Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Öğretmenlik Öz-Yeterlik Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 1, 369 - 387, 02.04.2017

Duygu Yavuz , Fatma Gülay Kırbaşlar

Öz

Araştırmanın amacı, Fen Bilgisi öğretmenlerinin
öğretmenlik öz-yeterlik düzeylerini bazı değişkenler açısından incelemektir.
Çalışmada nicel araştırma yöntemi ve ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır.
Çalışma, 2015-2016 akademik yılında İstanbul ilinde faaliyet gösteren devlet
Ortaokullarında görev yapan 501 Fen Bilgisi öğretmeni ile gerçekleştirilmiştir.
Araştırmada veri toplama aracı olarak Öğretmen Öz-Yeterlik Ölçeği kullanılmıştır.
Çalışma sonucunda, Fen Bilgisi öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik düzeyleri
ile kıdem ve mezuniyet düzeyine (lisans/lisansüstü) göre farklılık
göstermektedir. Bunun yanı sıra cinsiyet ve mezun olunan fakülte türü açısından
anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir.  

Anahtar Kelimeler

fen bilgisi öğretmeni, öz-yeterlik, öğretmen

An Investigation of Teaching Self-Efficacy Levels of Science Teachers in Relation to Some Variables

Öz

This study aims to investigate teaching
self-efficacy level of science teachers in relation to some variables. The
study, in which quantitative research method and relational survey model were
used, was conducted with the participation of 501 science teachers in the state
middle-schools of Istanbul province selected by using random sampling method
throughout the academic year of 2015-2016. In the study, Teacher Self-Efficacy
Scale was used as an instrument for collecting data.  At the end of the study it has been found
that there is a substantive correlation between self-efficacy level of science
teachers and the variables of “seniority” and “graduation status”
(undergraduate, postgraduate etc.). Moreover, a statistically significant
difference has been found between classroom-management factor which is placed
as the second one on the Teacher Self-Efficacy Scale and the variable of
“having a teacher in the family”. No statistically significant difference has
been noted between teacher self-efficacy level and the variables of “gender”
and “type of the schools where teachers graduated from (undergraduate, college
etc.)”. 

