki okul türlerinin tümünde görev yapan öğretmenlerin öznel kariyer başarılarına ilişkin algılarını ortaya çıkarmak ve bu algıları çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Karma yöntem desenlerinden biri olan sıralı açıklayıcı desenin kullanıldığı araştırmada nicel veriler, Öznel Kariyer Başarısı Ölçeği (Budak & Gürbüz, 2017) kullanılarak toplanılmıştır. Bolu merkez ilçedeki 94 resmî okulda görev yapan 3127 öğretmenden oluşan araştırma evreni içerisinden tesadüfî örnekleme yöntemiyle seçilen 24 resmî okulda görev yapan 512 öğretmenden elde edilen nicel veriler, öncelikle güvenirlik analizine tabi tutulmuş olup Cronbach’s alpha iç tutarlılık katsayıları (α=.808 ile α=.945 arasında) nicel verilerin analiz için güvenilir olduğunu göstermiştir. Non-parametrik testler kullanılarak yapılan nicel analizlerin sonuçlarına göre; öğretmenlerin öznel kariyer başarılarına ilişkin görüşleri “kısmen katılıyorum” düzeyindedir. Ölçeğin boyutları arasında en yüksek aritmetik ortalamanın İşin Anlamlılığı boyutunda, en düşük aritmetik ortalamanın Tatmin boyutunda olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin medeni durum değişkeninde anlamlı bir fark ortaya çıkmazken; cinsiyet, görev yapılan okul türü, mesleki kıdem ve öğrenim durumu değişkenlerinde anlamlı bir fark ortaya çıkmıştır. Nicel analiz sonucunda ortaya çıkan anlamlı farkları derinlemesine incelemek için araştırmada nitel yöntem kullanılmıştır. Durum çalışması deseninde devam eden araştırmada, nitel veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından ölçme aracının içeriğine uygun olarak hazırlanan yarı yapılandırılmış “Öğretmen Görüşme Formu” kullanılmıştır. Nitel veriler, amaçlı örneklem yöntemiyle seçilen 32 öğretmenden elde edilmiştir. Elde edilen nitel veriler, betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiş ve bu yöntemle nicel sonuçların altında yatan gerekçelere ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, kariyer, öznel kariyer başarısı, , karma yöntem çalışması

Kaynakça

• Akın, U. ve Koçak, R. (2007). Öğretmenlerin sınıf yönetimi becerileri ile iş doyumları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13(51), 353-370.
• Alabaş, R. (2011). Social studies teachers’ conception of postgraduate education preferences and ıts contribution to their professions, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 2897-2901. doi: 10.1016/j.sbspro.2011.04.210
• Alabaş, R., Kamer, S. T. ve Polat, Ü. (2012). Öğretmenlerin kariyer gelişimlerinde lisansüstü eğitim: Tercih sebepleri ve süreçte karşılaştıkları sorunlar. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 89-107.
• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2012). Ortaöğretim okullarında değerlerle yönetim, örgütsel adalet ve iş doyumu arasındaki ilişki. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(4), 50-68.
• Altunışık, B. (2010). Öğretmenlerin kariyer hedeflerinin eğitim kurumlarındaki kariyer yönetimi uygulamalarına yansıması üzerine öğretmen algıları (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamaları. Sakarya: Sakarya Kitapevi.
• Argon, T. (2015). Eğitim kurumlarında insan kaynakları yönetimi işlevlerinin uygulanabilirliğine ilişkin eğitim çalışanlarının görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 851-869. doi: 10.17860/efd.19489
• Argon, T. ve Eren, A. (2004). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Arı, E. (2015). Öğretmenlerin iş doyumlarının mesleki tükenmişlik üzerine etkisinin yapısal eşitlik modeli ile araştırılması. Journal of International Social Research, 8(39), 549-565.
• Arthur, M. B., Khapova, S. N. ve Wilderom, C. P. (2005). Career success in a boundaryless career world. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 26(2), 177-202. doi: 10.1002/job.290
• Arthur, M. ve Rousseau, D. (1996). The boundaryless career: A new employment principle for a new organizational era. New York: Oxford University Press.
• Aydın, İ. (2018). Öğretmenlik kariyer evreleri ve öğretmenlerin mesleki gelişimi. Journal of Human Sciences, 15(4), 2047-2065. doi:10.14687/jhs.v15i4.5450
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E. ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 115-129.
• Aytaç, S. (1997). Çalışma yaşamında kariyer: yönetimi, plânlaması, geliştirilmesi, sorunları. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Bakioğlu, A. (1996). Profesyonel gelişme. İstanbul: Hektoğrafya Çoğaltma.
