Erzurum’un coğrafi işaret tescili almış ürünleri: Güncel bir bakış ve öneriler

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2 (Temmuz), 1 - 12, 31.07.2022

Songül Çakmakçı , Mehmet Ali Salık

Öz

Coğrafi İşaret (Cİ), ünü ve karakteristik özellikleri nedeniyle bilinen bir yöreyle özdeşleşmiş ve geçmişi eskiye dayanan ürünleri gösteren belgedir. Cİ’ler, Menşe adı (Protected Designation of Origin, PDO) ya da Mahreç işareti (Protected Geographical Indication, PGI) olarak tescillenmektedir. Menşe adında ürünün tüm özelliklerinin dayandığı köken temel bir esas iken, Mahreç işaretinde ürün ile köken arasında kurulan bağ zayıftır. Üretici ve tüketicinin korunması ve ülke çıkarları için Cİ büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de Haziran 2022 itibariyle 1139 adet ürün Cİ tescili almıştır. Ayrıca, 722 adet ürün için de başvuru yapılmıştır. Köklü bir tarihi geçmişe sahip olan Erzurum doğal, kültürel ve geleneksel zenginlikleri birlikte yaşayan bir ilimizdir. Erzurum’a ait 5 Menşe ve 22 Mahreç işaretli olmak üzere toplam 27 adet ürün Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından tescillenmiştir. Menşe işaretliler: Karnavas Dut Pekmezi (2009), İspir Kuru Fasulyesi (2011), Hınıs Fasulyesi (2016), İspir Kaymağı (2019) ve Narman Şeker Fasulyesi (2020). Mahreç işaretliler: Erzurum Civil Peyniri (2009), Oltu Çağ Kebabı (2010), Erzurum Kadayıf Dolması (2012), Erzurum Küflü Civil Peyniri (2012), Oltu Taşı (2015), Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı (2018), Erzurum Su Böreği (2020), Erzurum Pekmezli Baklava (2021), Erzurum Aşmalı Yahni (2021), Erzurum Demir Tatlısı (2021), Erzurum Mantısı (2021), Erzurum Peynir Helvası (2021), Erzurum Çortutu Pancarı (2021), Karnavas Bezi (2021), Erzurum Yumurta Pilavı (2022), Erzurum Dut Çullaması (2022), Hasankale Lavaşı (2022), Erzurum Ayran Aşı Çorbası (2022), Erzurum Kesme Aşı Çorbası (2022), Erzurum Sucuğu (2022), Erzurum Hasıta/Hasuta (2022) ve Erzurum Kıtlama Şekeri (2022). Erzurum’da Cİ başvurusu yapılmış 49 adet ürün de (5 Menşe, 44 Mahreç) TÜRKPATENT tarafından değerlendirme aşamasındadır.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi İşaret, Menşe, Mahreç, Erzurum

Products with geographical indication of Erzurum: A current overview and suggestions

Öz

Geographical Indication (CI) is a document that shows products that is identified with a region known due to its reputation and characteristic features and that have a long history. GI’s are registered as Protected Designation of Origin (PDO) or Protected Geographical Indication (PGI). While the product-origin relation is fundamental in the PDO, the product-origin association is weak in the PDI. In Turkey as of June 2022, 1139 products have been protected by the CI registration certificate and 722 products applied are in the evaluation phase. Erzurum, which has a deep-rooted historical past, is a city where natural, cultural, and traditional riches live together. A total of 27 products, 5 with PDO and 22 with PDI, belonging to the province of Erzurum have been registered by the Turkish Patent and Trademark Office (TÜRKPATENT). PDO: Karnavas Mulberry Molasses (2009), İspir Dry Beans (2011), Hınıs Beans (2016), İspir Cream (2019) and Narman Sugar Beans (2020). PDI: Erzurum Civil Cheese (2009), Oltu Çağ Kebab (2010), Erzurum Stuffed Kadayıf (2012), Erzurum Moldy Civil Cheese (2012), Oltu Stone (2015), Erzurum Ehram Woven Fabric (2018), Erzurum Water Pastry (2020), Erzurum Molasses Baklava (2021), Erzurum Aşmalı Stew (2021), Erzurum Iron Dessert (2021), Erzurum Ravioli (2021), Erzurum Cheese Halva (2021), Erzurum Çortutu Beet (2021), Karnavas Cloth (2021), Erzurum Egg Rice (2022), Erzurum Mulberry Çullama (2022), Hasankale Lavas (2022), Erzurum Ayran Aşı Soup (2022), Erzurum Noodle Aşı Soup (2022), Erzurum Sausage (2022), Erzurum Hasıta/Hasuta (2022), and Erzurum Kıtlama Sugar (2022). 49 products (5 PDO, 44 PDI) for which GI applications have been made in Erzurum are under evaluation by TÜRKPATENT.