Anahtar Kelimeler

science teacher, self-efficacy, teacher

Kaynakça

• Akbaş, A. ve Çelikkaleli, Ö. (2006), Sınıf öğretmeni adaylarinin fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
• Arpacı, A. ve Birhanlı, A. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoloji öğretimine yönelik öz-yeterlik algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 1199-1220.
• Ashton, P. T. (1984). Teacher efficacy: A motivational paradigm for effective teacher education. Journal of Teacher Education, 35(5), 28-32.
• Avcı, T. (2014). Fen bilimleri öğretmenlerinin teknolojik pedagojik alan bilgisi ve öz güven düzeylerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa).
• Aydın, S., Haşıloğlu, M. A. ve Kunduracı, A. (2016). Fen bilimleri öğretmenlerinin ders dışı etkinlikleri kullanmada özyeterlik algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Eğitim, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 94-103.
• Azar, A. (2010). In-service and pre-service secondary science teachers’ self-efficacy beliefs about science teaching. Educational Research And Reviews, 5(4), 175-188.
• Azar, A. (2012). Ortaöğretim fen bilimleri ve matematik öğretmeni adaylarının öz- yeterlilik inançları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(12), 235-252.
• Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28, 117-148.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W. H. Freeman and Company.
• Bandura, A. (2001). Self-efficacy and health. In N. J. Smelser & P. B. Baltes (Eds.), International encyclopedia of the social and behavioral sciences. (Vol. 20, pp. 13815 - 13820). Oxford: Elsevier Science.
• Bandura, A. (2004). Self-efficacy. In N. B. Anderson (Ed.) Encyclopedia Of Health & Behavior (Vol. 2, pp. 708-714). Thousand Oaks: Sage Publications.
• Bayraktar, Ş. ve Çınar, D. (2010). Öğretmen adaylarının gözü ile fen ve teknoloji öğretmenlerinin etkili öğretmen davranışlarını gerçekleştirme düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 131-152.
• Benzer, F. (2011). İlköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öz-yeterlik algılarının analizi. (Yüksek Lisans Tezi Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya).
• Buluç, B. ve Demir, S. (2015). İlk ve ortaokul öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(1), 289-308.
• Campbell, J. (1996). A comparison of teacher efficacy for pre and in-service teachers in Scotland and America. Education, 117(1), 2–11.
• Celep, C. (2002). The correlation of the factors: The prospective teachers’ sense of efficacy and beliefs, and attitudes about student control. National Forum, 1-10.
• Ceyhan, S. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının yeterlik algıları ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları (Doğu Anadolu Bölgesi). (Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ).
• Chacon, C. T. (2005). Teacher’ perceived efficacy among EFL teachers in middle schools in Venezuela. Teaching and Teacher Education, 21(3), 257–272.
• Çapa, Y., Çakıroğlu, J. ve Sarıkaya, H. (2005). The development and calidation of a Turkish version of the tecahers’ sense of efficacy scale. Education And Science, 30(137), 74-81.
• Çimen, O. ve Yılmaz, M. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının öğretim yöntem ve teknikleri uygulamalarına ilişkin yeterlik algıları. Gefad / Gujgef, 33(1): 51-65
• Çimen, S. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik yaşantıları ve yeterlik algıları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli).
• Daugherty, S. G. (2005). Teacher efficacy and its relation to teachers’ behaviors in the classroom. (Unpublished doctoral dissertation, University Of Houston, Texas).
• Dembo, M. H., & Gibson, S. (1985). Teachers' sense of efficacy: An important factor in school improvement. The Elementary School Journal, 86(2), 173-184.
• Denizoğlu, P. (2008). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen bilgisi öğretimi öz-yeterlik inanç düzeyleri, öğrenme stilleri ve fen bilgisi öğretimine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana).
• Duban, N. Y. ve Gökçakan, N. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz yeterlik inançları ve fen öğretimine yönelik tutumları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1).
• Eker, C. (2014). Sınıf öğretmenlerinin öz-yeterlilik inanç düzeyleri üzerine bir araştırma. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 162-178.
• Ekinci, A., Artuklu, M., Yıldırım, C., Bindak, R. Öter, Ö., Özdaş, F. ve Akın A. (2014). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin öz-yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gaziantep University Journal Of Social Sciences. 13(3), 723-734.
• Enochs, L. G., & Riggs, I. M. (1990). Further development of an elementary science teaching efficacy belief instrument: A preservice elementary scale. School Science And Mathematics, 90(8), 694-706.