• Bakioğlu, A. ve Banoğlu, K. (2013). Öğretmenlikte kariyer basamakları uygulamasına ilişkin öğretmen görüşlerinin metaforlar ve sosyal ağ analizi yöntemiyle incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37, 28-55.
• Bakioğlu, A. ve Gayık Asyalı, S. (2005). Rehber öğretmenlerin bulundukları kariyer evrelerine göre okul yönetimini algılayışlarının niteliksel olarak incelenmesi. Atatürk Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 89-110.
• Bakioğlu, A. ve İnandı, Y. (2001). Öğretmenin kariyer gelişiminde müdürün görevleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28, 513-529.
• Ballout, H. I. (2009). Career commitment and career success: Moderating role of self-efficacy. Career Development International, 14(7), 655-670. doi: 10.1108/02683940710837705
• Biemann, T. ve Braakmann, N. (2013). The impact of international experience on objective and subjective career success in early careers. The International Journal of Human Resource Management, 24(18), 3438-3456. doi: 10.1080/09585192.2013.775176
• Budak, G. ve Gürbüz, S. (2017). Öznel kariyer başarısı: Bir ölçek uyarlama çalışması. İş ve İnsan Dergisi, 4(2), 87-99. doi: 10.18394/iid.280529
• Buluç, B. ve Demir, S. (2015). İlk ve ortaokul öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(1), 289-308.
• Bursalıoğlu, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyükgöze, H. ve Özdemir, M. (2017). İş doyumu ile öğretmen performansı ilişkisinin duygusal olaylar kuramı çerçevesinde incelenmesi. Inonu University Journal of the Faculty of Education (INUJFE), 18(1).
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, N. (2004). Öğretmenlerin geliştirilmesi ve etkili öğretmen davranışları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(16) , 103-119. Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş (Çeviri Editörü: M. Sözbilir). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Creswell, J. W. ve Plano Clark, V. L. (2015). Karma yöntem araştırmaları, tasarımı ve yürütülmesi (Çeviri Ed.: Y. Dede ve S. B. Demir). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W., Plano Clark, V. L., Gutmann, M. L. ve Hanson, W. E. (2003). Advanced mixed methods research designs. In A. Tashakkori & C. Teddlie (Eds.), Handbook of mixed methods in social and behavioral research (209-240). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çakmak Otluoğlu, K. Ö. (2014). Kariyer bağlılığının kariyer başarısı üzerindeki etkisinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 23,350-363. doi: 10.11611/JMER283
• Çolak, İ., Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2017). Öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 189-208.
• Dağlı A. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin öğretmenlik kariyer basamaklarında yükselme sistemine ilişkin görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 184-197.
• Dai, L. ve Song, F. (2016). Subjective career success: A literature review and prospect. Journal of Human Resource and Sustainability Studies, 4, 238-242. doi: 10.4236/hrss.2016.43026
• Demirel, Z. H. (2019). Banka çalışanlarının kariyer bağlılık düzeylerinin öznel kariyer başarıları üzerindeki etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(3), 1332-1345. doi: 10.20491/isarder.2019.674
• Demirtaş, Z. ve Alanoğlu, M. (2015). Öğretmenlerin karara katılım ve iş doyumu arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(2), 83-100.
• Demirtaş, Z. ve Kılıç, Y. (2016). Lise öğretmenlerinin örgütsel adalet ve iş doyumu algıları arasındaki ilişki düzeyleri. Dicle University Journal of Ziya Gokalp Education Faculty, 28(2), 259-267. doi: 10.14582/DUZGEF.727
• Dries, N., Pepermans, R. ve Carlier, O. (2008). Career success: Constructing a multidimensional model. Journal of Vocational Behavior, 73, 254-267. doi: 10.1016/j.jvb.2008.05.005
• Dyke, L. ve Duxbury, L. (2011). The implications of subjective career success. Zeitschrift für Arbeitsmarkt Forschung, 43(3), 219-229. doi: 10.1007/s12651-010-0044-4
• Eddleston, K. A., Baldridge D. C. ve Veiga, J. F., (2004). Toward modeling the predictors of managerial career success: Does gender matter? Journal of Managerial Psychology, 19(4), 360-385. doi: 10.1108/02683940410537936
• Eith, T. K., Harald, S. ve Claudia, S. (2011). Career success perception and work-related behavior of employees in geriatric care-A pilot study in a German geriatric care facility. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 25, 45-52. doi: 10.1111/j.1471-6712.2010.00789.x
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Sage Publications: Los Angeles.
• Filiz, Z. (2014). Öğretmenlerin iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(23), 157-172. doi: 10.17130/ijmeb.2014.10.23.437
• Gattiker, U. ve Larwood, L. (1986). Subjective career success: A study of managers and support personnel. Journal of Business & Psychology, 1, 78-94. doi: 10.1007/BF01018805
• Güçlü, N. ve Zaman, O. (2011). Alan dışından atanmış rehber öğretmenlerin iş doyumları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 541-576.
