İLKOKUL DÜZEYİNDE DİJİTAL OKURYAZARLIK BECERİLERİ RUBRİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2019, TEMEL EĞİTİM, 617 - 638, 30.12.2019

Zeynep Aydemir , Gönül Sakız , M. Cihangir Doğan

Öz

Öz. Bu araştırmanın amacı, ilkokul düzeyinde dijital okuryazarlık becerilerinin ölçümüne yönelik
geçerli ve güvenilir alternatif bir değerlendirme aracı geliştirmektir. Çalışma grubunu İstanbul
ili Anadolu yakasında bulunan bir ilkokulun dördüncü sınıfında okuyan 31 öğrenci oluşturmaktadır.
Yeni Okuryazarlık Becerilerine ve çevrimiçi okuduğunu anlamaya dayalı olarak oluşturulan Dijital
Okuryazarlık Becerileri Rubriği (DOBR), Kingsley’in (2011) uyarlama yaparak kullandığı ORCA (Online
Reading Comprehension Assessment-Elementary) adlı ölçme aracından faydalanılarak geliştirilmiştir.
Rubrik geliştirme sürecinde; içerik, kullanım, yaş düzeyi ve güvenirlik açısından uygun web
siteleri kullanılmış ve sınıf-içi uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Rubriğin güvenirliği iç
tutarlılık kat- sayısı, madde analizi, Fleiss Kappa katsayısı ve puanlayıcılar arası güvenirlik yo-
luyla; geçerliği ise uzman görüşleri ve Pearson Momentler Çarpım Korelasyonu yoluyla test
edilmiştir. Sonuçlar değerlendirildiğinde, dört ana bölüm ve 12 soru- dan oluşan istatistiksel
olarak geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okuryazarlık; dijital okuryazarlık becerileri; yeni okur- yazarlık becerileri; çevrimiçi okuduğunu anlama, alternatif değerlendirme; rubrik