• Ercan, S. (2007). Sınıf öğretmenlerinin bilimsel süreç beceri düzeyleri ile fen bilgisi öz-yeterlik düzeylerinin karşilaştirilmasi (Uşak ili örneği). (Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar).
• Evans, E. D., & Tribble, M. (1986). Perceived teaching problems, self-efficacy, and commitment to teaching among preservice teachers. The Journal of Educational Research, 80(2), 81-85.
• Feltz, D. L. (1992). Understanding motivation in sport: A self-efficacy perspective. In G. Roberts (Ed.), Motivation in sport and exercise (pp. 93-105). Champaign, Il: Human Kinetics.
• Fettahlıoğlu, P., Güven, E., İnce, E., Çıbık, A. ve Aydoğdu M. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen öğretimine yönelik öz-yeterlik inançlarının akademik başarı üzerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,12(3), 159-175
• Fidan, M. (2012). Öğretmenlerin ve Öğretmen Adaylarının Fen ve Teknoloji Özel Alan Yeterlikleri Hakkındaki Özyeterlik Algıları. (Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir).
• Gençtürk, A. (2008). İlköğretim okulu öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ve iş doyumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak).
• Gençtürk, A. ve Memiş, A. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin öz yeterlik algıları ve iş doyumlarının demografik faktörler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 9(3), 1037- 1054.
• Gibbs, C. (2003). Explaining effective teaching: self efficacy and thought control of action. Journal of Educational Enquiry, 4(2), 1-14.
• Gibson, S., & Dembo, M. (1984). Teacher efficacy: A construct validation. Journal of Educational Psychology, 76(4), 569–582.
• Glickman, C. D., & Tamashiro, R. T. (1982). A comparison of first‐year, fifth‐year, and former teachers on efficacy, ego development, and problem solving. Psychology in the Schools, 19(4), 558-562.
• Goddard, R. D. (2001). Collective efficacy: A neglected construct in the study of the schools and student achievement. Journal of Educational Psychology, 93(3), 467–476.
• Goddard, R. D., Hoy, W. K., & Woolfolk-Hoy, A. W. (2004). Collective efficacy beliefs: Theoretical developments, empirical evidence, and future directions. Educational Researcher, 33(3), 3-13.
• Goddard, R. D., Hoy, W. K., & Woolfolk-Hoy, A. W. (2000). Collective teacher efficacy: Its meaning, measure, and impact on student achievement. American Educational Research Journal, 37(2), 479-507.
• Harurluoğlu, Y. ve Kaya, E. (2009). Biyoloji öğretmen adaylarının biyoloji öğretimine yönelik öz-yeterlik inançları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 481-496.
• Hoa, I. T., & Hau K. T. (2004). Australian and Chinese teacher efficacy: Similarities and differences in personal instruction, discipline, guidance efficacy and beliefs in external determinants. Teaching And Teacher Education, 20, 313–323.
• Işıktaş, S. (2015). Öğretmen adaylarının iyi öğretmen olma ile ilgili görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(4), 119-131.
• Kahyaoğlu, M. ve Yangın, S. (2007). İlköğretim öğretmen adaylarının mesleki öz-yeterliklerine ilişkin görüşleri. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 73-84.
• Karahan, Ş. ve Balat, G. U. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz-yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29), 1-14.
• Kurt, H. ve Ekici, G. (2012). Sınıf yönetimi dersinin biyoloji öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik algı düzeyine etkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1-4, 37
• Kurtuluş, N. ve Çavdar, O. (2010). Öğretmen adaylarının fen öğretimine yönelik öz-yeterlilikleri. e-Journal of New World Sciences Academy, 5(3), 1302-1315.
• Küçükyılmaz, E. A. ve Duban, N. (2009). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimine yönelik öz-yeterlik inançları ve öz-yeterlik inançlarını etkileyen etmenlere ilişkin görüşleri. Education Sciences, 4(1), 71-83.
• Lamorey, S., & Wilcox, M. J. (2005). Early intervention practitioners’ self-efficacy: A measure and its applications. Early Childhood Research Quarterly, 20(1), 69-84.
• Midgley, C., Feldlaufer. H., & Eccles, J. S. (1989). Change in teacher efficacy and student self- and task related beliefs in mathematics during the transition to junior high school. Journal of Educational Pschology, 81(2), 247-258.
• Morgil, İ., Seçken, N. ve Yücel, A. S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 62-72.
• Mudasiru, O. Y. (2005). An investigation into teacher’s self-efficacy in implementing computer education in Nigerian secondary schools. Meridian: A Middle School Technologies Journal, 8(2), 1-5.
• Nazri, İ., & Barrick, K. (1990). Professional knowledge, competency achievement of agricultural teachers with and without preservice teacher preparation in Pensular Malaysia. Journal of Agricultural Education, Summer, 49–54.
• Oğuz, A. ve Topkaya, N. (2008). Ortaöğretim alan öğretmenliği öğrencilerinin öğretmen özyeterlik inançları ile öğretmenliğe ilişkin tutumları. Akademik Bakış, 14, 23-36.
