Yapay zekâ politikası, akademik makalelerin yazımı ve analizinde yapay zekâ teknolojilerinin etik ve sorumlu bir şekilde kullanılmasını yazarlara bildirmek amacıyla hazırlanmıştır. Veri gizliliği, akademik dürüstlük ve etik ilkelerin korunmasını esas alan bu politika, bilimsel çalışmaların çıktılarının güvenilirliğini arttırmayı, bireylerin ve toplulukların haklarına saygı gösterilmesini sağlamayı hedeflemektedir.

İstanbul Eğitim Dergisi (ISTJ), yapay zekânın bilimsel araştırma ve yayın süreçlerindeki kullanımına ilişkin yazarların uyması gereken temel etik ilkeleri belirlemek üzere bu politikayı oluşturmuştur. Politika kapsamında, yapay zekâ teknolojilerinin uygulanması ile ilgili olarak dikkate alınması gereken yedi temel ilke açıklanmaktadır:

Araştırmacılar, yapay zekâ araçlarının hangi fonksiyonlarının, hangi araştırma aşamalarında ve hangi boyutta kullanıldığını açıkça beyan etmelidir. Kullanılan yapay zekâ yazılımlarının versiyonları ve teknik özellikleri ayrıntılı olarak belirtilmelidir.

Bilimsel çalışmaların insanlık yararına olması, üretilen bilginin taraflılıktan ve bilinçli hatalardan arındırılması ve bilimsel bilginin bütün insanlığa fayda sağlayacak şekilde kullanılması esas alınmalıdır.

Bilimsel bilgi üreten tüm birey ve kurumlar, araştırma sürecinde üstlendikleri sorumluluğun farkında olmalı ve bu sorumluluğun gerektirdiği etik duyarlılığı ve ciddiyeti sergilemelidir. Bu ilke, yapay zekâ araçlarının kullanımı sürecinde de geçerlidir.

Bilimsel araştırma sürecindeki tüm paydaşlara, veri sağlayan birey veya topluluklara, diğer canlılara ve çevreye karşı adil ve saygılı olunmalıdır. Yapay zekânın kullanımı sürecinde bu ilkenin ihmal edilmemesi kritik bir öneme sahiptir.

Veri gizliliği, hem etik hem de yasal boyutlara sahiptir. Veri sağlayan bireylerin mahremiyeti korunmalı, verilerin kullanımı ile ilgili bireylerin özerkliğine saygı duyulmalı ve yasal olarak gerekli olan aydınlatılmış onam süreci hassasiyetle yürütülmelidir. Veri toplama, depolama ve aktarımı sürecinde ihlallerin önlenmesi için gerekli tedbirler alınmalı ve bu aşamalar etik kurul onayı ile desteklenmelidir. Etik kurul onayı gerektiren çalışmalarda, kullanılacak yapay zekâ teknolojileri hakkında ilgili kurula ayrıntılı bilgi verilmelidir.

Araştırmacı yapay zekâ teknolojilerinin ürettiği sonucu kullanmanın sorumluluğunu üstlenmek ve bu sonuçlar ile ilgili hesap verebilir konumda olmak zorundadır. İlgili çıktıların tarafsızlığının, güvenilirliğinin ve doğruluğunun test edilmesi, araştırmacının yasal ve etik sorumlulukları arasındadır.

Yapay zekâ araçlarının kullanımı, kaynakça kısmında yer almamalı, ancak makalenin etik beyan bölümünde açıkça belirtilmelidir. Bu durum, çalışmanın şeffaflığı ve hesap verebilirliği için kritik bir gerekliliktir.

ISTJ Yapay Zekâ Politikaları’nın oluşturulmasında, Yükseköğretim Kurulu’nun yayımladığı “Bilimsel Araştırma ve Yayın Faaliyetlerinde Üretken Yapay Zekâ Kullanımına Dair Etik Rehber” kaynak olarak kullanılmıştır. Çalışma hakkında ayrıntılı okuma yapmak için tıklayınız: https://www.yok.gov.tr/Documents/2024/yapay-zeka-kullanimina-dair-etik-rehber.pdf