• Gündoğdu, K. ve Kızıltaş, E. (2008). Kariyer basamaklarında yükselme sistemi ve sınavına ilişkin uzman öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 363-388.
• Gündüz, Y. (2010). Öğretmen algılarına göre kadın öğretmenlerin kariyer engellerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 133-149.
• Gündüz, Y. (2013). Öğretmenlerin kariyer geliştirmelerinde müdürlerin liderlik rolünün incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 469-491.
• Gündüz, H. B. ve Şahin, M. (2006). Ortaöğretim öğretmenlerinin kariyer gelişim sorunları (Sakarya ili örneği). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 37-53.
• Heslin, P. A. (2005). Conceptualizing and evaluating career success. Journal of Organizational Behavior, 26, 113–136. doi: 10.1002/job.270
• Hughes, E. C. (1937). Institutional office and the person. American Journal of Sociology, 43, 404-413. doi: 10.1086/217711
• Hughes, E. (1958). Men and their work. Glencoe, IL: Free Press.
• İnandı, Y., Özkan, S., Peker, S. ve Atik, Ü. (2009). Kadın öğretmenlerin kariyer geliştirme engelleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 77-96.
• İnandı, Y. ve Tunç, B. (2012). Kadın öğretmenlerin kariyer engelleri ile iş doyum düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 203-222.
• Judge, T. A., Higgins, C. A., Thoresen, C. J. ve Barrick, M. R. (1999). The big five personality traits, general mental ability, and career success across the life span. Personnel Psychology, 52, 621-651.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karakaya Çiçek, H. ve Çoruk, A. (2017). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okul yaşam kalitesi algıları ile iş doyumu algıları arasındaki ilişki. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (31), 750-761.
• Karaköse, T. ve Kocabaş, İ. (2006). Özel ve devlet okullarında öğretmenlerin beklentilerinin iş doyumu ve motivasyon üzerine etkileri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 2(1), 3-14.
• Kıral, E. ve Diri, M. S. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin iş doyumlarının mesleki tükenmişlik düzeylerine etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(39), 125-149.
• Lee, Y. ve Lee, J. Y. (2019). Mediating effects of the meaningfulness of work between organizational support and subjective career success. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 19(1), 151-172. doi: 10.1007/s10775-018-9373-6
• Madenoğlu, C., Uysal, Ş., Sarıer, Y. ve Banoğlu, K. (2014). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumlarının örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(1), 47-69. doi: 10.14527/kuey.2014.003
• Ng, T. W. H., Eby, L. T., Sorenson, K. L. ve Feldman, D. C. (2005). Predictors of objective and subjective career success. Personnel Psychology, 58, 367-408.
• Ng, T. W. H. ve Feldman, D. C. (2014). Subjective career success: A meta-analytic review. Journal of Vocational Behavior, 85(2), 169-179.
• Özer, N. (2019). Eğitim yönetimi (Ed. N. Cemaloğlu ve M. Özdemir), İnsan kaynakları yönetimi, 223-239. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Seibert, S. E. ve Kraimer, M. L. (2001). The five-factor model of personality and career success. Journal of Vocational Behavior, 58, 1-21. doi:10.1006/jvbe.2000.1757
• Shockley, M. K., Ureksoy, H., Rodopman, O.B., Poteat, F. L. ve Dullaghan, R. T. (2015). Development of a new scale to measure subjective career success: A mixed-methods study. Journal of Organizational Behavior, 37(1), 128-153. doi: 10.1002/job.2046
• Stebbins, R. A. (1970). Career: The subjective approach. The Sociological Quarterly, 11(1), 32-49.
• Tanhan, F. ve Nurses, D. (2017). Öğrenci ve öğretmenlerin kariyer algılarının incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (33), 68-84.
• Türk Dil Kurumu, (2019). Büyük Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts adresinden erişilmiştir.
• Tüzel, E. (2014). Eğitim örgütlerinde kadın yöneticilerin kariyer engellerinin incelenmesi / Ankara ili örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Van Maanen, J. ve Schein, E. H. (1977). Career development. In J. R. Hackman & J. L. Shuttle (Eds.), Improving life at work. Santa Monica, Ca: Goodyear.
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, İ., Akan, D. ve Yalçın, S. (2017). Sınıf öğretmenlerinin iş doyumu ve okul etkililiği algıları arasındaki ilişki. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 69-81. doi: 10.17556/erziefd.308643
• Yılmaz, K. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(2), 1-14.
• Yüksel, Ö. (2007). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Gazi Kitapevi