• Önen. F. ve Öztuna, A. (2006). Fen bilgisi ve matematik öğretmenlerinin öz yeterlik duygusunun belirlenmesi. Edu 7, 1(1).
• Özçelik, H. ve Kurt, A. A. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin bilgisayar özyeterlilikleri: Balıkesir örneği. Elementary Education Online, 6(3), 441-451.
• Özkan, Ö., Tekkaya C. ve Çakıroğlu J. (2002). Fen bilgisi aday öğretmenlerin fen kavramlarını anlama düzeyleri, fen öğretimine yönelik tutum ve öz-yeterlik inançları. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, 16-18 Eylül 2002, Bildiriler Kitabı (2. Cilt) içinde (s. 1300-1304). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlügü Basımevi.
• Pajares, F., & Schunk Dh. (2001). Self-beliefs and school success: Self-efficacy, self-concept and school achievement. In R. Riding, S. Rayner (Eds.), Perception. London: Ablex Publishing.
• Palmer, D. (2006). durability of changes in self-efficacy of preservice primary teachers. International Journal of Science Education, 28(6), 655-671.
• Riggs, I. (1991). Gender differences in elementary science teacher self-efficacy. Paper presented at the Annual Meeting Of The American Educational Research Association, Chicago, Il. (Eric Document Reproduction Service No. Ed 340 705)
• Rubeck, M., & Enochs, L. (1991). A path analytic model of variables that influence science and chemistry teaching self-efficacy and outcome expectancy in middle school science teachers. Paper presented at the Annual Meeting of the National Association for Research in Science Teaching, Lake Geneva, Wi.
• Saracaloğlu, A. S. ve Yenice, N. (2009). Fen bilgisi ve sınıf öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 5(2), 244-260.
• Say, M. (2005). Fen bilgisi öğretmenlerinin öz-yeterlilik inanışları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
• Soodak, L. C., & Podell, D. M. (1996). Teacher efficacy: toward the understanding of a multi-faceted construct. Teaching and Teacher Education, 12(4), 401-411.
• Tatar, M. (2004). Etkili öğretmen. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Elektronik Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(11).
• Tschanen-Moran, M., & Woolfolk A. H., (2001). Teacher efficacy: Capturing an elusive construct. Teaching And Teacher Education, 17, 783-805.
• Tschannen-Moran, M., & Woolfolk Hoy, A. (2002). The influence of resources and support on teachers’ efficacy beliefs. In Annual Meeting Of The American Educational Research Association, New Orleans.
• Tschannen-Moran, M., & Hoy, A. W. (2007). The differential antecedents of self-efficacy beliefs of novice and experienced teachers. Teaching And Teacher Education, 23(6), 944-956.
• Turalı, B. (2014). Fen bilgisi öğretmen adaylarinin öz-yeterlik inançlarinin çoklu değişkenlerle incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale).
• Turcan, H. G. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya).
• Türedi, E. (2015). Özyeterlik, benlik saygisi ve atilganlik düzeyi ilişkisi -cinsiyet ve deneyim süresi açisindan resmi okul ve özel okul öğretmenleri üzerine bir araştirma. (Yüksek Lisans Tezi, Toros Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin).
• Uysal, İ. ve Kösemen, S. (2013). Öğretmen adaylarının genel öz-yeterlik inançlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. 2(2). 25
• Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M. ve Özer, N. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin özyeterlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-16.
• Wolters, C. A., & Daugherty, S. G. (2007). Goals structures and teachers’ sense of efficacy: Their relation and association to teaching experience and academic level. Journal of Educational Psychology, 99(1), 181-193.
• Wubbels, T., Levy, J., & Brekelmans, M. (1997). Paying attention to relationships. Educational Leadership, 54, 82-86.
• Yalçın, F. A. (2011). Investigation of science teacher candidates’ self-efficacy beliefs of science teaching with respect to some variables. International Online Journal of Educational Sciences, 3(3), 1046-1063.
• Yaman, S., Koray, Ö. C. ve Altunçekiç, A. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355-366.
• Yıldırım, A. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarinin mesleki öz-yeterlik algıları ile mesleki kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
• Yılmaz, M., Köseoğlu, P., Gerçek, C. ve Soran, H. (2004). Öğretmen öz-yeterlik inancı. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 5(58), 50-54.
• Yılmaz, M. ve Gürçay, D. (2011). Biyoloji ve fizik öğretmen adaylarının öğretmen özyeterliklerini yordayan değişkenlerin belirlenmesi, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(40), 53-60.
• Yılmaz, M. ve Çimen, O. (2008). Biyoloji eğitimi tezsiz yüksek lisans öğrencilerinin biyoloji öğretimi öz-yeterlik inanç düzeyleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 20-29.
• Yılmaz, K. ve Cokluk-Bökeoglu, O. (2008). Primary school teachers’ belief of efficacy. Ankara University Journal of Education Faculty, 41(2), 143-167.