Anahtar Kelimeler

Geographical Indication, PDO, PGI, Erzurum

Kaynakça

• Anonim (2022a). Erzurum Su Böreği: https://erzurumportali.com/shf/6716/Cografi-Isareti-Erzurum-Ait-Su-Boregi-Nereden-Alinir (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• Anonim (2022b). Erzurum Pekmezli Baklava: https://www.yeniakit.com.tr/haber/erzurumun-essiz-lezzetlerinden-pekmezli-baklava-cografi-isaret-aldi-1517453.html (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• Anonim (2022c). Demir tatlısı: http://kitchenoclock.blogspot.com/2007/06/yresel-erzurum-yemekleri-2.html (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• Anonim (2022d). Çortutu pancarı: https://erzurumportali.com/shf/4028/Cortutu-Pancari-Nasil-Yapilir (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• Anonim (2022e). Erzurum il haritası: https://www.milliyet.com.tr/egitim/haritalar/erzurum-haritasi-erzurum-ilceleri-nelerdir-erzurum-ilinin-nufusu-kactir-kac-ilcesi-vardir-6311222 (Erişim Tarihi: 23.06.2022)
• Avrupa Birliği Komisyonu (2022). Resmi Web Sitesi, http://ec.europa.eu/agriculture/quality/door/list.html (Erişim Tarihi: 25.04.2022)
• Aydoğan, C., Elkoca, E., Haliloğlu, K., & Aydın, M. (2020). Bazı İspir Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) hatlarının seleksiyonu üzerine bir ön çalışma. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 30 (2), 251-265.
• Çakmakçı, S., & Salık, M. A. (2021). Türkiye'nin coğrafi işaretli peynirleri. Akademik Gıda, 19 (3), 325-342.
• Çakmakçı, S., & Hayaloğlu, A. A. (2011). Evaluation of the chemical, microbiological and volatile aroma characteristics of Ispir Kaymak, a traditional Turkish dairy product. International Journal of Dairy Technology, 64 (3), 444-450.
• Çakmakçı, S., & Tosun, M. (2010). Characteristics of Mulberry Pekmez with cornelian cherry. International Journal of Food Properties, 13, 713–722.
• Çakmakçı, S., Dağdemir, E., Hayaloğlu, A. A., Gürses, M., Çetin, B., & Tahmas-Kahyaoğlu D. (2013). Effect of Penicillium roqueforti and incorporation of whey cheese on volatile profiles and sensory characteristics of mould-ripened Civil cheese. International Journal of Dairy Technology, 66 (4), 512-526.
• Çakmakçı, S., Gündoğdu, E., Hayaloğlu, A. A., Dağdemir, E., Gürses, M., Çetin, B., & Tahmas-Kahyaoğlu D. (2012). Chemical and microbiological status and volatile profiles of mouldy Civil cheese, a Turkish mould-ripened variety. International Journal of Food Science and Technology, 47 (11), 2405-2412.
• Çakmakçı, S., Gürses, M., Hayaloğlu, A. A., Çetin, B., Şekerci, P., & Dağdemir, E. (2015). Mycotoxin production capability of Penicillium roqueforti strains isolated from mould-ripened traditional Turkish Civil cheese. Food Additives and Contaminants: Part A, 32 (2), 245-249.
• Çakmakçı, S., Hayaloğlu, A. A., Dağdemir, E., Cetin, B., Gürses, M., & Tahmas-Kahyaoğlu, D. (2014). Effects of Penicillium roqueforti and whey cheese on gross composition, microbiology and proteolysis of mould-ripened Civil cheese during ripening. International Journal of Dairy Technology, 67 (4), 594-603.
• Denk, E., & Sanalan Bilici, N. (2021). Erzurum ilinin coğrafi işaret (Cİ) almış ürünlerinin gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 5 (1), 102-122.
• Mevzuat (2016). Sınai Mülkiyet Kanunu, 6769 sayılı (22.12.2016), https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6769.pdf (Erişim Tarihi: 20.04.2022).
• Orhan, F. (2021). Erzincan'ın yöresel yemeklerinin gastronomi turizmine kazandırılmasının bölge kalkınması açısından önemi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 49-62.
• Polat Üzümcü, T., & Denk, E. (2019). Erzurum ile özdeşleşmiş bir lezzet: Oltu cağ kebabı. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7 (1), 463-483.
• Salık, M.A., Arslaner, A., & Çakmakçı, S. (2021). Erzincan geleneksel dut pekmezinin bazı fiziksel, kimyasal ve antioksidan özelliklerinin belirlenmesi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9 (1), 181-190.
• Şengül, M., & Ertugay, M. F. (2006). Microbiological and chemical properties of Cheese Helva produced in Turkey. International Journal of Food Properties, 9(2), 185–193.
• Tekelioğlu, Y. (2019). Coğrafi işaretler ve Türkiye uygulamaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 47-75.
• Tekelioğlu, Y. (2022). Artan Ci Tescil Sayılarına Karşı YÜciTA Basın Bildirisi. https://www.yucita.org/ (ErişimTarihi: 27.06.2022).