Kaynakça

• Aşıcı, M. (2009). Kişisel ve sosyal bir değer olarak okuryazarlık. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17),9-26.
• Balcı, A. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi.
• Batur, Z. ve Alevli, O. (2015). Okuma becerileri dersinin PISA okuduğunu anlama yeterlikleri açısından incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 2(1), 22-30.
• Bawden, D. (2008). Origins and concepts of digital literacy. C. Lankshear ve M. Knobel (Ed.), Digital literacies: concepts, policies and practices (pp. 17-33). New York: Peter Lang Publishing, Inc.
• Buckingham, D. (1993). Towards new literacies, information technology, English and media education. The English and Media Magazine, 20-25.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi. Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.Castek, J. M. (2008). How do 4th and 5th grade students acquire the new literacies of online reading comprehension? Exploring the contexts that facilitate learning (Unpublished doctoral dissetation). University of Connecticut, Mansfield, CT.
• Coiro, J. (2003). Reading comprehension on the internet: Expanding our understanding of reading comprehension to encompass new literacies. The Reading Teacher, 56, 458-464.
• Coiro, J. (2007). Exploring changes to reading comprehension on the Internet: Paradoxes and possibilities for diverse adolescent readers (Unpublished doctoral dissertation). University of Connecticut, Mansfield, CT.
• Coiro, J. ve Dobler, E. (2007). Exploring the online reading comprehension strategies used by sixth-grade skilled readers to search for and locate information on the Internet. Reading Research Quarterly, 42, 214-257.
• Coiro, J., Knobel, M., Lankshear, C., ve Leu, D. J. (Ed.). (2008). Handbook of research on new literacies.New York, NY: Erlbaum.
• Dermo, J. (2009). E-assessment and the student learning experience: A survey of student percepti- ons of e-assessment. British Journal of Educational Technology, 40 (2), 203-214.
• Destebaşı, F. (2016). Yeni okuryazarlıklar: Tanımı, kapsamı ve teorik illkeleri. International Perio- dical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(3), 895-910.
• Digital Literacy in Primary Schools (DLIPS). (2009). Report: Digital Literacy: Ne approaches to participation and ınquiry learning to foster literacy skills among primaryschoolchildren.https://www.ideals.illinois.edu/bitstream/handle/2142/9765/Digital_Literacy_in_Primary_ Schools_-_Research_Report.pdf adresinden 25.11.2013 tarihinde alınmıştır.
• Direkçi, B., Akbulut, S. ve Şimşek, B.(2019). Türkçe dersi öğretim programı (2018) ve ortaokul Türkçe ders kitaplarının dijital okuryazarlık becerileri bağlamında incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 797-813 .
• Durmuş, B., Yurtkoru, E. S. ve Çinko, M. (2011). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Eshet, Y.(2002). Digital literacy: A new terminology framework and its application to the design of meaningful technology-based learning environments. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ ED477005.pdf adresinden 20.11.2016 tarihinde alınmıştır.
• Esmer, B. ve Ulusoy, M. (2015). Sınıf öğretmen adaylarının elektronik ortamlarda okuma becerilerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 734-746.
• Fraenkel, J. R. ve Wallen N. E. (2006). How to design and evaluate research in education. NY: McGraw-Hill International Edition.
• Gilster, P. (1997). Digital literacy. New York: John Wiley.
• Goodrich-Andrade, H. (2000). Using rubrics to promote thinking and learning. Educational Leadership, 57, 13-18.
• Gül, E . (2012). Is online assessment reliable? Education Sciences, 7(1), 281-287.
• Hamutoğlu, N., Canan, G. Ö, Kaya, U. G. ve Gür, E. D. (2017). Dijital okuryazarlık ölçeği: Türkçe’ye uyarlama çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 18(1), 408-429.
• Henry, L. A. (2006). Searching for an answer: The critical role of new literacies while reading on the Internet. The reading teacher, 59(7), 614-627.
• Jonsson, A. ve Svingby, G. (2007). The use of scoring rucrics: Reliability, validity, and educational consequences. Educational Research Review, 2, 130-144.
• Kabaran, G., G. ve Karademir A., Ç. (2017). Digital storytelling experiences of preservice teachers: An action research. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(6), 369-386.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım. Kan, A. (2007). Performans değerlendirme sürecine katkıları açısından yeni program anlayışıiçerisinde kullanılabilecek bir değerlendirme yaklaşımı: Rubrik puanlama yönergeleri.Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7(1). 129-152.
• Kingsley, T. L. (2011). Integrating new literacy instruction to support online reading comprehension: An examination of online literacy performance in 5th grade classrooms (Unpublished doctoral dissertation). Ball State University, Muncie, Indiana.
• Kurudayıoğlu, M. ve Tüzel, M. S. (2010). 21. yüzyıl okuryazarlık türleri, değişen metin algısı ve Türkçe eğitimi. TÜBAR, 28, 283-298.
• Kutlu, Ö. (2004). Ölçme ve değerlendirme (Unpublished course notes). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28, 563– 575.
• Leu, D. J. (2000). Exploring literacy on the internet: Our children’s future: changing the focus of literacy and literacy instruction. The Reading Teacher, 53(5), 424-429.
• Leu, D. J., Kinzer, C. K., Coiro, J. ve Cammack, D. (2004). Toward a theory of new literacies.Emerging from the Internet and other information and communication technologies. R.B. Ruddell ve N. Unrau (Ed.), Theoretical models and processes of reading (pp. 1568- 1611). Newark, DE: International Reading Association.
• Leu, D. J., McVerry, G., Ian O’Byrne, W., Zawilinski, L., Castek, J. ve Hartman, D. K. (2009). The new literacies of online reading comprehension and the irony of no child left behind: Students who require our assistance the most, actually receive it the least. L. M. Morrow, R. Rueda ve D. Lapp (Ed.), Handbook of research on literacy instruction: Issues of diversity, policy, and equity. New York: Guilford.
• Maden, S., Banaz, E. ve Maden, A. (2018). Türkçe öğretmeni adaylarının dijital ortamlardaki yazma alışkanlıkları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 7(1).
• Mertler, C. A. (2001). Designing scoring rubrics for your classroom. Practical Assessment, Research& Evaluation, 7(25), 1-8. McHugh, M. L. (2012). Interrater reliability: The kappa statistic. Biochem Med, 22(3), 276–282. Moskal, B. (2000). Scoring rubrics: What, when and how? Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(3), 1-5.
• Moskal, B., ve Leydens, J. A. (2000). Scoring rubric development: Validity and reliability. Practical Assessment, Reseach & Evaluation, 7(10), 71-81.
• Özçelik, D. A. (1992). Ölçme ve değerlendirme. Ankara: ÖSYM.
• Özçelik, D. A. (2013). Okullarda ölçme ve değerlendirme: Öğretmen el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Simon, M. ve Forgette-Giroux, R. (2001). A rubric for scoring postsecondary academic skills. Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(18), 1-4.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2011). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı yayıncılık.
• Stemler, S. E. (2004). A comparison of consensus, consistency, and measurement approaches to estimating interrater reliability. Practical Assessment, Research & Evaluation, 9(4), 1-11.
• Tan, Ş. ve Erdoğan, A. (2004). Öğretimi planlama ve değerlendirme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Tierney, R., ve Simon, M. (2004). What’s still wrong with rubrics: Focusing on the consistency of performance criteria across scale levels. Practical Assessment, Research and Evaluation, 9(2), 1-7.
• Tiryaki, E. ve Karakuş, O . (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının dijital uygulama aracılığıyla okuduğunu anlama becerisinin incelenmesi. Journal of Advanced Education Studies , 1(1) , 1-11 . Turgut, M. F. ve Baykul, Y. (2012). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Türkyılmaz, M. ve Başarmak, U. (2011). Ana dil öğretiminde hiper metin kullanımının okuduğunu anlamaya etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal BilimlerDergisi ,23, 197-212 .
• Ulusoy, M. (2011). 5. sınıf öğrencilerinin yeni okur-yazarlık stratejilerini uygulayabilme becerilerinin değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4, 1-27.
• Uso-Juan, E. ve Ruiz-Madrid, M. (2009). Reading printed versus online texts. A study of efl learners’ strategic reading. IJES, 9(2), 59-79.
• Üstündağ, M., Güneş, E. ve Bahçıvan, E . (2017). Dijital okuryazarlık ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve fen bilgisi öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık durumları. Journal of Education and Future, (12), 19-29.
• Wyatt-Smith, C. ve Elkins, J. (2008). Multimodal reading and comprehension in online environments. J. Coiro, M. Knobel, C. Lankshear ve D. Leu (Ed.), Handbook or Research on New Literacies (pp. 899-940). New York: Lawrence Erlbaum Associates.
• Veneziano, L. ve Hooper, J. (1997). A method for quantifying content validity of health-related questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1), 67-70.
• Yamaç, A. ve Ulusoy, M. (2016). The effect of digital storytelling in improving the third graders’ writing skills. International Electronic Journal of Elementary Education, 9(1), 59-86.