• TÜRKPATENT, (2009a). Karnavas Dut Pekmezinin Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:112), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 06.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2009b). Erzurum Civil Peynirinin Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:116), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 07.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2010a). Erzurum Küflü Civil Peynirinin Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:164), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 07.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2010b). Oltu Cağ Kebabının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:127), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 07.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2011). İspir Kuru Fasulyesinin Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:141), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 06.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2012). Erzurum Kadayıf Dolmasının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:161), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 07.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2015). Oltu Taşının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:192), https://www.ci.gov.tr/
• TÜRKPATENT, (2016). Hınıs Fasulyesinin Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:206), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 06.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2018). Erzurum Ehram Dokuma Kumaşının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:364), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 07.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2019). İspir Kaymağının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:431), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 06.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2020). Erzurum Su Böreğinin Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:514), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 07.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2020). Narman Şeker Fasulyesinin Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:506), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 06.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2021a). Erzurum Pekmezli Baklavasının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:654), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 07.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2021b). Erzurum Aşmalı Yahnini Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:985), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2021c). Erzurum Demir Tatlısının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:988), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2021d). Erzurum Mantısının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:847), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2021e). Erzurum Peynir Helvasının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:806), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2021f). Erzurum Çortutu Pancarının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:887), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2021g). Karnavas Bezinin Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:976), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2021h). Cİ ve Geleneksel Ürün Adı Amblemleri, https://ci.turkpatent.gov.tr/sayfa/co%C4%9Frafi-i%C5%9Faret-nedir (Erişim Tarihi: 14.04.2022).
• TÜRKPATENT, (2022). Türkiye'nin Dijital Coğrafi İşaret Platformu https://ci.turkpatent.gov.tr/ (Erişim Tarihi:24.06.2022).
• TÜRKPATENT, (2022a). Erzurum Yumurta Pilavının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:1037), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2022b). Erzurum Dut Çullamasının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:1036), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2022c). Hasankale Lavaşının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:1020), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.04.2022)
• TÜRKPATENT, (2022d). Erzurum Ayran Aşı Çorbasının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:1074), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.05.2022)
• TÜRKPATENT, (2022e). Erzurum Kesme Aşı Çorbasının Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:1075), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.05.2022)
• TÜRKPATENT, (2022f). Erzurum Sucuğunun Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:1092), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.05.2022)
• TÜRKPATENT, (2022g). Erzurum Hasıta/Hasutanın Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:1117), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 22.06.2022)
• TÜRKPATENT, (2022h). Erzurum Kıtlama Şekerinin Cİ Tescil Belgesi (Tescil No:11125), https://www.ci.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 22.06.2022)